Impressies over het reilen en zeilen in Frankrijk van een Nederlander die daar sinds zijn pensionering woont
Civis Mundi Digitaal #30
door Jan de Boer
Na een druk leven in Nederland waar ik de laatste jaren van mijn professioneel bestaan directeur van de sociale dienst Leeuwarden was, verhuisde ik in 1996 definitief naar Frankrijk waar ik in het huwelijk trad met nu mijn Frans-Spaanse echtgenote. Wij vestigden ons in de Corbières: een rotsachtig, dunbevolkt heuvelgebied direct achter de kust van de Middellandse Zee in het departement Aude. Ik kende het gebied goed, bracht er dertig jaar mijn zomervakanties door, deed er aan speleologie en archeologie, had goede vakantie-contacten met de bevolking. Hier eenmaal definitief gevestigd organiseerde ik in de eerste jaren uitwisselingen tussen de Aude en Noord-Nederland in het kader van de Europese Leaderprogramma’s en was verder actief in de politiek en het culturele leven. Elders in Midden- en Noord -Frankrijk woont familie van mij die zich er tussen de beide Wereldoorlogen toen het Franse platteland leegliep, als boeren vestigde. In de Tweede Wereldoorlog was mijn Friese achteroom, Homme Huitema, zelfs één van de leiders van de "résistance", het verzet.
Ik meen derhalve Frankrijk, een groot land met veel verschillende culturen, redelijk goed te kennen.
Maar toch .......ik heb gemerkt dat er een groot verschil is tussen hier vakantie-houden en hier wonen. Met name op het platteland - en Frankrijk kent heel veel platteland - is de familie en de "clan" waartoe de familie behoort , heilig voor zover ze onderling geen ruzie hebben. Je kunt een aperitief met ze drinken, samen een maaltijd met een goed glas wijn op het dorpsfeest delen, maar de contacten, uitzonderingen daargelaten, blijven oppervlakkig. Je bent en blijft een buiten- staander.
Het gevoel samen Europeanen te zijn heb ik nooit ervaren, eerder het tegendeel. Dat geldt ook voor onze Belgische, Duitse en Engelse kennissen hier. Zo was ik de initiatiefnemer van een Europese Poëzieroute in Narbonne met uitwisselingscontacten met andere Europese steden: een project met gedichten in alle officiële (minderheids)talen uit de landen van de Europese Gemeenschap toegejuicht door de toenmalige burgemeester zonder politiek etiket en de " Conferentie van Berlijn" die Europa via de cultuur een ziel wil geven. Bij de gemeenteraads- verkiezingen in 2008 met in Narbonne als winnaar de Parti Socialiste, werd het project afgeblazen met de woorden: Noord- en Oost-Europese landen interesseren ons niet. Nu liggen er onder meer twee in steen gegraveerde Nederlandse gedichten, onthuld door de Nederlandse ambassadeur in Parijs, er verwaarloosd en gebroken bij ...........
Los van individuele contacten heb ik ook niet het idee dat "Europa " hier als een gezamenlijk project wordt ervaren hoewel de plattelandsbevolking hier veel profijt heeft gehad en heeft van de Europese agrarische politiek en Europese ontwikkelingsfondsen. De Europese steun aan kleine op zich onrendabele boerderijen heeft het platteland voor verdere ontvolking behoed en ook de hier belangrijke wijnbouw gesteund. Ondanks dat wordt bijvoorbeeld de opslag van Italiaanse wijn bij Franse importbedrijven met een zekere regelmaat door commando’s van Franse wijnboeren verwoest. Daders worden niet of nauwelijks gevonden. De grote wijnbouworganisaties veroordelen deze praktijken wel , maar zeggen tegelijkertijd er begrip voor te hebben. Concurrentie van buiten de grenzen op vrijwel elk agrarisch terrein wordt in feite niet getolereerd en leidt tot vaak niet altijd even vredelievende protesten. Begrip voor Europese wet- en regelgeving is er niet of nauwelijks als dat indruist tegen het profijt op korte termijn. De Franse regeringen hebben "Europa" ook vaak misbruikt als alibi voor impopulaire maatregelen en beslissingen waarvoor ze in Europese Raad van Ministers mee verantwoordelijk zijn . De Franse regering is daardoor mede schuldig aan het negatieve imago dat Europa en de euro hier op het platteland hebben.
In tegenstelling hiermee toont recent onderzoek aan dat de twee pijlers van het steeds sterker wordende Front National: het verlaten van de euro en "Fransen eerst" bij werkgelegenheids- vraagstukken, de Franse bevolking niet overtuigen. Drie kwart van de ondervraagden wil in het kader van werkgelegenheid geen onderscheid maken tussen een Fransman en een hier legaal wonende buitenlander.
- 1 -
De steun voor de euro brokkelt de laatste jaren wel af, maar nog altijd wil zeventig procent van de ondervraagden de euro houden. Wellicht is één van de redenen voor deze paradox het feit dat het Front National haar kiezers en sympathisanten met name vindt op het platteland en in de periferie van steden.
Overigens is het oppervlakkige contact tussen Fransen en hier wonende buitenlanders mede te wijten aan heel veel buitenlanders die zich opsluiten in hun eigen kring en gezelligheidsverenigingen die geen brug vormen naar de Franse samenleving. Zo zijn er ook in de Nederlandse Vereniging Languedoc-Roussillon heel wat Nederlanders die hier al jaren wonen maar geen Frans spreken, geen Franse krant lezen en het vroeger in Nederland altijd hadden over anderen die niet wilden integreren in de Nederlandse samenleving.
Dat er geen Europese identiteit bestaat is niet verwonderlijk gezien de eeuwenlange verbrokkelde en gewelddadige geschiedenis van Europa met daardoor ook grote verschillen in culturen en economieën. Het proces van politieke eenwording na de Tweede Wereldoorlog werd teruggebracht tot een neoliberale Europese vrijemarkteconomie. De onwil van de EU-lidstaten een deel van hun eigen soevereiniteit aan een bovendien nog steeds niet democratisch functionerend " Europa" af te staan, heeft de ontwikkeling van een Europese identiteit beslist niet versterkt. " Europa" wordt geprezen en verguisd naar de mate van het nationale profijt dat de Eurozone oplevert en dat ook nog eens op korte termijn. Voor landen buiten de eurozone maar wel deel uitmakend van de Europese Unie bestaat hier geen of nauwelijks belangstelling.
Jarenlang ben ik hier redelijk actief geweest in de plaatselijke en regionale politiek, maar ben daarmee vorig jaar gestopt uit frustratie met het bestuurlijke systeem en de wijze waarop hier politiek bedreven wordt. Een bevriende Franse historicus zei mij eens, dat één van de verschillen tussen Nederland en Frankrijk is dat de Nederlandse bevolking een regering en de Franse regering
een volk heeft: een zeer terechte opmerking. Hij zei mij dat naar zijn overtuiging de voortdurende gezamenlijke strijd tegen het water, ver voordat er politiek-bestuurlijke eenheden bestonden, de basis is geweest voor een democratische politiek- bestuurlijke ontwikkeling van Nederland, met natuurlijk de nodige problemen, het samengaan van" de zeven provinciën ", de tolerantie en het voortdurend zoeken naar compromissen tot aan het befaamde Nederlandse "poldermodel", dat langs deze weg in de Nederlandse aard is ingebakken.
