Jaarverslag 2013. Leerstoel Filosofie van de geneeskunde en de maakbaarheid van de mensNamens de Stichting Civis Mundi gevestigd aan het ErasmusMC
Civis Mundi Digitaal #22
door Maartje Schermer
Jaarverslag 2013
Leerstoel Filosofie van de geneeskunde en de maakbaarheid van de mens.
Namens de Stichting Civis Mundi gevestigd aan het ErasmusMC
Leerstoelhouder: prof dr Maartje Schermer
Algemeen overzicht
Vanuit de leerstoel is dit jaar veel gebeurd op het gebied van onderzoek, onderwijs en maatschappelijke bijdrage, zowel op nationaal als internationaal niveau.
Onderzoek
Dit jaar zijn twee nieuwe promotie-projecten van start gegaan. Allereerst het project Our brain as capital? The ethical desirability of moral enhancement. Het betreft een project gefinancierd door NWO, in samenwerking met het Bioethics Institute van de Universiteit Gent (België). Op dit project is per 1-6-2013 Jona Specker begonnen als promovenda.
Het tweede project is een ZonMw project getiteld Screening, health checks and the reassurance industry. Op dit project is per 1-7-2013 Yrrah Stol aangesteld als promovenda. Dr. Eva Asscher werkt part time als postdoc op dit project.
Het lopende onderzoeksproject Predictive value of testing for multiple genetic variants in multifactorial diseases: Implications for the discourse on ethical, legal and societal issues, gefinancierd door het Center for Society and Genomics, waarop drs. Eline Bunnik werkt als promovenda, nadert inmiddels zijn voltooiing.
Een nieuwe onderzoeksaanvraag over ethische aspecten van puberteitssuppressie bij kinderen met genderdysforie, in samenwerking met de Universiteit Leiden (dr. Martine de Vries, kindergeneeskunde) is goedgekeurd door ZonMw. De leerstoel zal hier een bescheiden bijdrage aan gaan leveren.
Verder is in samenwerking met het Center for Healthy Aging in Leiden een subsidieaanvraag ingediend bij ZonMw in het programma Kwaliteit van leven. De uitslag hiervan is nog niet bekend.
De leerstoelhouder heeft dit jaar diverse buitenlandse congressen en wetenschappelijke workshops bezocht (zie onder), en zo internationale contacten gelegd of versterkt met o.a. prof dr Bettina Schone Seifert (bioethiek) in Münster, en dr. Nicole Vincent (neuroethiek) in Atlanta (VS).
Onderwijs
Binnen het basiscurriculum geneeskunde wordt een bijdrage geleverd in de vorm van hoorcolleges Filosofie van de geneeskunde, colleges en werkgroepen Medische ethiek, en argumentatie- en schrijf-onderwijs binnen de lijn Academische Vorming. Daarnaast een Minor Ethiek in de gezondheidszorg die open staat voor 3e jaarsstudenten van alle 2
studierichtingen (dit jaar 17 studenten); bijdrages aan de opleiding voor Arts voor verstandelijk gehandicapten, Huisartsen, Klinisch fysici in opleiding, en Nanobiologie.
Er is een start gemaakt om in het komende jaar ook een onderdeel ethiek en filosofie te gaan verzorgen binnen de nieuwe opleiding Klinische Technologie.
Daarnaast hebben twee masterstudenten geneeskunde hun afstudeer-onderzoek gedaan bij de leerstoelhouder, en is zij bij twee bachelorscripties Wijsbegeerte van een wetenschapsgebied als adviseur opgetreden.
Maatschappelijke bijdrage
Vanuit de leerstoel is het initiatief genomen tot het samenstellen van een boek over filosofie van geneeskunde en gezondheidszorg. Deze bundel van 21 originele stukken, geschreven door filosofen uit heel Nederland, is onder de titel Komt een filosoof bij de dokter….dit najaar verschenen bij uitgeverij Boom. Naar aanleiding van het boek is een radio interview gegeven bij OBA live.
De Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde, waar de leerstoelhouder voorzitter van is, heeft dit jaar op 30 november een succesvol en goed bezocht (100 deelnemers) congres georganiseerd, Kwaliteit of QALY-tijd. Over het begrip kwaliteit van leven in de gezondheidszorg.
Voor het Ministerie van Veiligheid en Justitie is op verzoek een lezing verzorgd over ethische aspecten van vroege opsporing van kinderen met probleemgedrag. Voor overige publiekslezingen zie onder.
Tenslotte is de leerstoelhouder dit jaar benoemd tot vice-voorzitter van de Beraadsgroep Ethiek en Recht van de Gezondheidsraad.
Output
Wetenschappelijke publicaties
Schermer M, Preference adaptation and human enhancement: reflections on autonomy and well-being. In: J. Räikkä, J. Varelius (eds) Adaptation and autonomy: adaptive preferences in enhancing and ending life: Springer Publishers; 2013. p117-36
Schermer M, Old age is an incurable disease – or is it? In: M. Schermer, W. Pinxten (eds) Ethics, Health Policy and (Anti-) Aging: Mixed Blessings: Springer Publishers; 2013. p209-24
Schermer M, Health, Happiness and Human Enhancement-Dealing with Unexpected Effects of Deep Brain Stimulation. Neuroethics; 2013, 6: 435-445 3
Forlini C, Hall W, Maxwell B, Outram SM, Reiner PB, Repantis D, Schermer M, and Racine E, Navigating the enhancement landscape. Ethical issues in research on cognitive enhancers for healthy individuals. EMBO Rep; 2013, 14(2): 123-8
Schermer, M. Een cyborg is ook maar een mens. NTvG 2013; 157: A6879
Schermer M, Van genezen naar verbeteren? Filosofie en Praktijk 2013; 34 (2): 5-24
Boeken
M. Schermer, Pinxten W. (eds) Ethics, Health Policy and (Anti-) Aging: Mixed Blessings.
Springer Publishers 2013
ISBN 978-94-007-3869-0
Schermer M, Boenink, M., Meynen, G. (red) Komt een filosoof bij de dokter…. Denken over gezondheid en zorg. Uitgeverij Boom, Amsterdam 2013. ISBN 9789461053350
Overige publicaties
Schermer M, Wat is ziek, wat is gezond? In: Schermer M, Boenink, M., Meynen, G. (red) Komt een filosoof bij de dokter…. Denken over gezondheid en zorg. Uitgeverij Boom, Amsterdam 2013. pp 115-28.
Schermer, M. (2013). Diepgevroren eicellen en smart drugs: ethische vragen rond maakbaarheid. In: S. Vandamme (red) Normaal!? Waar is de norm? Academia Press, Gent 2013. pp 45-56.
Schermer M, Hoog tijd voor meer publiek debat over mensverbetering. Civis Mundi april 2013
Lezingen en presentaties
Comments on dr Ryan’s Drugs that make bad people good, or good people better.
Robina conference ‘Treating the criminal offender brain?’
University of Minneapolis Lawschool, Minneapolis, 26-28 September 2013
Het brein als verbeterbare machine?
Symposium De machinemetafoor in de geneeskunde
VUmc, Amsterdam, 19 September 2013
Ethische aspecten van preventie en opsporing risicojongeren
Symposium: Van probleem- tot crimineel gedrag….Of bijtijds stoppen?
Ministerie van Veiligheid en Justitie, Den Haag, 12 September 2013
De mens in de transformerende geneeskunde: werk-in-uitvoering
Afscheidssymposium Wim Dekkers
RadboudUMC Nijmegen, 28 June 2013
The impact of neuromodulation on freedom, autonomy and identity 4
Colloquium Philosophy
Twente University, 20 June 2013
Moral enhancement: do means matter morally?
International Enhancement Conference
Belgrade, 16 May 2013
Ethical considerations regarding deep brain stimulation and neurosurgery in psychiatry
International conference Functional neurosurgery in neuro-psychiatric disorders
Istanbul, Bahçesehir University, 12 April 2013
The ethics of healthy longevity
NCHA International Conference: Adding healthy years to the human lifespan
The Hague, 7 February 2013
Autonomie van de verslaafde patiënt: een ethisch perspectief.
