De dood van Bin Laden en Praten met de Taliban

Civis Mundi Digitaal #6

door Leon Wecke

De dood van Bin Laden en Praten met de Taliban

 

Leon Wecke, polimoloog

 

De dood van Bin Laden komt de Amerikaanse regering en zijn president Obama goed uit. De dood van Osama is een politiek-psychologische factor ter bespoediging van het einde van de Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan. De oorlog begon immers omdat Bin Laden  zich in dat gastland verstopt had. Nu zou het gemakkelijker zijn voor de van de wereld afgesloten  Mullah Omar, de leider van de grootste talibangroep, om de relatie met al Qaida te verbreken en dat is een hoofdvoorwaarde van de Amerikanen voor elke vredesovereenkomst.

Het terroristisch aspect van al Qaida zou ook minder zwaar in de Amerikaanse publieke opinie wegen nu men zou gaan onderhandelen met een club die niet meer met ene Bin Laden een relatie heeft.

Kun je inderdaad zeggen dat de dood van Bin Laden het begin is van het eindspel van de Amerikanen in Afghanistan?

Is er misschien een mogelijkheid van een verzoeningsproces en in elk geval van gesprek

De groep van Mullah Omar heeft geen politieke vleugel en dat maakt het moeilijk. Alleen met vechtersbazen onderhandelen lijkt minder perspectiefvol. En een tweede  probleem is uiteraard ook nog Karzai, de president die geacht wordt bij die gesprekken een belang rijke rol te spelen, alsmede, en dat is een derde probleem,  de regering van Pakistan met een inlichtingendienst die  zijn relaties heeft met een aantal Talibangroepen.

Als een bijkomende  variabel zou gelden dat de Amerikanen de Taliban zowel in Afghanistan als in  Pakistan stevige verliezen hebben toegebracht en dat zulks ook een reden tot praten is.

Ook zou de buitenrechtelijke executie van Bin Laden de nog levende Talibanfunctionarissen en leiders nogal te denken geven, waarbij zij het eigen huidige voortbestaan moeten afwegen tegen mogelijke voor hen in bepaald opzicht profijtelijke uitkomsten van onderhandelingen.Volgens sommige commentatoren zou de dood van Bin laden meer druk op de Taliban veroorzaakt hebben dan vele jaren van counter insurgency. 1)

Het zou, in de woorden van Hillary Clinton, de Amerikaanse minister van  Buitenlandse Zaken, niet gaan om bepaalde voorwaarden vooraf gaand aan besprekingen, zoals 1) eerst afzien van geweld, 2) breken met al Qaida, 3) aanvaarden van de huidige Afghaanse grondwet. Dat zouden nu uitkomsten van onderhandelingen moeten zijn en geen voorwaarden vooraf. 2)

Maar van militaire zijde wordt ingebracht dat te vroeg met de Taliban praten zou kunnen betekenen dat de met militaire middelen verkregen winst weer verloren kan gaan. Hun redenering is dat door troepenreducties men minder druk op de Taliban kan uitoefenen, waardoor zij zeker geen genoegen zullen nemen met een minderheidsrol in een regering en die troepenreducties zijn immers al aangekondigd.

Maar het is vooral de niet-militaire adviseurs die erop wijzen dat de met militaire middelen te behalen winst niet opweegt tegen de kosten in levens en dollars.3) (Irak en Afghanistan: 6000 gesneuvelde militairen, een veelvoud aan levenslang gehandicapten en financiële kosten voor Afghanistan, Pakistan en Irak 26. 00 miljard euro). Onderhandelen is volgens hen een essentieel onderdeel van een nieuwe oorlogsstrategie, waardoor Obama substantiële reducties van de strijdkrachten kan aankondigen. 4)

Men kan dus doorgaan met oorlog, maar ook gaan onderhandelen en de dood van Bin Laden maakt de optie van onderhandelen  meer mogelijk, onderhandelen met als resultaat dat de Taliban ook deel gaat uitmaken van de Afghaanse regering.