De Franse wordingsgeschiedenis is van een heel andere orde: het is de geschiedenis van een eeuwenlange met alle denkbare middelen en intriges gevoerde veroveringsstrijd van het obscure koninkrijkje van Clovis de Eerste met als hoofdstad Parijs. De wordings- en identiteitsgeschiedenis kreeg midden - negentiende eeuw zijn beslag met onder meer het in de grondwet opgenomen artikel dat het Frans de enige officiële taal is. Uit die jaren stammen ook de gemeentehuizen in de dorpen met aan weerszijden daarvan de jongens- en de meisjesschool. Daarvoor werd in vele delen van Frankrijk niet of nauwelijks Frans gesproken. De streektalen werden door de Franse regering- Paris et la Province - beschouwd als minderwaardige dialecten en het gebruik ervan werd ontmoedigd. Pas in de laatste jaren is dat beleid wat versoepeld, al heeft de Franse regering de Europese richtlijn voor minderheidstalen: het behoud en versterking van de streektalen, nog nooit ondertekend. Reden is de vrees dat erkenning en toepassing van deze richtlijn de nog altijd ( sluimerende) bestaande regionaal-nationalistische bewegingen zal stimuleren: Frans Baskenland, Bretagne, Savooie (pas in 1860 geannexeerd), enzovoort.
De Franse regering is bang voor regionale gewelddadige protestbewegingen zoals van wijnbouwers in de Languedoc en onlangs in Bretagne tegen een ecologische heffing op de grote doorgaande wegen voor vrachtwagens, en geeft dan toe om "erger" te voorkomen. De Franse regering in Parijs is bepaald niet geliefd, ook niet gerespecteerd in Frankrijk: ontduiking van belastingen en zwart werken worden dan ook heel normaal gevonden.
- 2 -
Het deel van Zuid-Frankrijk - nu Occitanië genoemd - waar ik woon, is in de middeleeuwen door het Franse koninkrijk met behulp van de katholieke kerk in de strijd tegen de Katharen – een afscheiding van de Katholieke kerk – met geweld geannexeerd. De toen in het leven geroepen inquisitie met de Orde der Dominicanen speelde daarbij een grote religieuze rol. Dat speelt (onderhuids) hier nog steeds. De occitaanse populaire troubadour Claude Marti zingt in het openbaar : "......als je een zwart-witte ekster in je groentetuin ziet, wat doe je dan? Je schiet hem dood. Wat zou je moeten doen als je zo’n zwart-wit geklede figuur ( = een Dominicaanse monnik) ziet.........."
Fransen identificeren zich zo allereerst met hun regio - hun sociale en culturele identiteit -, een groepsverbondenheid op basis van gemeenschappelijke waarden en normen en op een gemeenschappelijk verleden en daarna met Frankrijk zelf - een niet " aangeboren " nationale identiteit : een collectieve identificatie met de natiestaat via een culturele homogenisering: één taal, nationale geschiedenissen, onderwijs.... een proces dat zoals gezegd halverwege de negentiende eeuw door de regering werd ingezet. Frankrijk, eens een wereldmacht, leeft wat dat betreft nog altijd in het verleden, denkt zich nog altijd een glorieuze grootmacht te zijn. Presidenten gedragen zich als vroegere koningen, de kantoren van de regering ademen nog de geest van Lodewijk de XIV en Napoléon, Parijs wordt gezien en gepropageerd als in ieder geval het culturele centrum van de wereld en de doorsnee Fransman is daar natuurlijk niet ongevoelig voor.
In Nederland ligt dit toch anders. Als Fries heb ik zelfs niet het idee dat heel veel stedelijke ( jonge) Friezen zich allereerst met hun provincie met haar eigen steeds erger bedreigde taal en cultuur identificeren, op het platteland ligt dat anders. In de afgelopen decennia toen de Frysk Nasjonale Partij een duidelijk negatieve protestpartij was, heeft deze partij nooit een grote aanhang weten te krijgen, nu deze veel constructiever is geworden, krijgt ze een zekere aantrekkingskracht ook omdat veel kiezers de bekende grote partijen niet of nauwelijks meer zien zitten. De steeds minder populaire "Omrop Fryslân " getuigt ook niet van een sterke Friese identiteit in het algemeen en het aantal " diep-Friezen" dat jaarlijks de gewonnen slag in de Middeleeuwen tegen de Hollanders in Gaasterland herdenkt, beperkt zich tot een handvol " nationalisten " . Het provinciaal bestuur van Friesland stelt overigens met ook de Fryske Akademie alles in het werk om een zekere nog bestaande Friese identiteit te bewaren en uit te bouwen.
Onze Gouden Eeuw heeft ook niet die impact in Nederland als de Zonnekoning, de Franse revolutie en Napoleon in Frankrijk. Nederland is in tegenstelling tot Frankrijk met zijn uitgestrekt, nog echt platteland dat af en toe nog doet denken aan grootmoeders tijd in Nederland, een veel opener samenleving. Vergeleken met Frankrijk heeft Nederland naar mijn idee nauwelijks een eigen nationale identiteit of het zou een bindingsgevoel moeten zijn gebaseerd op Sinterklaas, boerenkool met worst en Oranje. Nationale zelfspot - in Frankrijk onbestaanbaar -versterkt die nationale identiteit ook niet.
Frankrijk heeft een zeer centralistisch piramidaal georganiseerd bestuursapparaat, dat nog uit de Napoleontische tijd stamt. Het heeft als enig west- Europees land een semi-presidentieel stelsel, dat de president veel macht geeft. Hij kan zelfs een door hem gewenste wet ondertekenen waarvoor in het parlement geen meerderheid gevonden kan worden zoals recentelijk is gebeurd met de wet-Macron die een nieuwe impuls aan de verstarde economie moet geven. Van boven naar beneden, waarbij ik de overzeese gebiedsdelen buiten beschouwing laat: de rechtstreeks gekozen president die de regering benoemt en het indirect gekozen parlement dat twee kamers kent: de Assemblée Nationale met 750 leden, députés, gekozen door evenveel kiesdistricten, en de Sénat met 321 senateurs indirect door de bevolking gekozen door burgemeesters en gemeenteraden.
Daaronder de tot voor kort 22 regio’s met een indirect gekozen politiek bestuur met daarnaast een vertegenwoordiging van de staat: de prefect met zijn prefectuur , daaronder weer 96 departementen die weer onderverdeeld zijn in arrondissementen die op hun beurt weer onderverdeeld zijn in kantons: kiesdistricten voor het politieke bestuur van het "Conseil Général" van de departementen: taken op het gebied van onderwijs, onderhoud van wegen, sociale zekerheid, etc. met daarnaast een vertegenwoordiging van de staat: de prefect met zijn prefectuur: taken op het gebied van ordehandhaving, milieu, het toekennen van vergunningen, etc. Tenslotte daaronder de bijna 3700 gemeenten waarvan de burgemeester en de raadsleden direct gekozen worden.
Kortgeleden is het aantal Kantons fors teruggebracht. Vroeger koos elk kanton één vertegenwoordiger, nu zijn het er meer en is het aantal regio’s na felle debatten van 22 tot 14 teruggebracht waarbij de precieze rol en verantwoordelijkheden ook ten opzichte van die van de departementen nog totaal onduidelijk is. En dat terwijl er nu in maart wel verkiezingen voor het politieke bestuur van de departementen worden gehouden .......
De kiesdistricten kennen in Frankrijk een meerderheidsstelsel. Wanneer een kandidaat geen absolute meerderheid behaalt, volgt er een tweede ronde waarin de best geplaatste ( meestal twee)
kandidaten om de zege strijden met vaak daaraan vooraf onderhandelingen door de kandidaten met
verliezers uit de eerste ronde om hun positie te verstevigen. De winnaar heeft dan aan een relatieve meerderheid genoeg.
