Pleidooi voor duurzaamheidsbeleid als topprioriteit regeringsbeleid

Civis Mundi Digitaal #14

door Lars Moratis

Pleidooi voor duurzaamheidsbeleid als topprioriteit regeringsbeleid

Lars Moratis *

Plasterk zei recent in het kamerdebat over de begroting 2013 dat de PvdA vier crises wil bestrijden: de duurzaamheidscrisis, de financiële crisis, de eurocrisis en de crisis van vertrouwen en democratie. Een reservering van 155 miljoen voor duurzaamheid uit het Lente-akkoord was echter snel geschrapt in de onderhandelingen tussen PvdA en VVD. Dat is een jammerlijke misrekening: het effectief bestrijden van klimaatverandering speelt een sleutelrol in deze met elkaar samenhangende crises - èn in een vijfde crisis.

Zo laat recent onderzoek van het vooraanstaande MIT in de VS zien dat er een causaal verband is tussen temperatuurstijging en economische krimp en een vertraagd economisch groeitempo in ontwikkelingslanden. Ook heeft het ernstige consequenties voor zowel de agrarische en industriële output als voor politieke stabiliteit. De net verschenen Climate Vulnerability Monitor (CVM) van de Spaanse ngo DARA[i] beschrijft treffend het economische drama dat zich als gevolg van klimaatverandering voltrekt. De bevindingen in het lijvige maar bijzonder lezenswaardige rapport zijn ronduit alarmerend. Zo becijfert de CVM dat klimaatverandering in 2030 meer dan 3 procent van het wereldwijde BNP kost, wat in deze tijd neer komt op jaarlijks €1.895 miljard. Daar zijn de kosten van negatieve neveneffecten van klimaatverandering, zoals het verlies aan biodiversiteit, massamigratie en maatschappelijke ontwrichting niet eens in meegenomen. De kosten van het nemen van klimaatmaatregelen vallen daarbij in het niet. Het niet effectief bestrijden van klimaatverandering maakt ons dus een dief van de eigen portemonnee - en dat in crisistijd. Dat laat onverlet dat bestrijding van klimaatverandering ook positieve economische mogelijkheden opent voor het Nederlandse bedrijfsleven. Met onze kennis en technologie op terreinen als waterveiligheid en geotechniek is Nederland uitstekend gepositioneerd om in te spelen op de kansen die klimaatverandering als actuele uitdaging biedt. Duurzaamheid en economie zijn twee zijden van dezelfde medaille.

Wat in al het geweld van crisisherstel en economische groei onderbelicht blijft, zijn de ernstige morele implicaties van klimaatverandering. Zo blijkt uit de CVM dat bijna alle doden als gevolg van klimaatverandering (zo’n 400.000 per jaar) in de minst ontwikkelde landen zullen vallen. De bevindingen van MIT en DARA geven export-georiënteerde landen daarnaast bijzondere verantwoordelijkheden, aangezien hun ecologische voetafdruk grotendeels in het buitenland ligt. Zij zouden klimaatverandering effectief moeten bestrijden en moeten streven naar eigen economische groei onder duurzame randvoorwaarden om de temperatuurtrend te keren. Ontwikkelingslanden kan hun eigen economische ontwikkeling niet ontzegd worden, maar zouden met bestaande kennis en technologie geholpen moeten worden zelf ook duurzame groei door te maken om de negatieve effecten van klimaatverandering terug te dringen. Gebeurt dat niet, dan schat DARA in dat lage inkomenslanden tegen 2030 gemiddeld 11 procent van hun BNP hebben verloren als gevolg van klimaatverandering.

NASA-klimaatwetenschapper James Hansen wees in dit verband tijdens een interview met The Guardian eerder dit jaar op "the great moral issue" dat klimaatverandering met zich meebrengt. Hij plaatste klimaatverandering op één lijn met slavernij en verwees naar het onrecht dat toekomstige generaties wordt aangedaan. De beladen woorden die Hansen gebruikte, suggereren een intrigerende en vooral ongemakkelijke parallel: de effecten van klimaatverandering geven aanleiding het woord slavernij toe te passen op de relatie tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden. De huidige crisis is naast een economische crisis en klimaatcrisis - en vanwege de relaties daartussen - ook een morele crisis.

Om al deze redenen zou duurzaamheidsbeleid topprioriteit voor het nieuwe kabinet moeten zijn. Het effectief bestrijden van klimaatverandering als onderdeel van een nationale duurzaamheidsagenda is een mes dat aan vele kanten snijdt: het voorkomt economische kosten, biedt een kansrijk perspectief voor innovatieve bedrijvigheid, is een kerningrediënt voor moderne ontwikkelingssamenwerking èn geeft een aanzet tot een hernieuwd moreel kompas voor nationaal en internationaal politiek leiderschap.

Een nieuw kabinet van VVD en PvdA zal zich moeten realiseren dat dáár de toekomst van Nederland begint.

* Lars Moratis is auteur, expert op het gebied van duurzaam ondernemen en werkzaam voor diverse kennisinstellingen, zoals NCDO en de Open Universiteit. E-mail: larsmoratis@hotmail.com

[i] DARA is een Spaanse non-gouvernementele organisatie die zich sterk maakt voor het krijgen en verspreiden van inzichten in de relatie tussen klimaatverandering en zwakkeren in de mondiale samenleving. De Climate Vulnerability Monitor is een van hun paradepaardjes. Meer informatie over de organisatie hier: www.daraint.org.