Daarbij kunnen onderhandelingen verder bevorderd worden door een deal met de Afghaanse regering inzake langdurige aanwezigheid van een bescheiden aantal Amerikaanse militairen om Afghaanse veiligheidskrachten te trainen en leiding te geven aan counterinsurgency operaties.5) De Taliban denkt daar overigens anders over: geen vreemde troepen meer op Afghaans grondgebied.

Probleem is ook Pakistan voor onderhandelingen te winnen. Pakistan, dat bang is voor een eindresultaat van onderhandelingen als dat een Afghaanse regering zou zijn die meer gericht is op de aartsvijand India dan op Pakistan. De enige kaart die zij kunnen spelen is die van de Taliban, die deel van die toekomstige regering zou moeten uitmaken.6)

De Taliban heeft steeds geweigerd  met al Qaida te breken. Maar Mullah Omar heeft door de dood van Bin Laden de handen meer vrij. Hij is niet meer gebonden aan zijn belofte hem te beschermen. Hij kan nu praten zonder gezichtsverlies bij zijn aanhangers.

En ook voor Obama geldt dat door het verdwijnen van Bin Laden hij thuis minder van huichelachtig gedrag beticht kan worden als hij met de Taliban zou spreken. Hij zal dan niet van politieke zwakheid beschuldigd kunnen worden.

Met ander woorden het is nu veel gemakkelijker de oorlog door middel van onderhandelingen te beëindigen.

De VS bespoedigen directe gesprekken met de Taliban.

Daar zijn ze overigens al verscheidene maanden geleden mee begonnen, dus nog voor de dood van Bin Laden.7)

Gesprekken worden gevoerd, zowel in Katar als in Duitsland. Het gaat dan om gesprekken met vertegenwoordigers van Mullah Omar, de leider van de belangrijkste Talibangroep in Afghanistan. De Amerikanen hebben een aantal contacten, naar men zegt, zowel in Afghanistan als in de regio Die gesprekken lopen via verschillende sporen waarbij ook niet gouvernementele tussenpersonen en Arabische en Europese regeringen betrokken zijn. De Taliban prefereert directe onderhandelingen met de Amerikanen en hebben een eigen centrum voorgesteld, een eigen politiek bureau en een plaats van samenkomst  in Katar. Vorig jaar mislukte een poging om met de Taliban te praten in Kaboel, toen bleek dat de vertegenwoordiger een bedrieger was.8) En dat willen de Amerikanen niet nog een keer. Maar nu zou men er zeker van kunnen zijn dat de vertegenwoordigers van de Taliban ook hun relatie hebben met de Quette Shura, de in Pakistan gevestigde ruling council.9) Er zou wederzijds de wil, de bereidheid bestaan om tot echte onderhandelingen te komen. Daarbij zal dan ook uiteindelijk de Afghaanse regering betrokken moeten worden als het er in de onderhandelingen om zal gaan een eind aan het geweld te maken en deel te gaan uitmaken van de regering.1) De Taliban zal de Afghaanse grondwet moeten erkennen en 2) onder meer de rechten voor vrouwen. Ook de Taliban heeft al lang bekende eisen, zoals 1) het vrijlaten van een 20tal gevangenen in Guantanamo Bay, 2) terugtrekken van alle vreemde troepen uit Afghanistan en 3) een substantiële rol van de Taliban in de regering. Dat impliceert dat het nog veel tijd en misschien jaren zal vergen.10) Overigens is de Afghaanse regering van de pogingen tot gesprek op de hoogte en deels ook de Pakistaanse.

De Amerikanen gaan ervan uit dat succesvolle onderhandelingen mogelijk zijn. Bij dat alles komt nog dat niet alleen de Amerikanen van die oorlog afwillen dat geldt ook, en soms in nog meerdere mate, voor de bondgenoten in de 140 000 militairen sterke coalitie. 2014 is de datum waarop men al besloten heeft alle gevechtstroepen uit Afghanistan terug te trekken. Nog een punt van enig belang kan zijn dat de Afghaanse Taliban minder invloed wil vanuit Pakistan, vandaar ook hun suggestie van een office te vestigen in Katar. 11)

Praten met de vijand moet uiteindelijk. Dat heeft de geschiedenis wel geleerd. Ook de Fransen moesten met de Algerijnse terroristen aan tafel, de Nederlanders met de Indonesische en de Engelsen met de Ira.

