Compassie als kracht om de wereld te veranderen
Civis Mundi Digitaal #5
door Hans Feddema
COMPASSIE ALS KRACHT OM DE WERELD TE VERANDEREN.
Omarm het leven, geniet er van in vreugde en vrede, vanuit de kracht van je hart
Hans Feddema *
Compassie is een nieuwe manier van zijn, die het hele menselijke bestaan omvat.
Je kunt ook zeggen een andere (politieke) gezindheid. De oude weg is er een van gehoorzamen, autoritair gedrag of autoriteit naar de ogen kijken, van schuld en beperking. Die nieuwe manier van leven is bedoeld om mensen te eren, niet vanwege hun positie maar vanwege hun menselijkheid, hun wens om alle mensen te dienen en overal (ook politiek) helend aanwezig te zijn. Het is een nieuwe verbeelding van of betreffende menselijke ervaring, een alternatief voor de op destructie gerichte tendensen in de samenleving. Verbeelding maar tegelijk ook in relatie met ‘t dagelijkse (politieke) leven. Compassie overstijgt dat dagelijkse leven, maar is er tegelijk in verweven. Waar iemand competitie ziet en zich agressief gedraagt, zie jij eenheidsbewustzijn en koester jij compassie. ‘Gewone’ waarden worden als het ware op zijn kop gezet. Boeddha deed dat zeker, maar ook Jezus, denk maar aan diens vaak niet begrepen uitspraken als: ’De eersten zullen de laatsten zijn’ of ‘Gezegend zijn de armen’.
Van Gandhi is de uitspraak; ‘De aarde biedt voldoende voor ieders behoeft, maar niet ieders voor hebzucht’. We kunnen door verblinding als het ware zelf op een lastdier zitten, terwijl we breeduit klagen dat die bijna bezwijkt. De macht van de mens om de wereld te veranderen, wordt helaas maar al te vaak onderschat, wat gevoel van machteloosheid, ja zelfs onverschilligheid teweeg brengt. En dus het tegendeel van een leven van liefde, zelfliefde en passie. Compassie doorbreekt die machteloos- en onverschilligheid. Ik heb het omschreven als ‘meevoelen, luisteren, er zijn, gelijkwaardig of zonder de ander tegelijkertijd te bevoogden of in een bezetting er onder te houden. De ander hoeft niet de zwakkere te zijn, juist niet, want dat riekt naar ‘mensen labelen’, trouwens wie bepaalt ‘het zwakkere’ zijn, misschien zijn we dat zelf wel. Het is ‘de een, de ander’, ‘Du und ich’ (Buber), de ‘ander is elke ander’.
Compassie is meevoelen met een levend wezen zonder er zelf zwakker van te worden. Het is een direct product van gerichte, onpersoonlijke liefde en verschilt van medelijden in de zin dat het niet neerbuigend maar gelijkwaardig is. Het voedt alle betrokkenen en veronderstelt of is zelfs eenheidsbewustzijn. Dat laatste is anders dan verbondenheid met bijv. je gezin, familie, vrienden of natie echt grensoverschrijdend. Nationalisme kan ook voelen als verbondenheid, wat net als solidariteit (bijvoorbeeld met een bepaalde groep of underdog, waarmee men vastloopt als die underdog ineens zich ontpopt als topdog) een versleten term is in deze tijd van eenheidsbewustzijn. Je voelt je vanuit compassie en ook de Gulden Regel één met alles wat leeft.
Niemand en niets bestaat afzonderlijk en op zichzelf. Niets in de kosmos kan alleen bestaan, net zoals een vinger dat niet kan zonder een lichaam. Een louter op het ego gericht leven leidt tot isolatie. Alleen in samenhang met het geheel heeft ons bestaan zin, socio-cultureel, economisch, ja ook als politieke partij. De mysticus Eckhart zegt zelfs: ‘Wanneer ik er niet was, was God er ook niet’. Kortom, wie zich los van het grotere verband wil ontwikkelen, vereenzaamt en schaadt het geheel en uiteindelijk zichzelf. We hebben de ander, ja de hele kosmos nodig, om onszelf te worden. Alleen in de ontmoeting worden wij mens. Compassie en liefde zijn dan het verbindende element en tegelijk een enorme positieve kracht. Zo was de vaak onderschatte betekenis van The Beatles in een wat ‘negatieve’ tijd, dat hun liedjes eigenlijk maar over één ding gingen: de liefde.
Er te zijn voor de ander, ook in de politiek, is een vorm van geconcretiseerde liefde. Ik bedoel niet de bezitterige liefde, maar de onvoorwaardelijke liefde. Je doel is niet er iets voor terug te krijgen. Liefde heeft een enorm helend vermogen en komt uit het hart, ook al kunnen de hersenen de uitwerking ervan wel meevoelen. Het hart is meer dan een pomp, het kan voelen, denken, heeft geheugen, heeft 70.000 hersencellen en stuurt het brein gedeeltelijk aan. Het heeft een eigen vaak ongebruikt energiesysteem, gebaseerd op liefde en compassie. Nogal eens ongebruikt dus. En dat terwijl het veld rondom het hart zo’n 5000 maal sterker is aan scheppende kracht en energetische uitstraling dan het veld dat de hersenen uitzenden.