Waar Nederland een kiesstelsel met een evenredige vertegenwoordiging heeft met ook kleinere partijen en daardoor coalitieregeringen, is dat dus met het districtenstelsel in Frankrijk niet het geval. De consequentie is dat kleine partijen hier geen kans op één of meerdere zetels hebben tenzij zij in een kiesdistrict zeer sterk vertegenwoordigd zijn, en dat het land een politiek systeem kent met twee grote politieke partijen: de Parti Socialiste en de UMP, die afhankelijk van de kiezersgunst alleen regeren. Dit districtenstelsel in Frankrijk heeft ook tot gevolg dat het extreem-rechtse Front National dat nu toch tussen de 20 en 30 procent van de kiezers trekt, tot dusverre vrijwel geen volksvertegenwoordigers heeft. De komende regionale verkiezingen zouden daar verandering in kunnen brengen.
Er gaan al decennia lang tevergeefs stemmen op om meerdere dorpen tot één gemeente samen te voegen. De vroegere president Mitterrand was van mening dat deze samenvoegingen een groot verlies aan politiek gemotiveerde mensen met zich mee zou brengen, dus bleef alles bij het oude.
Burgemeester en raadslid kun je worden als je of in de gemeente woont of er grond bezit: dan mag je zelfs in Parijs wonen. En om destijds zijn herverkiezing veilig te stellen beloofde Mitterrand alle kleine gemeenten op het platteland een openbare telefooncel. Die zijn er ook gekomen, zelfs in het dorpje Auriac in de Aude dat slechts twee families telt en verder wat verspreide boerderijen in deze gemeente .
Het spreekt voor zich dat deze kleinschaligheid deze kleine gemeenten dwingt tot samenwerking op een groot aantal terreinen : de " communauté des communes" :de gemeenschap van gemeenten met een eigen bestuur gekozen door de burgemeesters en raadsleden van de daarin samenwerkende gemeenten, en ambtenaren. In Nederland zou je dan spreken van een "gemeenschappelijke regeling" . De regering stimuleert nu verdere en grotere samenwerking van deze gemeenten met behoud van eigen bestuur in zogeheten " Pays" ook met een eigen bestuur en ambtenaren gekozen door de samenwerkende gemeenten . Bij de steden met de omliggende kleine gemeenten speelt hetzelfde : de " agglomérations ": stadsgewesten. Bestuursproblemen in Frankrijk worden zo ter wille van de politieke achterban en gebrek aan politieke doortastendheid meestal " opgelost" door het creëren van een nieuwe kostbare bestuurslaag, dus met vaak nog meer bestuurlijke onduidelijkheden en bureaucratie.
Het politieke bestuurssysteem kent een specifiek Frans fenomeen, wellicht hier in het zuiden met zijn Latijnse cultuur nog groter in omvang dan in het noorden : het verzamelen van mandaten van politici/bestuurders ter wille van macht en inkomen. Zo is een burgemeester van een wat belangrijker stad ook vaak voorzitter van het stadsgewest en daarnaast nog vaak " député" of
"sénateur". Af en toe worden deze functies of een deel ervan nog aangevuld met een bestuursfunctie op departementaal of regionaal niveau of zelfs een lidmaatschap van het Europees parlement. Om functies en ook deze cumulatie van functies veilig te stellen, wordt er op grote schaal en op elk niveau vriendjespolitiek bedreven tot en met het benoemen van ambtenaren uit eigen politieke kring. De vorige president van het Conseil Général van ons departement was een meester in het aantrekken van ambtenaren uit zijn eigen kiesdistrict.
Het districtenstelsel met deze politieke cultuur leidt ook tot grote problemen tussen de verschillende politieke niveaus. Politici/bestuurders zijn gevangenen van hun eigen achterban . Zo zijn er talrijke maatregelen die op nationaal niveau terecht noodzakelijk worden geacht , maar geen doorgang vinden omdat de achterban, meestal burgemeesters, om redenen van eigen prestige en dat van hun gemeente deze niet wensen . In dat geval wordt de door hun gekozen " député" of " sénateur" onder druk gezet op straffe van het verlies van hun steun bij een eventuele herverkiezing. Zo heeft in ons dunbevolkte departement de stad Lézignan met rond de 10.000 inwoners een eigen gemeentelijk ziekenhuis met een volledige operatiekamer. Op een paar tientallen kilometers liggen de grotere steden Narbonne en Carcassonne met uitstekende ( nieuwe) ziekenhuizen en grote privéklinieken met alle mogelijke operatie-mogelijkheden. Vrijwel ieder jaar wordt er gesproken over sluiting van het ziekenhuis in Lézignan. Dat leidt dan onmiddellijk tot grote protesten van het gemeentebestuur......dus de sluiting, al was het alleen maar die van de operatiekamer, wordt weer tijdelijk afgeblazen. Een algemeen verschijnsel : Frankrijk wil dat er van alles verandert als het maar bij hetzelfde blijft met als resultaat immobilisme op alle fronten.
Deze politieke en culturele malaise wordt nog eens versterkt door de permanente strijd die de vakbeweging en het patronaat met elkaar voeren, waarbij de starre cultuur van beide partijen nog die van een eeuw geleden is. Bij conflicten worden onmiddellijk door de vakbeweging protestdemonstraties met de gebruikelijk rode vlaggen, banderollen en spreekkoren, georganiseerd. Zelfs als er sprake is van een mogelijk toekomstig belangrijk conflict: toekomstige bezuinigingen of dreigende sluiting van bedrijven - worden vaak ook letterlijk barricaden met de gebruikelijke brandende autobanden opgericht, veelal nog voordat er goed overleg heeft plaats gevonden. Om daarna weer met verharde tegenstellingen elkaar weer te vinden in een gezamenlijke oplossing, is geen eenvoudige zaak, kost veel tijd en geld. Om terechte of onterechte eisen van de vakbeweging kracht bij te zetten, wordt dan voor zover en zoveel zo mogelijk ( delen van) het land platgelegd zoals bij stakingen in het transportwezen waarbij wegen en raffinaderijen worden geblokkeerd of de treinenloop volledig wordt gestoord. De vakbeweging mag dan in Frankrijk relatief zwak zijn, maar met gerichte acties door een beperkt aantal " syndicalisten " kan veel bereikt worden. Het spreekt voor zich dat daardoor ook wij hier in onze bewegingsvrijheid van tijd tot tijd ernstig worden belemmerd.
Het nu door de regering bepleite overleg tussen beide partijen om tot noodzakelijk geachte hervormingen op economisch gebied te komen – sociale zekerheid, arbeidsvoorzieningen, werkgelegenheidsprojecten/stimulering van werkgelegenheid, etc. – ligt na een jaar elkaar aftasten,
- althans voorlopig - weer plat.
Een culturele omslag, beter gezegd een culturele revolutie, bij vakbeweging en patronaat is absoluut noodzakelijk, wil Frankrijk economisch en dus ook sociaal niet nog verder in de problemen komen.
De ongehoorde vriendjespolitiek ter wille van macht en inkomen van politieke (familie)clans met veel onfrisse, soms duidelijk corruptieve handelingen op elk niveau leidt tot een steeds grotere kloof tussen politiek en bestuur enerzijds en de bevolking anderzijds. Politieke partijen staan ook volledig in dienst van politici, worden zelfs opgericht door politici voor hun eigen carrière. Dat ligt in Nederland toch wel even anders. Behalve een goed salaris en - eufemistisch gezegd - zeer ruime vergoedingen voor reis-en verblijfskosten en assistentie en niet te vergeten een meer dan uitstekende pensioenregeling krijgen de " députées" jaarlijks ook nog een bedrag van gemiddeld rond de 200.000 euro dat vrij besteed mag worden. Die bedragen komen als persoonlijke subsidies vrijwel altijd terecht bij hun (potentiële) kiezers: cliëntelisme !