Mohammed-Mahmoud Ould Mohamedou van Harvard University schreef al in september 2005 een artikel over de noodzaak en de mogelijkheid om met al Qaida te praten.12)

De visie van Mohamedou houdt o.m. een correctie in op het beeld dat het westen heeft van de ware aard van al Qaida en de mogelijkheden op basis van enige tegemoetkoming aan hun specifieke politieke eisen op den duur een eind te maken aan een oorlog die door beide partijen niet gewonnen en niet verloren kan worden.

Het gaat hem ook een objectieve studie van het ontstaan van al Qaida, de feitelijke conflictstof, de aard van de asymmetrische oorlogvoering, de gestelde concrete eisen, de feitelijke standpunten, de onjuist en onverantwoorde verwisseling van politieke redenen door religieuze en of culturele. Naar zijn mening gaat het niet om irrationele, alleen van haat vervulde fundamentalisten, maar om rationeel nadenkende lieden, die het door hen geconstateerde onrecht, dat de volken in de moslim- en Arabische wereld wordt aangedaan door de VS, zijn bondgenoten en eigen corrupte met het Westen pacterende regeringen, ongedaan willen maken met als laatste middel gewelddadige actie.

Als concrete politieke eisen van de al Qaida noemt Mohamedou:

1) De VS moeten hun militaire presentie in het MO beëindigen.

2) De VS (en bondgenoten) moeten hun onkritische militaire en politieke steun aan Israëls bezetting van Palestijns gebied stoppen.

3) Een eind moet gemaakt worden aan de steun aan corrupte en onderdrukkende regimes in de Arabische en Moslimwereld.

Mohamedou meent dat bij een gedeeltelijke inwilliging van de eisen van al Qaida gesprekken, te beginnen met ‘de rand van al Qaida’ mogelijk zijn.

Overigens is praten met al Qaida (voor zover nog bestaand) iets anders als praten met De Taliban, die ook geen eenheid is, maar uit verschillende groepen bestaat.

Een teken dat ook duidt op naderende gesprekken met de Taliban is ook het volgende bericht van Associated Press van enkele dagen geleden:’ De Verenigde Naties overwegen twee terreurlijsten samen te stellen van, en daarmee een onderscheid te maken tussen, Al-Qaidaleden en Talibanleden. De maatregel is erop gericht om eventuele Afghaanse vredesgesprekken te vergemakkelijken, zei Peter Wittig, de permanente vertegenwoordiger van Duitsland bij de VN.’. 13)

 Een belangrijk punt staat buiten kijf als het om onderhandelingen gaat: de partijen moeten een gemeenschappelijk belang hebben bij het beëindigen van de strijd.

Er moet geen perspectief zijn op een overwinning. De partijen moeten onderdruk staan het gevecht te beëindigen omdat een einde aan de strijd voor de betrokken partijen het meest profijtelijk is.

Waarom  praten?

Standpunt VS:

1) VS kan niet winnen.

2) Dood van Bin Laden vergemakkelijkt onderhandelen: Taliban minder aan al Qaida gebonden; oorspronkelijk doel van de oorlog in Afghanistan is in feite bereikt.

3) Obama heeft een verkiezingsbelofte gedaan, moet die inlossen.

4) Invloed in de regio kan worden bestendigd, althans is niet verdwenen bij vredesakkoord.

5) Democratie is in enige aanleg verwezenlijkt.

6) De bondgenoten geven er de brui aan.

7) Er blijken geloofwaardige onderhandelaars aanwezig.

8) De oorlog kost veel burgerslachtoffers en genereert anti-Amerikanisme.

9) De kosten van de oorlog zijn hoog, zowel in levens van soldaten als in financiële middelen en dat in een tijd van financiële en economische crisis.

