Bosnisch multi-etnisch staatsverband tot mislukking gedoemd

Civis Mundi Digitaal #23

Bosnisch multi-etnisch staatsverband tot mislukking gedoemd

Multiculturele samenwerking is links, dus goed; etniciteit is rechts, want iets van het verleden, dus fout. Dat mag dus niet meer serieus genomen worden. Dat was jarenlang de gangbare politieke wijsheid onder progressief geheten intellectuelen. Wat leert de praktijk? Etniciteit iets van het verleden? Na het einde van de Koude Oorlog, waarin ideologische en machtpolitieke motieven voorop stonden, is het vooral de etnisch-culturele problematiek die de belangrijkste bron wordt van nieuwe en vaak bloedige conflicten. Wereldwijd heeft liefst 90% van die herlevende conflictstof een etnisch-culturele achtergrond. In Europa heeft dat reveil geleid tot een reeks van nieuwe succesvolle secessiepogingen.

De Amerikaanse linksgezinde politieke filosoof Michael Walzer reageert daarop minder gealarmeerd dan velen geneigd zijn te doen. Wat de mensheid overal en altijd gemeen heeft, is nu eenmaal, zo meent hij, een neiging tot particularisme.[1] Dat staat wel op gespannen voet met de universalistische traditie van de Verlichting en wordt van linkse zijde daarom met rechts/extreemrechts geassocieerd.

Multi-etnische problematiek is ook nog altijd aan de orde in het Bosnische multi-etnische staatsverband dat in het Dayton-vredesakkoord in 1995 geconstrueerd is met de Moslim-Kroatische Federatie en de Servische republiek als twee autonome politieke deelrepublieken met daarboven een gezagsdrager die namens de internationale gemeenschap (nu de EU) toeziet op de uitvoering van dat akkoord. Het etnisch-culturele conflict aldaar is op die manier alleen bevroren en blijft een voortdurende bron van verdeeldheid en rivaliteit. Na bijna 20 jaar ervaring met dit multi-etnische staatkundige project lijkt het langzamerhand een kansloze missie om de oorspronkelijke opzet ervan tot een politiek succes te maken.

Dat is zo pas weer zonneklaar aan het licht gekomen bij de rellen en sociale protesten in Bosnië, dat met Kosovo en Moldavië tot de drie armste landen in Europa behoort. In het voetspoor van het Dayton-vredesakkoord, bedoeld als oplossing van het multi-etnisch conflict aldaar en de daaropvolgende burgeroorlog is een heel ingewikkelde staatkundige constructie gecreëerd met liefst 13 parlementen, 13 regeringen en 260 ministers of staatssecretarissen. Resultaten: een logge bureaucratie om dat allemaal te kunnen bedienen, die liefst 70% van de begroting opslorpt en hand in hand daarmee corruptie, nepotisme, vriendjespolitiek en dergelijke en een armzalig functionerende economie. Leve deze multiculturele wijsheid!

Zou het toch niet politiek wijzer zijn de realiteit van de nog steeds storende etnisch-culturele spanningen in die regio als historisch gegeven te erkennen? Zouden orthodoxe Serviërs niet beter deel kunnen uitmaken van de Republiek Servië en katholieke Kroaten van de Republiek Kroatië? De moslimbevolking in Bosnië krijgt zodoende meer ruimte ter verbetering van de eigen levensvoorwaarden en ontwikkelingsmogelijkheden.

S.W. C.