Het aantal " députés" en andere politiek gekozenen van politiek rechts of links die veroordeeld zijn voor corruptie en andersoortig misbruik van hun positie of daarvoor nu vervolgd worden, zijn niet op de vingers van tien handen te tellen. Na hun straf zie je ze weer vaak gewoon in de politiek / het politieke bestuur functioneren alsof er niets gebeurd is. Toch met misschien een enkele uitzondering onbekende situaties in Nederland.
Er zijn in Frankrijk zelfs een aantal zelfmoorden van hooggeplaatste politici zoals Pierre Bérégovoy: oud-premier onder Mitterrand - zijn dood kwam iedereen goed uit - die aanleiding gaven en nog geven tot speculaties en journalistiek onderzoek of er wellicht ook sprake is van een politieke moord. Het geeft in ieder geval de sfeer weer hoe er in en over de politiek gedacht wordt.
In ons dorp liet de Parti Socialiste op mijn voorstel hun kandidaten bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen een " verklaring van ethisch gedrag " ondertekenen. En als je dan weet dat een paar kandidaten rustig doorgaan met zwart werken of op hun bedrijf zwart laten werken..... In ieder geval was dit de druppel die bij mij de emmer liet overlopen en mij uit deed schrijven als
" militant" van de Parti Socialiste. Die emmer was al goed gevuld door andere politieke ervaringen: als buitenlander werd ik bij politiek belangrijke discussies nauwelijks serieus genomen behalve door een in de buurt wonend Europees parlementariër die wat verder gekeken had dan zijn neus lang was.
Ook mijn ervaring met gekozen burgemeesters deed mijn liefde voor de politiek hier niet goed . Ik zag hier burgemeesters, die afhankelijk van hun kiezers daar duidelijk rekening mee hielden in onder meer keuzes van ambtenaren en net als veel "hogere" politici ook niet altijd even vlekkeloos waren. In mijn dorp is onder de vorige socialistische burgemeester aan de rand van het dorp tegen de wil van het dorp zelf door een niet al te betrouwbare projectontwikkelaar een groot toeristisch complex gebouwd - bij volledige bezetting een verdubbeling van het aantal dorpsbewoners - waarbij naar mijn overtuiging de burgemeester een niet erg fraaie rol heeft gespeeld. Een vice-président van het Conseil Général liet weten. dat het één en al oplichterij/omkoperij was, zoals hier vaker gebeurt. Geen wonder want deze projectontwikkelaar was een goede kennis van de toenmalige , nu overleden , president van de regio Languedoc-Roussillon George Frêche , die ook niet altijd even waarheidsgetrouw was. Aktie daarop is dus nooit ondernomen, alles werd keurig door de politiek afgedekt. Dit toeristisch project: " les jardins de Saint Benoit " bestaat uit 171 dicht op elkaar gebouwde rijen " villa’s " met verdere voorzieningen : een restaurant , een zwembad en een thalassocompex. De "villa’s zijn duur verkocht aan met name ook buitenlandse particulieren, die bij verhuur van deze investering een fikse rente in het vooruitzicht werd gesteld op grond van een gedachte bezetting van 75 procent gedurende 9 maanden. Ik heb hier vanaf het begin gesteld dat een dergelijk groot complex aan de rand van dit dorp met zijn 700 inwoners niet verstandig is, dat de aan de kopers voorgespiegelde financiële voordelen niet reëel zijn gezien het feit dat we hier behalve in de hete zomer een redelijk ruig klimaat hebben zodat een goede bezetting gedurende 9 maanden van het jaar nooit verwacht kan worden en dat dit grote complex alleen maar zorgen ook voor de gemeente met zich brengt zoals een noodzakelijke nieuwe waterzuiveringsinstallatie. Het heeft mij de vijandschap van de projectontwikkelaar en van de burgemeester opgeleverd. Helaas heb ik gelijk gekregen: het complex loopt niet, de bezetting is ondanks aanbiedingen beperkt tot een twee tot drie maanden, steeds meer particulieren die er een huis kochten proberen dit te verkopen waarbij ze merken dat ze het veel te duur hebben gekocht, gemeentelijke belastingen en geleverd water- vorig jaar al voor meer dan 100.000 euro: een groot bedrag voor onze kleine gemeente - worden niet betaald, enz. Het deert de projectontwikkelaar niet , hij heeft de" villa’s "verkocht en er zijn handen vanaf getrokken....... Zijn bedrijf is failliet verklaard, maar hij heeft zijn geld keurig in het buitenland veilig gesteld voor zover het niet op naam van anderen stond, werd mij verteld door een getuige die met hem in Singapore sprak.
Bij de daarop volgende gemeenteraadsverkiezingen is de burgemeester met heel zijn équipe weggevaagd en trad hij in dienst bij deze projectontwikkelaar ........... Gezien dit soort ervaringen ben ik weer een vurig voorstander van een benoemde burgemeester met politiek verantwoordelijke wethouders, laat dat in Nederland alsjeblieft zo blijven !
Zei ik al , dat de Fransen hun identiteit vooral ontlenen aan hun regio, ze zijn zeer gehecht aan de "laïcité" , de scherpe scheiding tussen staat en religie en de daarbij behorende totale vrijheid van meningsvorming, waarbij godslastering niet bestaat: een gezegende erfenis van de Franse revolutie. De staat heeft hierbij wel de plicht religieuze groeperingen en hun geloof voor zover deze niet officieel als sekte aangemerkt zijn: Jehova’s Getuigen, Scientology-kerk..... , te beschermen.
Deze scherpe scheiding tussen staat en religie is - ook naar mijn overtuiging- één van de voorwaarden voor een werkelijke democratie.
De aanwezigheid van veel moslims met veelal de Franse nationaliteit die deze scheiding vanuit hun geloof niet kennen en veelal ook niet accepteren, uit met name de vroegere (Noord) Afrikaanse koloniën en mandaatgebieden , geeft hier de nodige problemen , ook veroorzaakt door een totaal falend integratiebeleid. De huidige premier Manuel Valls spreekt openlijk van "apartheid" op het gebied van wonen, werkgelegenheid, en onderwijs met een duidelijke etnische segregatie. Dat al decennia falende integratiebeleid is mee verantwoordelijk voor de zeer hoge (jeugd)werkloosheid in de voorsteden , de " banlieus" met daardoor een toenemende drugshandel en - gebruik, een toename van criminaliteit en jihadisme van jongeren uit deze bevolkingsgroepen en wrok tegen de Franse samenleving. Dat falende integratiebeleid met zijn bovengenoemde effecten werkt ook als een boemerang naar de blanke Fransen: een toenemend racisme wat betreft " arabes" en " noirs".
De huidige regering wil deze elkaar versterkende tendensen doorbreken met een op een andere leest geschoeide integratiepolitiek hetgeen een absoluut noodzakelijke complete cultuuromslag en gigantische investeringen vereist om deze ontwikkeling van parallelle en elkaar bestrijdende gemeenschappen tegen te gaan. Voor de nu eindelijk ontwakende imams is daarbij de taak weggelegd hun gelovigen te vertellen en te overtuigen dat de Islam meer is dan alleen de " voile " en "hallal", dat het geloof een persoonlijke beleving is en daardoor niet in strijd met de " laïcité" van de Franse Republiek. Dat is niet één-twee-drie gebeurd !
Frankrijk is altijd een immigratieland geweest. In de twintigste eeuw vooral van Polen in de noordelijke mijnbouw, van Italianen en van Spanjaarden vanuit economische motieven en als ( honderdduizenden) vluchtelingen in 1939 voor het fascistische bewind van generaal Franco. Hun integratie heeft weinig problemen gegeven: communicatie met het vroegere vaderland was niet of nauwelijks mogelijk, er was nog geen systeem van sociale zekerheid dus moest er hoe dan ook gewerkt worden om te overleven - die werkgelegenheid was er ook - , er was geen televisie waarmee je met een schotel thuis je in je vroegere vaderland kon wanen........In mijn dorp en omgeving wonen veel van deze Spaanse families: Munoz, Rivera, Martinez ........Bovendien waren ze allen in meer of mindere mate van Katholieke huize en hadden een toch verwante cultuur.
