Oproep tot hernieuwd leiderschap in de 21e eeuw

Civis Mundi Digitaal #13

door Wim Couwenberg

Oproep tot hernieuwd leiderschap in de 21e eeuw

Wim Couwenberg

Bespreking van: Pamflet 2.NL. Leidende idealen, Uitgeverij Van Gorcum, Assen,2 012

Kan aan de wisseling der eeuwen een bepaalde historische betekenis worden toegekend zoals nu opnieuw gebeurt met de laatste eeuwwisseling? Recent voorbeeld daarvan is dit pamflet. Dat heeft de leidende idealen voor de 21^e eeuw tot inzet. Die eeuwwisseling heeft echter alleen historische betekenis als we uitgaan van een cultuurhistorische periodisering. In die zin begint de lange 19^e eeuw met de Franse Revolutie van 1789 en eindigt zij in 1914 met het begin van de Eerste Wereldoorlog. De korte 20^e eeuw heeft vervolgens betrekking op de periode 1914 tot 1989, het einde van de Koude Oorlog. De 21^e eeuw begint in die visie in 1989. En daarmee begint inderdaad een nieuwe ontwikkelingsfase in de geschiedenis van de moderniteit met geheel eigen kenmerken. De liberale triomf in de Koude Oorlog met de dominantie van Amerika als enige supermacht en het primaat van neoliberale economische en technologische elites kleurt in de eerste plaats deze nieuwe ontwikkelingsfase. Hand in hand daarmee gaat een neoliberale euforie die resulteert in een eenzijdige accentuering van de economische dimensie van het menselijk bestaan en van de markt als maatschappelijke probleemoplosser.

Er is sindsdien sprake van nieuwe maatschappelijke scheefgroei en nieuwe maatschappelijke onvrede. Dit pamflet haakt daar in een bijzondere stijl op in. Het is samengesteld door Teun Hardjono, hoogleraar Kwaliteitsmanagement en Certificatie aan de Rotterdam School of Management van de EUR, en Huijbrecht Bos, ondernemer, evenals zestig co-auteurs uit allerlei kringen van onze samenleving. In dit pamflet wordt een oproep gedaan tot hernieuwd leiderschap en tot het formuleren van leidende idealen voor onze leiders in de 21^e eeuw om zodoende voor onze samenleving een nieuw perspectief te scheppen.

Het zijn alle vlot geschreven korte opstellen met een optimistische toonzetting en een appèl op ideeën en kwaliteiten die nu zeker aanslaan zoals authenticiteit als voorwaarde voor goed leiderschap, egobeheersing, menselijke maat, crisis als keerpunt, verbinding als opdracht, verbinding van ratio en spiritualiteit, enz. Het leest allemaal vlot weg maar het graaft niet diep. Het meest is dat laatste het geval in de bijdrage van milieuwetenschapper Klaas van Egmond die zich daarbij richt tot zijn studenten als toekomstige leiders.

"Beste studenten, jullie opdracht is duidelijk. Het gaat er blijkbaar om het evenwicht tussen de fundamentele krachten die op de mens en daarmee op de samenleving inwerken te bewaren. Dat krachtenveld werkt in verticale richting als de tegenstelling tussen het geestelijke en het materiële, je zou kunnen zeggen, ‘tussen hemel en aarde’, en in horizontale richting tussen het private en het collectieve, tussen het eigen ego en ‘de anderen’.

Jullie zouden jezelf zo moeten ontwikkelen en de samenleving zo moeten inrichten dat dit evenwicht min of meer bewaard wordt. Daarmee blijft ook de menselijke waardigheid behouden. In de praktijk betekent dit een verandering van het huidige politiek bestel dat de slingering eerder versterkt dan afzwakt. Het betekent dat jullie de stekker moet trekken uit het huidige financiele stysteem als de grootste bedreiging van deze tijd. Daarmee zullen jullie ook bevrijd zijn van dwangmatige economische groei ... Jullie zullen weer inzien dat kunst en cultuur net zo wezenlijk voor de mens zijn als materiële spullen en zijn eigen fysieke lijf", aldus Klaas van Egmond die daarmee inhaakt op zijn eerder gedane pleidooi voor een integrale mens- en wereldvisie.

Het pamflet is fraai uitgegeven. Het is een interessant en relevant initiatief tot hernieuwd idealisme en leiderschap in een tijd waarin leiderschap node gemist wordt en idealisme na zoveel politieke decepties veelal met argwaan bejegend wordt.