Antisemitisme in Frankrijk

Civis Mundi Digitaal #36

door JdB

Na de terroristische aanslagen op 11 januari 2015 in Parijs, hebben de broers Salomon en Victor Malka een enquete gehouden onder de joden in Frankrijk hoe zij deze gewelddadigheden die toch hun leven in gevaar brengen, ervaren. Hun bevindingen zijn neergelegd in " Le Grand Désarroi" : de grote verwarring.
Sinds vijftien jaar is het altijd al bestaande anti-semitisme in Frankrijk van karakter veranderd. Was het voorheen met uitzondering onder het met Nazi-Duitsland collaborerende Vichy-regime met name een verbaal anti-semitisme , nu is er sprake van fysiek geweld, agressie en moord. De auteurs vragen zich terecht af ,of de aanslag op de Hyper Cacher - een joodse supermarkt-op 9 januari 2014 in Parijs eenzelfde algemene en massale reactie zou hebben kunnen ontketenen als die van 11 januari 2015. Immers ook drie jaar eerder, in maart 2012, was er geen massaal eerbetoon toen in een joodse school van Toulouse bij een aanslag door Mohammed Merah volwassenen en kinderen werden doodgeschoten. Er is duidelijk sprake van een breuk tussen de franse joden en Frankrijk.

Met de Franse Revolutie werden de joden in 1791 officieel franse burgers met alle rechten en plichten die daarbij hoorden. Ondanks die erkenning heeft Frankrijk altijd een antisemitisme gekend, dan weer sluimerend, dan weer aktief. Zo kende het einde van de negentiende eeuw een aktief en populistisch antisemitisme dat, mee uitgedragen werd door de publicaties van Edouard Drumont en zijn krant" la libre parole" die heel politiek rechts beïnvloeden. De bekende affaire Dreyfus is daar een goed voorbeeld van. Verbonden met nationalisme en racisme wordt dan het antisemitisme één van de hoofdthema’s van extreem rechts.
Het franse rechts antisemitisme in de negentiende eeuw heeft oude religieuze wortels. Geactiveerd door het revanchisme na de verloren oorlog van 1870 - 1871 tegen Pruisen waarbij Elzas-Lotharingen verloren ging , veranderde het oude anti-judaïsme in een modern antisemitisme dat gelieerd aan racisme de superioriteit van het blanke ras bevestigde. Het politiek links antisemitisme verbond zich met het anti-kapitalisme, het republikeins nationalisme en anti-klérikalisme met de slogan: het kapitaal is in handen van de joden.
Het aktief antisemitisme zakte rond 1900 weg om weer op te leven in de jaren ’30 als gevolg van de economische crisis, waarbij Hitler met zijn anti-joodse maatregelen openlijk werd geprezen . In die jaren verklaarde Laurent Viguer dat er in Frankrijk 810.000 joden waren en dat 300.000 joden de grens was voor Frankrijk. Overigens telde de joodse gemeenschap toen niet meer dan een kleine 300.000 zielen.
In de tweede wereldoorlog wordt in het niet door Nazi-Duitsland bezette deel van Frankrijk met als regeringscentrum Vichy en met maarschalk Petain als president het antisemitisme een officiële ideologie met strenge anti-joodse maatregelen. Tijdens dat regime werden 75.700 joden gedeporteerd naar Duitsland.Maar daar staat tegenover dat met behulp van de Franse bevoking 72 procent van de franse joden werd gered.
Ook na de Tweede Wereldoorlog blijft een aktief antisemitisme leven bij extreem rechts met als voornaamste vertegenwoordiger het Front National van Jean -Marie le Pen en in mindere mate bij extreem links aangewakkerd door het conflict Israël - Palestina.

