Arabische lente of Arabische herfst voor vrouwen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika?

Civis Mundi Digitaal #21

Arabische lente of Arabische herfst voor vrouwen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika?

Vrouwen ontbreken aan onderhandelingstafel - explosie van nieuw activisme biedt kansen

Na decennia van mannelijk heerschap gekenmerkt door dictatuur, patronage en geweld, begonnen in 2010 jongeren in de Arabische wereld op te staan en een nieuw soort politiek te eisen. Vrouwen speelden hierin hun rol als leiders en deelnemers, en werden niet gespaard - zij werden gearresteerd, seksueel geïntimideerd en soms zelfs gedood. Toch, terwijl wetten worden opgesteld en overleg wordt gepleegd, zijn vrouwen nog steeds grotendeels afwezig aan de onderhandelingstafel.

CARE publiceerde kort geleden een rapport onder de titel, ’Arabische lente of Arabische herfst? Dat gaat over de politieke participatie van vrouwen in de opstanden en daarbuiten’. Uit dat rapport blijkt dat de vooruitzichten voor vrouwen in de regio nog steeds onzeker blijven. Vrouwenrechten worden in het opgang gekomen hervormingsproces nog onverminderd ondermijnd. De doorgevoerde veranderingen door oude regimes op het gebied van vrouwenrechten blijken in de praktijk grotendeels cosmetisch te zijn. Vrouwen die proberen om deel te nemen aan het openbare leven hebben daarbij bovendien allerlei pesterijen en intimidatie ondervonden. In het Global Gender Gap Rapport van het World Economic Forum van 2012, scoren landen uit het Midden-Oosten slecht; de Verenigde Arabische Emiraten scoort nog als ’beste’ met een 107e plaats van de in totaal 135 landen; Jemen staat op de laatste plaats.

Om de oude regimes te beïnvloeden moesten feministen vaak opereren via elitenetwerken. Als gevolg hiervan is het lastig draagvlak te creëren op grass root level en daarmee in de behoeften van de ’gewone’’ vrouw te voorzien. En toch, ondanks deze uitdagingen, heeft ons onderzoek een explosie van nieuw activisme door vrouwen blootgelegd, zowel tijdens de opstanden als in de politieke processen die volgden. Jonge en oude vrouwen, van wie velen nooit eerder deelgenomen hebben aan de politiek, hebben hun moed en creativiteit ingezet om hun samenleving ten goede te veranderen. Vrouwen in gevestigde vrouwengroepen laten hun stem horen in transitieprocessen, zoals de Nationale Dialoog Conferentie in Jemen of beraadslagingen over de nieuwe orde in Egypte. Zelfs binnen islamitische groeperingen zijn vrouwen aan het werk om nieuwe rollen te smeden en aan invloed te winnen.

EU meeting
Op 12 september jongstleden vond er een ontmoeting plaats tussen de ministers van de Europese Unie en ministers uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika over ’de versterking van de rol van vrouwen in de samenleving’. CARE dringt er bij de EU op aan om vrouwenrechten te beschermen door deze centraal te stellen in het handels- en hulpbeleid voor de regio.

Sherine Ibrahim, adjunct-directeur van CARE Midden-Oosten, licht toe: ’Dit jaar verklaarde de EU dat zij de financiering aan Egypte zou beëindigen vanwege de verslechtering van de mensenrechtensituatie, maar het geld stroomt nog steeds. De ministeriële conferentie is een kans voor de EU om aan te tonen hoe serieus zij in vrouwenrechten is geïnteresseerd door aan te geven hoe zij overheden in de MENA-regio verantwoordelijk zal houden wanneer zij er niet in slagen om vrouwen in staat te stellen te participeren in het nemen van  beslissingen die hun eigen leven aangaan.’

Het rapport doet diverse aanbevelingen aan internationale donoren, nationale overheden en het maatschappelijk middenveld. CARE raadt onder meer aan om vrouwenrechten in het hart van de nieuwe politieke nederzettingen in de hele regio te plaatsen en om nieuwe jongerenactivisten en vrouwen in landelijke en stedelijke sloppenwijken te betrekken in vrouwenrechtenbewegingen.

In de nasleep van de volksopstanden gaf CARE in 2012 opdracht tot dit onderzoek. Meer dan 300 mannen en vrouwen werden in de loop van dit onderzoek geïnterviewd in Egypte, de bezette Palestijnse gebieden, Marokko en Jemen. Het rapport: ’Arabische lente of Arabische herfst? De politieke participatie van vrouwen in de opstanden en daarbuiten’ schetst ​​de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen die relevant zijn voor internationale donoren, alsmede de nationale autoriteiten en andere betrokkenen op regionaal en landelijk niveau.

Over CARE
CARE Nederland is onderdeel van CARE, één van de grootste internationale ontwikkelingsorganisaties wereldwijd. CARE helpt wereldwijd om kwetsbare gemeenschappen weerbaar te maken tegen natuurrampen en gewelddadige conflicten. Wij werken voor de allerarmsten. Op de allermoeilijkste plekken. Wij voorzien in noodzakelijke levensbehoeften en  pakken de complexe oorzaken van armoede aan met slimme en werkende oplossingen die uitgaan van de kracht van mensen. CARE heeft hierbij speciale aandacht voor de ’empowering’ van vrouwen en meisjes. Samen met de lokale gemeenschappen vechten we tegen armoede en vóór meer waardigheid.