Wat de Taliban betreft:

1) Kunnen niet winnen.

2) Dood van Osama Bin laden geeft de leiders te denken: kunnen volgend slachtoffer zijn.

3) Men heeft zich wel aan de leider Bin Laden maar niet aan de al Qaida als zodanig verbonden.

4) Met name de droneaanvallen hebben succes, leiden tot stevige verliezen.

5)  De VS eisen nu geen voorwaarden vooraf bij besprekingen.

6) Weten dat Obama weg moet uit Afghanistan, dus dat hij resultaat gericht is.

7) De Taliban willen een (belangrijke) rol in regering.

8) Willen af van te veel invloed vanuit Pakistan.

 

Maar er zijn nog wel wat hobbels te nemen. Volgens Peter Bergen, de veiligheidsanalist van CNN, director national security studies  of the New America Foundation:

1) Mullah Omar is een fanaticus, die zich niet alleen leider van de Taliban beschouwt, maar van alle moslims. Hij heeft er vooral voor gezorgd dat indertijd Bin Laden niet werd uitgeleverd.

2) De Taliban had tien jaar om het gedachtegoed van Bin Laden te verwerpen, maar heeft dat niet gedaan.

3) Er is niet een Taliban, maar vele Talibans. Een akkoord met de ene groep impliceert niet dat de andere groepen de strijd zullen staken.

4) De afspraken van de Taliban met de regering van Pakistan laten zien dat die groepen niet te vertrouwen zijn en zich niet aan gemaakte afspraken houden.

5) De Pakistaanse regering en krijgsmacht wensen wellicht een veto m.b.t. de voortgang van belangrijke onderhandelingen.

6) Ook de vroegere leiders van de Noordse Alliantie dienen aan de onderhandelingstafel te zitten.

7) Drie jaar van gesprekken tussen vertegenwoordigers van de Afghaanse regering en de Taliban hebben niets opgeleverd.

8) De laatste belangrijke onderhandelaar bleek een bedrieger.

9) Wat wil de Taliban? Alle vreemde troepen weg, maar ook invoering van de Sharia? Willen zij democratische verkiezingen? Wat met betrekking tot de positie van de vrouw, onderwijs voor meisjes en wat inzake etnische minderheden? 14)

 

Gevolg van buitenrechtelijke executie

Er is nog een ernstig gevolg van de executie van Bin Laden. Want het was een executie, een buitenrechtelijke executie van een verondersteld misdadiger, die, als het goed was en volgens nationaal en internationaal recht, gevangen genomen had moeten worden en vervolgens berecht. 15)

De buitenrechtelijke executie van Bin Laden (meer dan de talloze executies per drone in het Pakistaans/Afghaanse grensgebied, kan ook gezien worden als een precedent voor staten om in de toekomst doelgerichte moorden te begaan. Een rapport van de bibliotheek van het Huis van Afgevaardigden spreekt over significante implicaties voor de wijze waarop de verenigde Staten en andere landen met terroristische verdachten zullen omgaan. Het kan zijn dat men deze methode als geaccepteerde politiek gaat zien. 16)

De verdachte had gevangen genomen moeten worden, te meer daar deze ongewapend was en hij geen partij was voor een aantal getrainde en zwaar bewapende commando’s.

Van belang is precies te weten wat de instructies waren die aan de commando’s zijn meegeven. Van belang is te weten welke dreiging nog van hem uitging toen hij ongewapend gezegd zou hebben dat hij zich niet over zou geven. Is het zo dat de VS in bepaalde gevallen het executeren prefereert boven het gevangen nemen? In dat geval kun je denken dat er allerlei bezwaren tegen een rechtszaak zijn aan te voeren, ook bezwaren m.b.t. eventuele uitspraken van de verdachte die voor de aanklagende partij onaangenaam zouden zijn. - We moeten nog afwachten wat Mladic straks zal onthullen, als hij tenminste tijd van leven heeft.  