Wellicht dat heel veel blanke Fransen hun identiteit, hun nationale verbondenheid , ook negatief versterken door ressentimenten tegen alles wat Islam is. Daardoor en met een anti-Europa politiek is het Front National nu de derde grote politieke partij in Frankrijk geworden en voor veel UMP-ers een aanvaardbare partner tegen politiek links. In mijn eigen omgeving merk ik dat dagelijks. Waar het Front National vroeger een duistere partij was waarvoor je je althans in het openbaar schaamde, nu komt men voor zijn lidmaatschap of sympathie vrijelijk uit. In mijn dorp St.Laurent de la Cabrerisse is nu het Front National de tweede politieke stroming, bij gebrek aan kandidaten overigens niet in het gemeentebestuur gekozen. En dat terwijl de Aude van oudsher een links bolwerk is. De twee " Arabische" families in ons dorp leven geïsoleerd in de dorpsgemeenschap, horen er niet bij. Een versterkend element daarbij is dat in het zuiden van Frankrijk veel " colons"- gevluchte Fransen tijdens en na de Algerijnse oorlog - zich gevestigd hebben, die haast genetisch alle hier wonende Fransen van Algerijnse afkomst en Algerijnen met een verblijfsvergunning haten en dus een uiterst discriminerend gedrag vertonen.
Wat discriminatie en haatgevoelens betreft mag ook het niet alleen bij moslims sterk toenemende antisemitisme niet vergeten worden. Frankrijk is in West-Europa in tegenstelling tot Nederland van oudsher een bron van duidelijk en versluierd antisemitisme : een leidraad in het programma van Jean-Marie Le Pen : oprichter van het Front National.Formeel heeft zijn dochter Marine hiervan afstand genomen, maar leden en sympathisanten van het Front National gaan nog regelmatig in de fout. In een recentelijk interview verklaarde Roand Dumas: oud-minister van Mitterrand, dat zelfs deze als president binnenskamers duidelijke blijken gaf van antisemitisme. Voor mij niet erg verbazingwekkend gezien zijn toch wat duister verleden in de Tweede Wereldoorlog ten tijde van het met Nazi-Duitsland collaborerende Vichy-bewind en zijn ( verborgen) vriendschap met één van de beulen van dat bewind ook na de Tweede Wereldoorlog.
In Frankrijk mag er dan een strikte scheiding van kerk en staat zijn, de katholieke kerk heeft ook in politiek opzicht nog een directe en indirect sterke invloed met name op het gebied van het familieleven en van leven en dood. De kerk kan niet ontkennen dat er meerdere gezinsvormen zijn en de huidige paus Franciscus stelt zich soepeler op wat betreft gescheiden mensen en nieuw samengestelde gezinnen, maar huwelijken met partners van dezelfde sekse blijft een zonde net als seks voor het huwelijk en het verwekken van kinderen op kunstmatige wijze buiten een gebruikelijk huwelijk.
In duidelijke samenwerking met de kerk - met daarbij ook steun van protestanten en een paar moslimgroeperingen - werden in 2014 tegen wetsontwerpen die onder meer het "homo-huwelijk" wilden erkennen, grote protestdemonstraties, gesteund door een belangrijk deel van de rechtse politieke partijen en het Front National, georganiseerd waaraan honderdduizenden mensen deelnamen. De regering die op dit gebied nog aan verdere wetgeving dacht, deed een stap terug.
Toch een duidelijk verschil met Nederland waar alleen de SGP, de ChristenUnie en een deel van het CDA dergelijke gedachten koesteren en waar - gezien ook de toenemende onkerkelijkheid - nooit dergelijke massale protestdemonstratie op dit gebied georganiseerd zouden kunnen worden.
Er is nu een ( blijvende) discussie in het Franse parlement aan de gang wat betreft het op een waardige manier afscheid kunnen nemen van het leven bij een fysiek uitzichtloos lijden. Het woord euthanasie is taboe laat staan actieve euthanasie. Of nog erger: actieve euthanasie bij een psychisch uitzichtloos leven zoals bij vormen van onomkeerbare dementie. De huidige parlementaire discussie zal naar mijn overtuiging niet meer opleveren dan een diepe verdoving bij een stervende die het lijden wegneemt. Een blijvende discussie omdat een deel van de linkse partijen verder wil gaan en voorstander is van euthanasie bij uitzichtloos fysiek lijden.
Af en toe discussieer ik daarover met mijn goede vriend en priester Philippe, die geweldig goed werk doet voor daklozen en drugsverslaafden , missen begeleid met zijn gitaar: een moderne priester met veel sociaal gevoel. Doodserieus vertelde hij mij dat de bisschop van Carcassonne hem had verteld , dat in België waar ook actieve euthanasie is toegestaan, duizenden bejaarden hun toevlucht zochten in Noord-Franse instellingen uit angst " doodgespoten " te worden. Niet te geloven !
Het sociaal-democratische model van de verzorgingsstaat staat in heel West-Europa ter discussie, wordt herzien of deels afgebroken nu economisch gezien de bomen niet meer tot in de hemel groeien en er fiks bezuinigd moet worden mee als consequentie van de politiek- financiële crisis die de Europese landen al jaren treft. Nu zal ik de laatste zijn om te ontkennen dat de verzorgingsstaat niet doorgeschoten is en dus op een fatsoenlijke manier aan onze tijd aangepast moet worden, waarin verantwoordelijkheden van burgers en overheden herijkt moeten worden. Maar de wijze waarop dat in Nederland gebeurt op het gebied van de zorg met de aanprijzing van een zegenrijke participatieve samenleving, van nog meer mantelzorg, enzovoort, en veel taken ( jeugd-, gehandicaptenzorg ....) met onvoldoende middelen bij de gemeenten legt, is in alle opzichten ondoordacht en onverantwoord.
Natuurlijk staat de verzorgingsstaat ook in Frankrijk ter discussie maar door de politieke en culturele malaise, door het heersende immobilisme, is van een drastische herziening van de verzorgingsstaat tot dusverre nog geen sprake. Frankrijk is ook politiek en cultureel een heel ander land dan Nederland en de Noord-Europese landen, zodat vergelijkingen niet altijd even eenvoudig zijn. Het stelsel van sociale zekerheid ziet er heel anders uit, is veel ingewikkelder dan dat in Nederland. De uitkeringen op " bijstandsniveau" van de RSA ( Revenu de Solidarité Active) zijn een stuk lager: iets meer dan 500 euro voor een alleenstaande, een 770 euro voor twee personen. De RSA is een aanvulling voor arme werkenden en een sociaal minimum voor niet-werkenden die wel verplicht zijn werk te zoeken. Mogelijke andere uitkeringen zoals een woonkostenvergoeding worden afhankelijk van omstandigheden wel of niet van deze RSA afgetrokken. Jongeren beneden de 25 jaar hebben geen recht op een RSA-uitkering tenzij zij een werkzaam verleden hebben, of een éénoudergezin vormen. Als men dan weet dat de werkloosheid nog steeds groeiende is - nu zijn er ruim 3,5 miljoen werklozen - en men op een gegeven moment geen recht meer heeft op een werkloosheidsuitkering, dan is het duidelijk dat er sprake is van een sterk groeiende bittere armoede. Het beroep op voedselbanken, op het in vele steden in Frankrijk bestaande " resto du Coeur" indertijd door de komiek Coluche opgericht, op hulporganisaties als " Secours catholique " en "Secours populaire" neemt griezelige vormen aan. Wel hebben werklozen en mensen met een RSA-uitkering een gratis basis-ziektekostenverzekering en onder bepaalde voorwaarden ook een aanvullende ziektekostenverzekering wel met een jaarlijks maximumbedrag. Werkenden met een iets hoger inkomen zijn hiervan uitgesloten waardoor grote groepen zeer laag betaalde werkenden zich de luxe van een aanvullende verzekering niet kunnen veroorloven: verrichtingen door een tandarts, een oogarts......
