Licht-filosofische literatuur
Civis Mundi Digitaal #7
door Wim Couwenberg
Licht-filosofische literatuur
Wim Couwenberg
Mark Vernon, Een beetje geluk met filosofie. 42 levensvragen over het heelal en al het andere. Uitg. Scriptum Filosofie, Schiedam, 2008
Jens Soengjen, Dan pas kun je denken! 20 manieren waarop je kunt filosoferen. Uitg. Scriptum Filosofie, Schiedam, 2011
Peter Cave, Is een robot ook maar een mens?33 humoristische filosofische overpeinzingen. Uitg. Scriptum Filosofie, Schiedam, 2007
We kennen in Nederland een aantal uitgeverijen die zich geheel of ten dele specialiseren in het uitgeven van filosofische literatuur. Scriptum behoort daar ook toe en onderscheidt zich op dit punt door een eigen type beleid. Zoals we in de klassieke muziek een licht-klassieke variant kennen, is er in de filosofische literatuur ook een licht-filosofisch genre. En Scriptum specialiseert zich daarin. De drie boeken, hierboven vermeld, zijn daarvan een aardig voorbeeld. Op een licht-filosofische wijze en in een bijzonder leesbare stijl wordt in die boeken ingegaan op grote levensvragen, op verschillende manieren waarop je kunt filosoferen e.d. Het is een lichtvoetige filosofisch getinte literatuur die over allerlei kwesties van belang noopt tot verder nadenken. Al lezende word je daardoor een stukje wijzer
De laatste jaren zien we een reveil van een vertrouwde en klassieke opvatting van filosofie, namelijk de praktisch gerichte filosofie van de levenskunst, het filosofische doordenken van het alledaagse leven. Het is een filosofie die mogelijkheden aanreikt voor de vormgeving van het eigen leven en hulp biedt bij het nadenken over levensvragen in een cultuurtype , dat mensen met groeiende keuzemogelijkheden confronteert, waaruit zij een adequate selectie moeten maken bij de bepaling van de eigen levensweg.
Deze drie fraai uitgegeven boeken leveren tot dit type filosofie een geheel eigen bijdrage. Je zou ze in bepaalde opzichten kunnen associëren met de overvloedige zelfhulpliteratuur. Maar door de filosofisch doordachte aanpak graven ze dieper en hebben ze, althans in mijn ogen, meer te bieden. Bij die aanpak wordt rijkelijk voortgebouwd op de wijsheidsliteratuur van de klassieke Oudheid. Wat opvalt, is hoe relevant en interessant die levenswijsheid voor ons nog altijd is, al leven we nu in een volstrekt andere samenleving en cultuur.
Het eerst genoemde boek is een mooi voorbeeld van praktische filosofie in de geest van de Oudheid met bepaalde aforismen als uitgangspunt. Het bevat korte overwegingen, eerst over het gelukkige leven met als aforisme: zodra je jezelf afvraagt of je gelukkig bent, houd je op het te zijn (Stuart Mill). Na dit onderdeel volgen korte reflecties over het dagelijkse, het werkende, het sociale, het groene, het onderzochte leven en tenslotte het levenseinde. Bij het groene leven viel als aforisme vooral op: "Groei omwille van de groei is de ideologie van de kankercel" . Dat zal vooral milieuactivisten bijzonder aanspreken.
In de geest van Aristoteles’ Topica biedt het tweede boek een gevarieerd album met korte verhalen, waarin uiteengezet wordt, hoe het proces van denken zich voltrekt, hoe filosofische vaardigheden te ontwikkelen e.d. Het derde boek bevat 33 humoristisch getinte filosofische overpeinzingen. De Britse auteur ervan toont zich daarin een meester in het denken in paradoxen en dilemma’s. Bij de vermelding van de literatuur over paradoxen heb ik wel het werk van de Britse schrijver Chesterton gemist, een erkende auteur op dit terrein. Een van die paradoxen is de positiviteit van de negativiteit en omgekeerd, die ter sprake komt, als aan het slot gefilosofeerd wordt over de titel van het bekende liedje van Peggy Lee: Is this all there is? Alledrie de boeken zijn uitstekend vertaald.