De franse joden zijn in verwarring na alle grote aanslagen maar ook na kleine aanslagen door enkelingen gewapend met een mes zoals onlangs in Marseille : een fenomeen dat duidelijk is over komen waaien uit Israël en de door de joden bezette palestijnse gebieden. Ook in Frankrijk gevoed door een radicaal islamisme met zijn haat tegen joden, dat van alle joden vijandige zionisten maakt. De franse joden voelen zich in een val zitten tussen dit radicaal islamisme en een groeiend rechts extremisme: het Front National dat ondanks alle ontkenningen van Marine le Pen, drager is en blijft van een oud en traditioneel antisemitisme.
De broers Malka konstateren in hun enquete dat de franse joden de neiging hebben zich nu in hun groep terug te trekken en zich in mindere mate dan voorheen te manifesteren in het publieke leven. Waar vroeger de franse joden politiek actief waren, denken zij nu meer aan hun sociale toekomst.
Een verschijnsel dat overigens niet voorbehouden is aan de jongere generatie franse joden maar alle jongeren in Frankrijk betreft.
Daarbij zijn de traditionele politieke partijen niet meer attractief. De traditionele verankering van de franse joden in politiek links is nog slechts een herinnering, de tijd van joodse politici als Léon Blum, Pierre Mendès France en Robert Badinter is voorbij. Dat konstateert ook de politiek linkse Stichting Jean-Jaurès die in een studie spreekt van een dubbele scheiding. De eerste scheiding tussen een deel van de franse joden en Frankrijk wordt beschreven met als onthullende titel :
" Volgend jaar in Jeruzalem? " De tweede scheiding is tussen burgers met een joodse achtergrond en politiek links met indrukwekkende cijfers van de stembureaus in de steden Sarcelles en Créteil waar overigens de socialistische burgemeesters goede relaties onderhouden met de joodse gemeenschappen. Beide teleurstellingen zijn in wezen één en dezelfde: de adhesie aan het emancipatie-ideaal van de Republiek, aan de Verlichting, aan de strijd tegen racisme en voor een algemeen humanisme, wordt steeds problematischer wanneer de joden zich in naam van dezelfde waarden gestigmatiseerd voelen. De deelname van linkse persoonlijkheden en organisaties aan vijandige demonstraties tegen niet de politiek ,maar het bestaan van de staat Israël, heeft deze breuk bezegeld. De toegeeflijkheid van extreem links en een deel van de "écologistes" met betrekking tot het islamitisch fundamentalisme heeft veel joden ertoe gebracht om heel links te verwerpen.

De breuk met het politieke systeem, het wantrouwen tegen de politieke instituties, de afkeer van de regerende politieke partijen, manifesteren zich evenwel in de hele maatschappij waarbinnen de joodse gemeenschap natuurlijk niet op een eiland leeft. Het antisemitisme, verbaal of actief, is één van de duidelijke tekenen van de republikeinse crisis. Het vertrek van steeds meer franse joden naar Israël - van 2000 in 2012 naar7000 in 2014 - heeft dan ook minder met aangehangen zionisme te maken dan met het toenemend gevoel van onveiligheid en teleurstelling van de relaties van joden en Frankrijk. Natuurlijk speelt dit ook in andere landen, maar Frankrijk heeft in de loop van zijn geschiedenis altijd een speciale band met de joden gehad.
Zoals premier Manuel Valls bij het eerbetoon aan de slachtoffers van de aanslagen van januari 2015 - waarbij de antisemitische daden eindelijk niet meer geminimaliseerd werden - zei:" Frankrijk zonder de franse joden is Frankrijk niet meer, en het judaïsme zonder Frankrijk is het judaïsme niet meer ".
Nu 1 procent van de franse bevolking slachtoffer is van 50 procent van racistische daden, valt het te begrijpen dat een deel van de joodse gemeenschap het vertrek naar Israël voorbereidt. Voor de blijvers geldt: hoe is het om nu als jood in Frankrijk te leven.
De stichter van SOS Racisme, Julien Dray, doet een appel op de joden hier te blijven en politiek aktief te zijn.
De mohammedaanse dichter Abdal Malik, propageert een open islam voor zijn " joodse broers en zusters", want de Shoah " betreft alle mensen in dezelfde graad". Ongelukkigerwijze vertegenwoordigt deze het soefisme belijdende dichter niet heel Frankrijk en zijn religieuze gemeenschappen.
Jean -Jacques Zenou van de " Union des étudiants juifs de France " hamert erop, dat er een " islam de France" gecreëerd moet worden zoals er ook een " judaîsme français " bestaat.
Hij heeft gelijk gelijk maar daar gaat nog heel veel werk en tijd in zitten voor de Franse regering met zijn daarbij betrokken instituties en moderne frans georienteerde imams. Het vereist ook in het kader van de " laicité " een absolute verwerping van elke vorm van ( islamitisch) fundamentalisme.