Het probleem is dat naarmate nog meer landen op deze wijze met name met terreurverdachten om zullen gaan dit een geaccepteerde politiek wordt, die haaks staat op  het nationale en internationale recht. Tussen haakjes: hoe staat het bijvoorbeeld met de toekomst van Ghadaffi?

Volgens resolutie 1973 is hij geen doelwit, maar inmiddels zijn een aantal bommen gegooid op doelen, waarvan men kon vermoeden dat Ghadaffi daar mogelijk aanwezig was.

De tegenwerping van het Witte Huis dat Bin Laden een wettelijk militair doel was en de actie en kwestie van zelfverdediging kan worden aangevochten.17) Ten eerste is er geen oorlog als één van de partijen zegt dat de strijd tegen terrorisme een oorlog is. Het woord ‘war on terror’ werd in maart 2009 door Obama zelf geschrapt.18) En zelfverdediging impliceert niet dat men een ongewapend burger liquideert, ook niet als die burger verdacht wordt van afschuwelijke misdrijven tegen de menselijkheid. En uiteraard betekent dit soort acties het schenden van de soevereiniteit van andere staten In dit geval dat van Pakistan.

Inmiddels heeft Obama laten weten: citaat: "US would repeat Bin Laden raid".  Hij heeft gezegd dat hij voor een dergelijke actie opnieuw een order zal geven als een andere militante leader in Pakistan zou worden gevonden. 19)

Formeel zou de relatie met de bondgenoot Pakistan weer helemaal hersteld zijn, na de aanvankelijke beschuldiging dat de regering minstens weet had van Bin Ladens verblijf nabij een Pakistaanse militaire basis en omdat men kennelijk die regering niet vertrouwt, deze daarom onwetend heeft gelaten over de actie impliciet het schenden van soevereiniteit. Desondanks de VS en Pakistan zijn  tot elkaar veroordeeld, minstens tot het onwaarschijnlijk einde aan de formeel niet meer bestaande ‘war on terror’.

 

Noten:

1) Rajiv Chandrasekaran, With Bin Laden’s death, U.S. sees a chance to hasten the end of the Afghan war, The Washington Post, May 4, 2011.

2) Carlotta Gall and Rumullah Khapalwak, U.S. Held Meetings With Aide to Taliban Leader, Official Say, The New York Times/ International herald Tribune, May 26, 2011.

3) Afghanistan, Pakistan en Irak kosten VS 2600 miljard euro, Volkskrant, 29 juni 2011.

4) Rajiv Chandrasekaran ibidem.

5) Ibidem.

6) Ibidem.

7) Karen DeYoung, U.S. speeds up direct talks with Taliban, The Washington Post, May 17, 2011.

8) Ben Farmer, America has opened peace talks with Taliban, says Afghan President Hamid Karzai, The Telegraph, June, 18, 2011.

9) Karen Deyoung, ibidem.

10) Ibidem.

11) Karen Deyoung, Clinton: Talks with Taliban not’pleasant’ but ‘necessary’, The Washington Post, June 24, 2011.

12) Mohammed-Mahmoud Ould Mohamedou, Time to talk to Al Qaida?, The Boston Globe, September `14, 2005.        

13) Peter Wittig, UN splits Al Qaeda and Taliban on its terror list, NDTV, June 27, 2011.

14) Peter Bergen, Don’t count on a peace deal with Taliban, CNN International, May 24, 2011.

15) BBC News, Bin Laden Killing ‘may set precedent’ MPs are told, 17 May 2011.

16 Ibidem.

17) Sangwon Yoon, Was Bin Laden’s killing and burial legal?, Aljazeera. Net, May 5, 2011.

Zie ook: International Business Times, Is Osama bin Laden killing legal? International Law experts divided, may, 7, 2011  en Josh Gerstein, White House, Holder: Killing of bin Laden legal as ‘national self-defence’, Politico, May 4, 2011.

 

18) In maart 2009 veranderde de regering Obama de term ‘Global war on terror’ in ‘Overseas Contingency Operation’. (Operatie voor buitenlandse onvoorziene gebeurtenissen)

19) BBC News, US ‘would repeat Bin Laden raid’, May 22, 2011.