Werkconferentie Palliatieve zorg bij verslaafde patiënten
Nijmegen, NISPA, 18 January 2013
Lidmaatschappen en organisatie
Vice voorzitter vaste Beraadsgroep Ethiek en Recht, Gezondheidsraad
Lid Commissie Medisch Ethische Vraagstukken ErasmusMC
Voorzitter Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde
Organisatie Jaarcongres Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde: Kwaliteit of QALY-tijd? Over het begrip kwaliteit van leven in de gezondheidszorg.
Leiden, LUMC, 30 November 2013
Promotiecommissies
Lid grote commissie A. Oerlemans, From lab to clinic. Ethical aspects of soft tissue engineering. Radboud Universiteit Nijmegen, 4 december 2013
Lid beoordelingscommissie N. Raaijmakers, End-of-life care and decision making. Eramus Universiteit Rotterdam,5 juni 2013
Lid beoordelingscommissie J-P de Jong, Ethics in action. Approving and improving medical research with human subjects. Universiteit van Amsterdam, 11 december 2013
Onderzoeksbegeleidingscommissies
Lid begeleidingscommissie ZonMW project ‘Ethical dilemmas in self-management support’ (BMG, EUR) (2012-
Lid begeleidingscommissie onderzoeksproject ‘Telezorg in de verpleegkundige praktijk’ (AMC) (2013-
Lid begeleidingscommissie ZonMW project ‘Early prevention of antisocial behavior: Towards a normative framework’ (UMC Maastricht) (2013-
Bezochte congressen en workshops
How naturalistic are the biomedical sciences? Ethical and philosophical aspects 5
University Münster (Du), 6-8 november 2013
American Society for Bioethics and Humanities (ASBH) annual conference
Atlanta, Georgia (VS),
Robina conference ‘Treating the criminal offender brain?’
University of Minneapolis Lawschool, Minneapolis, 26-28 September 2013
International Enhancement Conference
University of Belgrade, 14-17 May 2013
International conference Functional neurosurgery in neuro-psychiatric disorders
Istanbul, Bahçesehir University, 12 April 2013
Conference Autonomy and trust in clinical medicine
Universiteit Göttingen (Du), 13-15 februari 2013
Workshop Neuro enhancement
Universteit Bochum (Du), 1-2 februari 2013
Onderwijs
Coördinerende taken voor het Basiscurriculum Geneeskunde
Coördinatie en (deel) uitvoering Minor Ethiek in de gezondheidszorg (15 ECTS)
Ontwikkeling nieuw ethiek en filosofie onderwijs voor de opleiding Nanobiologie en de opleiding Klinische Technologie, ErasmusMC
Uitvoerende taken binnen basiscurriculum:
Hoorcolleges filosofie/ethiek van de geneeskunde (8 uur)
Divers vaardigheidsonderwijs (oa ethische problemen, wilsbekwaamheid, leefstijl, prenatale screening)
Tentamenvragen maken en nakijken
Voorbereiden stellingen en antwoordmodellen bachelor essays
Ethiek cursus Artsen voor Verstandelijk Gehandicapten io (3 dagdelen)
Ethiek cursus Klinisch Fysici io (1 dagdeel)
Ethiek cursus Artsen in opleiding voor specialist (1 dagdeel)
Begeleiding Masterstudenten geneeskunde, afstudeeronderzoek:
- Twan Lugten, Neurointerventions for offenders: altering minds for a safer society? April-nov. 2013
- Alex de Bruijn, ‘Huisartsen en het groeiend gebruik van health checks: ervaringen en
ethiek’ april –nov. 2013
Adviseur bij diverse Bachelor-scripties van de Faculteit wijsbegeerte (wijsbegeerte van een wetenschapsgebied) 6
Media en publieksoptredens
OBA-live, radio 5 , 29 november 2013, hoofdgast n.a.v. boek Komt een filosoof bij de dokter… http://www.obalive.nl/default.aspx?lIntEntityId=2193
De grens van de mens – tweespraak met M Schermer en PP Verbeek
Debatcentrum De Nieuwe Liefde, Amsterdam 5 februari 2013