Het hart is het centrum van liefde en hoe meer je het hart opent, des te groter is de invloed van affirmaties, gedachten, intenties en zegeningen op het grote energetische Veld dat ons allen omringt. Helende kwaliteiten van het hart naast compassie en liefde zijn onder meer zelfliefde, vertrouwen, hoop, intuitie, eenheid, humor, mildheid, creativiteit, moed, blijdschap, vergeving en synchroniciteit (het meemaken of aantrekken van zinvol toeval). Liefde en dus ook compassie vanuit je hart genereren, kan niet zonder zelfliefde. In onze cultuur heeft het ‘gebod’ ‘je laatste lief te hebben als jezelf’ veel schuldgevoel gegeven, doordat het christendom eeuwenlang het accent legde op het 1stegedeelte van dat gebod. Niet iedereen is meteen zover om van de ander te kunnen houden, waardoor zo’n eenzijdig uitgelegd ‘gebod’ schuldgevoel geeft, wat vaak dodelijk is voor de mens en zijn eigenwaarde. Zelfliefde kreeg hoe dan ook de associatie van egoisme, terwijl het dat niet is. Zelfliefde is liefde voor wie je zelf bent, met alles erop en eraan, wat de ander ook van je denkt. Het betekent bovenal alle schuldgevoel en zelfhaat laten varen. Hoe meer we in die zin van onszelf houden, des te meer zullen we vanuit compassie gaan leven. Van binnenuit, want zolang ‘naastenliefde’ een gebod blijft, zal er geen vrede en harmonie zijn op onze planeet. Compassie heeft niets met ‘je zult’, ‘je moet’ of met moralisme van doen. Religiositeit met moralisme vereenzelvigen is eveneens een grote vergissing. Om ons even te beperken tot het christendom, Jezus was het tegendeel van een fatsoensrakker. Echte liefde ervaart in het ‘kwaad’ van de ander het eigen kwaad. Compassie kan niet anders, dit gezien het ervaren van de eenheid van het leven.
Het innerlijk weten dus, dat door de ander kwaadgezind te zijn je jezelf iets aandoet.
Compassie en liefde zijn een gevoel, waarvan de uitwerking wel in het brein is te voelen, maar dat slechts door het hart kan worden gegenereerd. Creativiteit is een samenwerking van hart, brein en hogere Zelf, waarbij het hart de kern is van deze samenwerking. Schilders, componisten en schrijvers zeggen wel dat hun creatie vanuit een andere dimensie komt dan vanuit hun ego of hun denken. Intuitie is ook meer de taal of instrument van het hart, net als vergeving, blijheid, humor en eenheid. Dankbaarheid komt ook vanuit het hart en heeft dezelfde energetische kracht als liefde, ook door de weerkaatsing of steun die het krijgt vanuit het universum of het goddelijke. Dat geldt ook voor vertrouwen en overgave, ook al hebben deze twee in onze activistische Westerse cultuur een minder goede klank. Ze worden dan echter misverstaan, net als gelatenheid , wat niet ‘zich neerleggen bij’ betekent volgens mystici, maar ‘vanuit een innerlijke vrijheid iets laten gebeuren’of mee doen met het goddelijke scheppen. Naast gelatenheid heeft ook mildheid, het tegendeel van fanatiek of scherp slijpend ergens voor staan, een grote kracht.Mildheid is het dagelijkse brood van liefde en compassie. En moed tenslotte zou je kunnen vertalen als vastberaden in het leven staan, levensmoed hebben en de onzekerheden van het leven aan kunnen. Tevens je hart echt open durven stellen. Het is compassie die moed in evenwicht houdt, die samen met mildheid voorkomt, dat moed doorslaat naar overmoed en hoogmoed. Compassie voorkomt eveneens dat vastberadenheid of moed overgaan in verwijtend negativisme, iets waar compassie haaks op staat, evenals mildheid.
*Hans Feddema is antropoloog, publicist en medeoprichter/bestuurslid Linker Wang
Aanbevolen en geraadpleegde literatuur:
Joseph Campbell Mythen openen het leven, 2007
Hans Feddema De Kracht van Liefde en Mededogen. In tijdschrift PRANA
februari/maart 2011, pag. 6-13
idem De Kracht van Mildheid, Moed en Mededogen. In tijdschrift
Spiegelbeeld, juli/augustus 2009, p.52-55. Zie: hansfeddema.nl
Willigis Jäger Wijsheid uit Oost en West.Visie op een integrale spiritualiteit.2008
Thomas Moore Omdat het HIER licht is. Jezus voorbij het christendom. 2009
Ab Straatman Het Pad van Zelfgenezing. Jezelf helen met je hart, 2009
Tijn Touber ‘Je hart weet meer dan je hoofd’, in: Spoedcursus etc, 2010