Drones als nieuwe toepassing van de doodstraf zonder vorm van proces
Civis Mundi Digitaal #17
door Wim Couwenberg
Drones als nieuwe toepassing van de doodstraf zonder vorm van proces
Wim Couwenberg
Was eerbiediging van mensenrechten tijdens de Koude Oorlog een belangrijk westers ideologisch wapen in de strijd tegen de communistische vijand[1], in de oorlog tegen het terrorisme staat dat wapen zelf onder druk en wordt het veel meer dan tijdens de Koude Oorlog ondergeschikt gemaakt aan de belangen van interne en externe veiligheid. Amerika loopt daarin voorop. Zelfs het folterverbod dat als absoluut mensenrecht geldt, raakte een tijdlang in de strijd tegen terrorisme onder druk.[2]
Onder president Obama zijn inmiddels de geheime martelmemo’s gepubliceerd die in 2002 zijn opgesteld over illegale verhoormethoden in de oorlog tegen terrorisme. Jarenlang stonden die verhoormethoden in het Amerikaanse Congres niet ter discussie. De meeste Republikeinen en Democraten wisten ervan, maar waren er heel bedreven in geraakt weg te kijken als het ging om van regeringswege geaccepteerde foltermethoden in de strijd tegen terrorisme. Pas in 2008 concludeerde de Amerikaanse Senaatscommissie voor Defensie in een rapport over misstanden in C.I.A.-martelgevangenissen voor verdachten van terrorisme dat kopstukken van de regering Bush als Rumsfelt en Cheney daarvoor direct verantwoordelijk zijn. Cheney rechtvaardigt zijn beleid in deze kwestie door een beroep op de nationale veiligheid die noopte tot martelpraktijken en op de effectiviteit ervan.
Taboe op doodstraf ook onder druk
De doodstraf geldt sinds lang als een groot taboe want, evenals folteren, in strijd met een fundamenteel mensenrecht. Maar ook dat taboe staat onder druk onder invloed van de zogenaamde oorlog tegen terrorisme. Bekend is namelijk geworden dat president Obama persoonlijk betrokken is bij het besluit welke verdachten van terrorisme in verre landen met behulp van onbemande vliegtuigjes (drones) geliquideerd zullen worden. Dat besluit tot een dodelijke aanval op een van terrorisme verdachte persoon (personal strike) of groep (crowd kill) wordt genomen door een hoge en goed geïnformeerde functionaris van de regering-Obama buiten alle openbaarheid zonder enige vorm van proces en zonder enige openbare toetsing van daarbij gehanteerde criteria. Hij doet dat tegelijk als aanklager, rechter en beul. Dat daarbij ook onschuldige burgers het slachtoffer worden, wordt als zogenaamde collateral damage op de koop toegenomen.
Doodstraf na een uitgebreid strafproces met de nodige beroepsmogelijkheden zoals in de VS wordt sinds lang principieel verworpen. Maar deze nieuwe toepassing van de doodstraf zonder enige vorm van proces heeft onder president Obama geruisloos ingang gevonden als nieuwe strijdmethode in de oorlog tegen terrorisme. Onder zijn presidentschap is de drone-luchtmacht inmiddels opgevoerd van enige tientallen tot ongeveer 75.000 vliegtuigen, waarmee tot nu toe drieduizend mensen uit de weg geruimd zijn. Dat is een tijd lang gebeurd zonder enige maatschappelijke of politieke verontrusting hierover.
Maar dat begint nu te veranderen. De eerste verontrusting ontstond toen bekend werd dat ook Amerikaanse staatsburgers op die manier in het buitenland geliquideerd worden. In een hoorzitting van de Amerikaanse Senaat bij i.v.m. de goedkeuring van de benoeming van de nieuwe C.I.A.-topman John Brennan is deze nieuwe vorm van oorlogvoering inzet geworden van een heftig politiek debat. Deze nieuwe topman van de C.I.A. is de belangrijkste antiterrorisme adviseur van de president en de architect van het liquideren van terreurverdachten met behulp van drones. Er wordt nu meer openheid hierover gevraagd. Maar daar is weinig neiging toe. Zolang de drone-oorlog breed gedragen wordt, ook buiten Amerika, zal de president hiermee probleemloos zijn gang kunnen gaan.
[1] In de Slotakte van Helsinki van 1975 is de Sovjet-Unie tenslotte na veel pressie van westerse zijde akkoord gegaan met eerbiediging van mensenrechten als internationale verantwoordelijkheid, zij het met als Westerse tegenprestatie de erkenning van de Sovjet-Russische bezetting in Oost-Europa.
[2] Zie I. Boerevijn, Foltering is het probleem, niet de oplossing, N.J.C.M. Bulletin, 3, 2005