De uitkeringsfraude is zeer groot, controle is er nauwelijks . Aan de andere kant is het stelsel van sociale zekerheid zo ondoorzichtig dat veel werkloze Fransen er geen beroep op weten te doen . Een officiële schatting zegt dat er per jaar 3, 5 miljard euro daardoor ten onterecht niet uitgekeerd wordt. De officiële arbeidsbemiddeling " Pôle emploi " boekt ook door interne structurele problemen zeer weinig succes.
Belasting ontwijkend gedrag en belastingfraude komt hier ook heel veel voor. En niet allen door Fransen,maar ook door buitenlanders uit de Europese Unie, die rijkelijk van de Franse belastingwetgeving weten te profiteren. Zo ken ik een Nederlands echtpaar van middelbare leeftijd
dat al hun geld op de bank zette en hier een huis kocht. Ze mogen dan wel een groot bedrag op de bank hebben staan, ze hebben geen inkomen uit werk, geen werkloosheidsuitkering of een pensioen. Dus betalen ze in Frankrijk geen inkomstenbelasting , hebben een gratis Franse ziektekosten- verzekering, leven zeer redelijk van de rente van hun kapitaal en maken af en toe ook een buitenlands reisje ........Toch naar mijn mening op zijn minst oneigenlijk gebruik van Franse belastingwetgeving.
Een ander groot probleem in Frankrijk dat met het bovenstaande raakvlakken heeft, is het enorme tekort aan betaalbare sociale woningbouw. In de grote steden zijn er honderden werkenden die met hun salaris geen betaalbare woning, zelfs geen kamer in de verhuur kunnen vinden en daardoor op straat slapen of in hun auto. Dit los van het groeiende aantal zwervers:"SDF:Sans Domicile Fixe " waarvoor zelfs in strenge winters geen voldoende nachtopvang meer is. De SDF hebben heel vaak een psychiatrische achtergrond , zijn al of niet daarbij alcoholici , of psychisch gewoon te zwak om alleen zich in deze steeds hardere westerse samenleving staande te houden. Wat dat betreft is er geen verschil met Nederland.
Zorgbehoeftige bejaarde mensen die opgenomen moeten worden in een verzorgingstehuis waarvan ook afhankelijk van de regio de kosten per persoon tussen de 2000 en 3000 euro per maand bedragen, moeten dit zelf opbrengen. Is dit niet te doen , dan worden kinderen en kleinkinderen verplicht om bij te springen. Hetzelfde geldt voor de thuiszorg. Van oudsher met name op het platteland werden ouders als ze niet langer voor zich zelf konden zorgen, door hun kinderen in huis genomen. Dat wordt met kinderen die ver weg werken en wonen in een bescheiden huis of appartement in een zich ook nog eens individualiserende samenleving steeds moeilijker. Het aantal ouderen dat zo sterk vereenzaamt, zich thuis niet meer goed kan redden en zo vaak een einde aan het leven maakt, is groeiende. In Nederland hebben we deze ongelukkige situatie - ook een basis van veel familieconflicten - met een in de zeventiger jaren daterende herziening in de bijstandswet ( tot dusverre) weten uit te bannen. Maar wie weet waar zekere Nederlandse politici in het kader van de " participatieve samenleving "
nog aan denken.
Veel andere taken op het brede zorggebied liggen nog altijd bij de organisaties die deze uitvoerden. Maar waar de centrale overheid van plan is de departementen, belast met de RSA, armoede bestrijding, etc. ,en de grote regio’s fiks financieel te korten , worden daar straks ook de versoberingen in de zorg neergelegd. Opgemerkt moet wel worden dat in tegenstelling tot de neoliberale politiek van VVD, in het regering gesteund door de PvdA, en sinds de laatste tijd ook D’66 in Nederland, centrum rechts in Frankrijk : een belangrijk deel van de UMP en de kleinere centrumpartijen, een wat meer sociaal-democratische politiek voorstaan, wat naar mijn mening ook van invloed zal zijn op de aard van de Franse bezuinigingen in de zorg.
Veel beter dan in het vergrijzende Nederland is in Frankrijk bij een relatief hoog geboortecijfer de ruimschoots voorhanden gratis of goedkope kinderopvang vanaf heel jonge leeftijd in en buiten school. Uit recent Europees onderzoek blijkt, dat deze voorziening de belangrijkste reden voor vrouwen is om betaald werk te zoeken. De Nederlandse bezuiniging op de toch al beperkte kinderopvang is zo een schot in eigen been.
Wat merk ik als buitenlander van de ( toekomstige) herijking van de Franse verzorgingsstaat ?
Ik zie in Narbonne, Carcassonne en andere kleinere plaatsen met name door de nog steeds groeiende werkloosheid de groeiende rijen bij de voedselbanken, bij de "resto du coeur", de daar werkende vrijwilligers ook in alle supermarkten staan met winkelwagens om etenswaren van het winkelende publiek in ontvangst te nemen en een groeiend aantal bedelaars: bedelen is een officieel recht in Frankrijk. Ons departement Aude is één van de armste departementen in Frankrijk en 70 procent van het departementale budget moet nu worden besteed aan een aantal uitkeringen met name ook de RSA , hetgeen ten koste gaat van andere taken bijvoorbeeld op het gebied van onderhoud van wegen. Naast de overdracht van steeds kariger centrale-overheidsgelden is de departementale bron van belastingheffing de "onroerend zaak belasting": hier de " taxe foncière " met de " taxe d’habitation". Mensen met een laag inkomen , en die zijn hier in de meerderheid , zijn daarvan vrijgesteld, hetgeen betekent dat midden en hogere inkomens meer moeten betalen om het departementale budget op peil te houden Met name de "taxe foncière" is dan ook in de Aude erg hoog. Voor een heel gewoon nieuwbouwhuis op een bescheiden stukje grond betaal je - ook in mijn dorp en in mijn geval - dan al gauw een 1500 tot 2000 euro per jaar. Daar komt dan nog de "taxe d’habitation" bij die ook niet mals is , die het totaal van de onroerend -zaakbelasting al gauw op 2000 tot 3000 euro per jaar kan brengen. Dat zie ik in Nederland niet gebeuren.
Ook gemeenten krijgen minder geld van de centrale overheid en dat zie je ook aan het onderhoud van straten en binnenweggetjes in de gemeente. Onze gemeente is door het met het kosten- veroorzakend toeristisch complex extra gedupeerd.
Ook direct persoonlijk leed is ons niet ontgaan. Mijn vrouw is een Française met haar wortels in Andalousië . Zij heeft nog familie wonen in dit departement. Haar oom Michel overleed vorig jaar oktober. Zij weduwe heeft recht op een deel van zijn karig pensioen. Door onderbezetting van het
uitbetalingsbureau en de hier in Frankrijk werkelijk onvoorstelbare bureaucratie , waarin iedereen zich achter iedereen verbergt, is haar maandelijks pensioen nog nooit uitgekeerd en kreeg ze onlangs het bericht dat ze wegens interne problemen haar pensioen pas in juni kan verwachten......
