Nieuwe Koude Oorlog? Rusland onder Poetin is niet hetzelfde als de Sovjetunie

Civis Mundi Digitaal #31

Met de grootste militaire parade in de moderne Russische geschiedenis zette Poetin de viering van het einde van de Tweede Wereldoorlog naar zijn hand. Die parade werd in Nederlandse media geïnterpreteerd als de parade van een nieuwe Koude Oorlog. Die interpretatie ligt in de lijn van de wijze waarop de gespannen relatie tussen Rusland onder Poetin en het Westen pleegt te worden voorgesteld. Maar het is een interpretatie die bij nader inzien niet klopt. Rusland is immers niet de voortzetting van de Sovjetunie. Dat zijn twee verschillende landen. Niet alleen geografisch, maar ook ideologisch. Wat we de laatste tijd meemaken, is een nieuw Oost-West conflict, dat duidelijk verschilt van dat van de Koude Oorlog.[1] Dat was als machtspolitiek conflict sterk ideologisch gemotiveerd: het communisme onder leiding van de Sovjetunie versus de westerse vrije en democratische wereld. Het nieuwe Oost-West conflict heeft hoofdzakelijk een geopolitieke achtergrond. Kon de Sovjetunie in haar communistische propaganda dankbaar appelleren op een sterke links-radicale, communistische stroming in Europa, nu is er onder radicaal-rechtse kringen in Europa juist opvallend begrip voor Poetin en zijn doctrine, met een groot Russisch nationalisme als drijfkracht, herstel van gekwetste nationale trots als doel, geleide democratie als politiek stelsel, en conservatisme als culturele leidraad; het tegendeel van wat de Sovjetunie met haar communistische ideologie beoogde.

Los hiervan stuit dit nieuwe Oost-West conflict en de daarmee samenhangende handelsoorlog niet alleen op kritiek van radicaal-rechtse zijde.^[2] De burgeroorlog in Oekraïne is een nieuw voorbeeld van etnisch-culturele problematiek als bron van conflict^[3] en is adequaat op te lossen door in Oekraïne een federaal staatsmodel te introduceren, zoals van Duitse regeringszijde is voorgesteld; dus door het opnieuw aanbeden staats- en volkenrechtelijke dogma van de nationale soevereiniteit te delen tussen territoriaal gescheiden delen (Bond/Unie en deelstaten).

In de VS is er ook kritiek op dat nieuwe Oost-Westconflict. Amerika, zo stelt bijvoorbeeld een groot kenner van de Koude Oorlog als de Amerikaanse politicoloog John Mearsheimer, heeft een diepgeworteld belang om dat conflict met Rusland te beëindigen. Goede relaties met Rusland zijn essentieel, omdat Amerika dat land nodig heeft in zijn politiek met betrekking tot Iran, Syrië, Afghanistan en uiteindelijk ook om te helpen een tegenwicht te creëren tegen China, de enige echte potentiële rivaal van Amerika. Maar dat is nu een dissident politiek geluid geworden.

Nu zien we naast Poetin op het erepodium de Chinese leider Xi Jing Ping als zijn nieuwe geopolitieke vriend, met wie een strategisch verbond is gesloten als tegenwicht tegen westers-liberale, met name Amerikaanse ambities. Zij delen hun voorkeur voor een autoritair bewind, en hun afkeer van de westerse, in het bijzonder de Amerikaanse, dominante positie in de wereld. Het bevestigt de ontwikkeling naar een nieuwe, multipolaire wereldconstellatie, met een verscheidenheid van regionale grootmachten en daarmee gelieerde invloedssferen en verschillende waardestelsels, waarop Poetin handig inspeelt.

SWC