Nationale veiligheid nu en tijdens de Koude Oorlog: AIVD vergeleken met de BVD

Civis Mundi Digitaal #18

Nationale veiligheid nu en tijdens de Koude Oorlog: AIVD vergeleken met de BVD

Wat een publiciteit ineens over de AIVD, nu die ook moet delen in de bezuinigingsoperatie van het huidige kabinet. En wat een bezorgdheid over de nationale veiligheid die hierdoor bedreigd zou worden. Minder aandacht ook voor links- en rechts radicalisme als gevolg van die bezuinigingen, merkt NRC Handelsblad bezorgd op. Minister Plassterk kan niet meer garanderen dat dit land over tien jaar nog een adequate geheime dienst heeft. Wat een toestand!

Maar wat een verschil ook met de voorganger van de AIVD: de BVD. Die opereerde tijdens de Koude Oorlog toen de nationale en Europese veiligheid continu onder spanning stond door de ideologische en psychologische oorlogvoering van het wereldcommunisme onder leiding van de Sovjet-Unie hand in hand met een constante militaire bedreiging van die kant. De BVD werd sinds de jaren ’60 onder leiding van een links georiënteerde publieke opinie echter voortdurend gewantrouwd juist vanwege de anticommunistische activiteiten waartoe de politieke situatie toen noopte. En wie relaties daarmee onderhield, gold dan ook dan als een verdacht persoon en hield dat daarom angstvallig verborgen. Intellectuelen met dergelijke relaties werden niet langer serieus genomen. Ik heb daar zelf enige ervaring mee. In een periode waarin ik door omstandigheden buiten mijn schuld financieel heel krap zat, heb ik korte tijd cursussen verzorgd voor het personeel van de BVD over de politiekwetenschappelijke achtergrond van hun werk. Op de een of andere manier is dat toch bekend geworden. Want door het verzet tegen mijn benoeming als hoogleraar is dat toen als politiek risico ook in stelling gebracht tegen die benoeming.

Van de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten van die tijd was de CIA verreweg de belangrijkste. Tijdschriften en organisaties die het in de ideologische strijd met de communistische wereld opnamen voor westers-liberale waarden werden om die reden van die kant financieel ondersteund waaronder ook het toenmalige Congress for Cultural Freedom, een vereniging van vooraanstaande intellectuelen en kunstenaars. Dat gebeurde strikt in het geheim vanwege de heersende argwaan tegen anticommunistische activiteiten. Hoewel Civis Mundi (toen Oost-West geheten) geen enkele relatie had met de CIA, moesten we ons toch verweren tegen verdachtmakingen in die richting.

Nu worden die diensten onmiddellijk gekritiseerd als zij tekort schieten in hun antiterroristische en antiracistische activiteiten en is het geen probleem meer als wetenschappers zich als onderzoekers in dienst stellen van deze diensten. In Nederland is sinds kort AIVD-informatie als wettig bewijsmiddel in het strafproces toegelaten zonder dat de verdediging en de zittingsrechter in staat gesteld worden die informatie daadwerkelijk op haar betrouwbaarheid en rechtmatigheid te toetsen.[1] Tijdens de Koude Oorlog was zoiets ondenkbaar.

S.W.C.

[1] In een recente strafzaak tegen een journaliste van de Telegraaf is het OM kritiekloos op de informatie van de AIVD afgegaan en stelde zich zodoende op als de uitvoerende arm van de AIVD. De Nationale Ombudsman heeft dat terect aan de kaak gesteld.