Haar dochter en wij springen daarom maar bij. En dit speelt in heel wat meer departementen. Voor mij als Nederlander niet te begrijpen en te accepteren.
" Jullie leven als God in Frankrijk" , hoor ik vaak zeggen. Mijn eerste opmerking is dan dat deze uitdrukking in Frankrijk onbekend is, dat men hier spreekt van " un cocq en pâte ": een haan in bladerdeeg. Daarmee wordt indirect ook één van de verschillen in levensstijl tussen Nederland en Frankrijk geduid: waar in Nederland gegeten wordt om in leven te blijven, hier leeft men om te eten. De Franse keuken is niet voor niets beroemd en er worden nu zelfs pogingen ondernomen om deze tot het werelderfgoed te laten verklaren. Hier wordt ’s middags en ’s avonds uitvoerig gegeten met daarbij een goed glas wijn waarbij ook de gesprekken vaak gaan over eten en recepten. Het leven is minder gehaast: wat vandaag niet kan , kan wellicht morgen. Of in de woorden van mijn echtgenote: "Tout doucement le matin et pas trop vite le soir" : ‘s ochtends zachtjes aan en ’s avonds niet te vlug. Een prettige levensstijl die echter wel inhoudt , dat afspraken lang niet altijd afspraken zijn of nagekomen worden. Heel vervelend als je een afspraak hebt gemaakt met een timmerman, een loodgieter of een elektricien. Je moet als Nederlander wel erg wennen aan deze ook door het klimaat beïnvloede Latijnse cultuur.
Het is voor de doorsnee buitenlander hier goed toeven als je de Franse taal beheerst, bij het ouder worden geen grote gezondheidsproblemen, een behoorlijk inkomen en een paar echt goede vrienden hebt, je je kunt aanpassen aan de mediterrane levensstijl, niet te goedgelovig bent en je jezelf niet opwindt bij bureaucratische problemen met de daarbij behorende papierwinkel. Dit zijn absolute voorwaarden voor een prettig leven hier. Daarbij is het van groot belang voor jezelf duidelijk te weten of je hier permanent wil blijven wonen of ( misschien) toch " oud en der dagen zat" en wellicht weduwe/weduwnaar geworden naar Nederland terug wil keren met ook alle problemen van dien. Voor mij is dat duidelijk: met mijn Franse vrouw waardoor ik als buitenlander toch beter geïntegreerd ben en geaccepteerd wordt dan de meeste andere Nederlanders in de regio , ligt mijn toekomst hier en dat maakt keuzes ook duidelijker.
Ik heb met mijn noordelijke protestantse cultuur natuurlijk in het begin ook moeten wennen aan het in alle opzichten lossere leven hier, dat door clans en politiek bepaald wordt. Ik kocht hier een stuk grond aan de rand van het dorp Fontjoncouse op voorwaarde dat het een bouwbestemming kon krijgen voor de bouw van mijn huis. Die voorwaarde was ook in de voorlopige koopakte opgenomen. Bij het passeren van de definitieve koopakte merkte ik op dat ik nog geen verklaring van een bouwbestemming voor de grond had gekregen. De notaris keek mij verbaasd aan, zei : dat is vreemd , ik heb gisteren nog met de prefectuur gebeld en alles is positief geregeld. De brief zal zeker onderweg zijn. Gerustgesteld tekende ik de definitieve koopakte en twee dagen kreeg ik inderdaad de brief van de prefectuur met evenwel de boodschap dat de grond geen bouw- bestemming kreeg en ook nooit zou krijgen. De notaris, een goede vriend van de verkoper, had geen tijd om mij te ontvangen .......De burgemeester van het dorp die niets van deze afwijzing begreep( ?), raadde mij aan een onderhoud aan te vragen met de hoofdingenieur van de dienst ruimtelijke ordening van het departement. Deze hoorde mij aan, zei : geen probleem, vul dit formulier voor de aanvrage van de bouwvergunning van uw huis in , zeg niet dat de grond geen bouwbestemming heeft, stuur het mij toe met de bouwtekeningen, ik zorg dat het op een ander bureau van de prefectuur terecht komt .....En inderdaad een maand later kreeg ik officieel toestemming om het huis te bouwen op grond waarop niet gebouwd mocht worden. Later begreep ik dat de hoofdingenieur politiek " links " en de prefectuur "rechts" was. En als je je tegenpartij een hak kunt zetten, dan wordt dat nooit nagelaten. In die officiële bouwvergunning stond echter wel dat het huis niet op de door mij gewenste plek, maar tien meter lager gebouwd moest worden. Helaas was die grond niet van mij, maar van mijn buurman. Dus wederom een brief naar de prefectuur met mijn excuses dat ik mij als buitenlander niet goed had uitgedrukt, etc, etc. Nooit zeggen dat men zich daar vergist had.......Een maand later kon de bouw op de door mij gewenste plek beginnen, waarbij ik gelukkig een bouwteam had dat ik hier vanuit mijn vakantiejaren kende zodat verdere hier niet ongebruikelijke verrassingen mij bespaard bleven. Dit soort " avonturen" zijn hier geen uitzondering.
De Franse bureaucratie is berucht en als er problemen zijn, verschuilt iedereen zich achter iedereen, word je van het kastje naar de muur gestuurd of afgeblaft door een willekeurige ambtenaar. Nederlandse klantvriendelijkheid is hier in het algemeen ver te zoeken. Mijn echtgenote is altijd stomverbaasd als ik naar Nederland bel voor inlichtingen bij mijn bank of het AOW-kantoor en ik vriendelijk te woord wordt gestaan en binnen een paar minuten een antwoord op mijn vraag heb. Dat is hier onbestaanbaar en je kunt hier kafkaiaanse situaties meemaken.
Een aantal jaar geleden wilde mijn echtgenote, in Bordeaux geboren uit Spaanse ouders gevlucht tijdens de Spaanse burgeroorlog in1939, haar paspoort verlengen :een procedure die via het gemeentehuis en in ons geval ook via de arrondissementsrechtbank naar de beslissende prefectuur loopt. Wij dachten dat deze verlenging een fluitje van een cent zou zijn, maar wij hadden buiten de waard - hier een almachtige ambtenaar van deze rechtbank - gerekend.
Mijn echtgenote moest op het gemeentehuis een formulier invullen met daarbij een verklaring dat zij als dochter van Spaanse ouders genaturaliseerd was, de Franse nationaliteit had verkregen.
Vreemd, want zij was in Bordeaux geboren, had altijd een Frans paspoort bezeten, was getrouwd geweest met een jaren geleden overleden Fransman, had altijd gewerkt en belasting in Frankrijk betaald en stond als Française ingeschreven in het kiesregister......Maar inderdaad: zij kon niet aantonen dat haar ouders haar hadden laten naturaliseren. Ze kon het ook niet meer vragen, want haar ouders waren overleden . Maar toch, haar vader, Juan Ferrero: een destijds bekend internationaal gymnast en als eerste Europeaan verkozen tot " Mr. Univers" had Frankrijk vertegenwoordigd op internationale atletiekwedstrijden daarbij reizend op een Frans paspoort. Dat moest toch voldoende zijn? Nee, zei de behandelend ambtenaar van de arrondissementsrechtbank in Carcassone, de wet is veranderd en deze gegevens zijn onvoldoende. Vier maanden speurwerk in Bordeaux bracht geen oplossing. Opnieuw de rechtbank gebeld, dezelfde ambtenaar, die zijn hand over zijn hart wilde strijken als mijn echtgenote aan kon tonen dat haar eerste overleden man echt de Franse nationaliteit had bezeten. Nee nee, een onderhoud met ons had geen enkele zin. Mijn vrouw slaagde erin dat aan te tonen en het betreffende document werd opgestuurd. De ambtenaar ontdekte daarbij , dat haar schoonouders van Roemeense afkomst waren.......had de naturalisatie wel volgens de regels plaatsgevonden ? Aangetoond moest worden dat alles normaal was verlopen en dat haar overleden schoonouders wel degelijk de Franse nationaliteit hadden bezeten. Het bewijs dat haar schoonvader in de Tweede Wereldoorlog aan de zijde van Charles de Gaulle als piloot had meegevochten tegen Nazi-Duitsland en dus de Franse nationaliteit had, werd weggewuifd. Gelukkig had mijn echtgenote alle papieren van haar overleden man en schoonouders die zij na hun dood van hun zoon als enig kind had verzorgd, goed bewaard voor het geval dat .........Alles keurig opgestuurd. De ambtenaar had nog één vraag: kon aangetoond worden dat de zoon, haar eerste echtgenoot, een wettig kind was?
Ons geduld was na anderhalf jaar op, een onderhoud met de chef van deze ambtenaar werd afgewezen, dan maar geen paspoort. Inmiddels had mijn echtgenote als Française wel haar stemrecht bij twee verkiezingen gebruikt......
Dit bijna ongeloofwaardige verhaal staat niet op zich zelf. Veel Aziatische Fransen naar Frankrijk gevlucht na de verloren koloniale oorlogen in Indo-China, moeten er voor hun recht op een minimumuitkering bij pensionering aantonen dat zij de Franse nationaliteit bezitten. Hoe dat aan te tonen als gegevens uit die communistische landen niet geleverd kunnen worden?
Een paar jaar later verhuisden wij naar St. Laurent -de- la -Cabrerisse dat onder de arrondissements- rechtbank in Narbonne valt. Wij deden nog een poging, troffen daar een soepeler ambtenaar dan zijn gestoorde collega in Carcassonne. Na drie maanden had mijn echtgenote haar nieuwe paspoort.
Bureaucratische willekeur en de Almachtige spelen , kunnen hier dergelijke kafkaiaanse situaties opleveren.
Wie hier gaat wonen, moet rekening houden met een klimaat waarin zich extreme situaties kunnen voordoen. In 1999 maakte ik hier gigantische overstromingen mee door een regenval tot 550 mm in anderhalve dag veroorzaakt door hevige stijgingsregens. Dat hemelwater stroomt van alle heuvel- en berghellingen en verandert rivieren en beken in woeste bergstromen die alles op hun weg meesleuren. Niet altijd even goed onderhouden rivierbeddingen waardoor met weggespoelde bomen en struiken dan barricaden bij bruggen gevormd worden en huizenbouw op makkelijk te overstromen gebied, zorgen dan voor werkelijke rampen. Bruggen, wegen en huizen worden weggevaagd. Het vlakbij gelegen dorp Durban gebouwd langs het bijna altijd droge regenriviertje, de Berre, werd bij het breken van deze barricades twee keer getroffen door een verwoestende vloedgolf van elf meter hoogte. Er vielen in de Corbières 45 doden . Een vermiste postbode is nooit teruggevonden , ligt ergens begraven onder stenen en zand.
Een vier maanden geleden hebben we in de Corbières weer zo’n ramp , gelukkig van mindere omvang, meegemaakt.
Leven als God in Frankrijk, betekent ook goed uitkijken waar je gaat wonen. Een mij goed bekende Nederlandse familie bezit een prachtig, wat afgelegen huis op een idyllische plek bij een klein beekje. Bij overstromingen heeft in hun huis twee keer meer dan anderhalve meter water gestaan Het is één keer " gekraakt" door zwervers. Drie keer een enorme schade. En zij zijn niet de enigen. Ons huis ligt ook aan een riviertje maar dat stroomt wel vijftien meter lager in het dal beneden ons huis. Een Nederlands echtpaar wilde een camping beginnen aan de rivier de Aude bij Axat in het begin dan de Pyreneeën, kregen bij het betreffende gemeentebestuur gen voet aan de grond: te gevaarlijk. De vrijwel altijd vriendelijke, snel stromende rivier deed hun de beslissing van de gemeente niet geloven. Het echtpaar vroeg mijn hulp om deze discriminatie van buitenlanders te doorbreken. Ook ik werd niet geloofd, toen ik zei dat het gemeentebestuur een terechte beslissing had genomen. Twee jaar later werden drie bestaande campings aan de Aude weggevaagd........
Frankrijk heeft een prachtige, hier in het zuiden ruige ongerepte natuur met veel meer wilde zwijnen dan de bewoners van de kleine dorpen. Dat trekt buitenlanders aan om er te gaan wonen, maar ondergronds kan er sprake zijn van een totaal andere situatie. In de Aude ligt bij Salsigne in de schitterende Montagne Noir de grootste open goudmijn van West-Europa. De chemische goudwinning met onder meer geweldige hoeveelheden arsenicum heeft er in een zeer wijde omgeving een gigantische bodem- en water verontreiniging veroorzaakt. Groenten mogen langs de riviertjes niet meer verbouwd worden, het aantal kankergevallen is duidelijk hoger dan het gemiddelde elders. Het is officieel de meest vervuilde plek in Frankrijk. Deze nu gesloten mijn wordt waarschijnlijk binnenkort weer in gebruik genomen met naar men zegt milieuvriendelijke winningstechnieken.
Ernstige vervuiling van bodem en water is overal in Frankrijk op veel plaatsen aanwezig: vroegere gemeentelijke stortplaatsen van afval, vroegere fabrieksterreinen waar door projectontwikkelaars nu met name ecologische huizen opbouwen. Bij de koop daarvan staat in heel kleine lettertjes dat in de tuintjes geen groente verbouwd mag worden .......
In dit verband nog een mooie anekdote. Onze vorige woonplaats Fontjoncouse heeft twee bronnen
waarvan één het plaatselijke waterleidingnet bevoorraadt. De vroegere hoofdbron wordt nu via een waterreservoir met de aanduiding " non potable": niet drinkbaar, gebruikt voor de bevloeiing van groentetuintjes en de koeling van flessen wijn bij dorpsfeesten. Het water van die bron stroomt alvorens in dat reservoir terecht te komen onder het eeuwenoude kerkhof door. De oudste inwoners van het dorp zeiden mij: Niks geen leidingwater met een chloorsmaakje voor ons, wij gebruiken het drinkwater van de oude bron , dat heeft tenminste smaak !
We worden ouder en ik loop tegen de tachtig. Heb hier veel gelopen en berg geklommen.
Vorig jaar kreeg ik een prothese voor mijn rechterknie, nu hetzelfde recept voor mijn linkerknie. Eén week ziekenhuis en daarna drie weken naar een revalidatiecentrum betaald door de Franse ziektekostenverzekering. Kom daar in Nederland eens om !! Daarna ben je weer redelijk
zelfredzaam , kun je weer autorijden ( moet ook wel op het platteland want openbaar vervoer is er niet ) en thuis gedurende nog een paar maanden verder genezen. De medische zorg in Frankrijk is in alle opzichten uitstekend vooral langs de Middellandse Zeekust waar iedereen wel wil wonen en werken, al dreigt er ook hier in het binnenland een tekort aan huisartsen en bepaalde specialisten. In Midden-Frankrijk is de situatie niet zo gunstig waardoor daar medische zorg voor veel mensen ook minder toegankelijk is. Ik heb hier wat dat betreft niets te klagen, krijg in het ziekenhuis zelfs een naar keuze vier gangenmenu met een goed glas rode wijn. Inderdaad, al is het dan ook in een ziekenhuis, je leeft hier als God in Frankrijk !
* Jan de Boer.
oud-directeur sociale dienst Leeeuwarden
Zuid-Frankrijk