De vergeten lessen van Tchernobyl
Civis Mundi Digitaal #37
door Jan de Boer
Op 26 april 1986 explodeerde op vijftien kilometer afstand van de stad Tchernobyl de atoomreactor 4 van de kerncentrale Vladimir Ilitch Lenin . Gedurende tien dagen verbreidden radioactieve kerndeeltjes zich vrijelijk in de atmosfeer. Nu dertig jaar later probeert men nog steeds deze atoomreactor van de wereld af te sluiten door deze onder een nieuwe sarcofaag te plaatsen.
Daarna moet met behulp van robots ongeveer 1400 ton radioactief magma verwijderd worden om vervolgens stukje bij beetje de kernreactor af te breken. Dat alles neemt ten minste tientallen jaren
in beslag .
Het is in deze tijdspanne dat de konsekwenties en de impact van de grootste kernramp in de twintigste eeuw op een rij moeten worden gezet. Bij gebrek aan gegevens zal helaas de werkelijke impact op het gebied van de gezondheid nooit bekend worden. Het is niet bekend hoevelen van het 600.000 burgerlijk en militair personeel dat ingezet werd om de ramp te bestrijden , gestorven zijn. Ook niet hoeveel door directe radio-actieve besmetting veroorzaakte overlijdensgevallen , kankers en geboorte-afwijkingen er in die regio zijn waar nog altijd meer dan 6 miljoen mensen wonen.
De milieubalans is integendeel goed bekend. In de verboden zone zijn de bomen van wortel tot kruin vergeven van radio-actieve stoffen en is er de bodem voor eeuwen vervuild. Cesium 137 en strontium 90 verdwijnen niet voordat er ongeveer drie eeuwen verstreken zullen zijn. Plutonium 239 blijft er nog honderdduizend jaren. De fauna is ook daarvan het slachtoffer, zo zijn de in enorm aantal toegenomen wilde zwijnen veranderd in ware radio-actieve bommen.
Hebben we na dertig jaar de lessen van Tchernobyl ter harte genomen? Natuurlijk, de veiligheidseisen zijn aanzienlijk verscherpt, maar Tchernobyl heeft Fukushima niet kunnen verhinderen , en Fukushima zal ongetwijfeld een andere nucleaire ramp niet doen vermijden. Het credo van onfeilbaarheid is definitief verlaten sinds Japan, het land van innovatie en robots, zich heeft laten verrassen op 11 maart 2011 zoals de Sovjet-Unie 25 jaar daarvoor. Natuurlijk, de technologie was anders, de omstandigheden ook, maar de ramp heeft men niet kunnen voorkomen.
De waarschuwing van de voorzitter van de " Autorité de sûreté nucléaire française" , Pierre-Franck Chevet, dat een nucleaire ramp nergens ter wereld , ook niet in Europa, uitgesloten kan worden, spreekt duidelijke taal. De door zijn constructie onveilige kerncentrale bij Tchernobyl is niet de enige in zijn soort. Het aantal kerncentrales dat scheurtjes in de kernreactors heeft, zo ook de Belgische kerncentrales , is niet op de vingers van één hand te tellen, op de breuklijn van twee tectonische plakken in het vaak door aardbevingen geteisterde Californië heeft men met voorbij gaan aan alle gevaren, een kerncentrale gebouwd, enzovoort. Zelfs in het peperdure kerncentrale - project van de derde generatie van Franse kerncentrales bij Flamanville zijn reeds scheurtjes ontdekt ......
Volgens Chevet kan ieder land zich laten verrassen door een groot onheil, aardbeving, overstroming, boos opzet en natuurlijk ook een menselijke vergissing. Ik voeg daaraan toe: een terroristische actie en totale verwoesting van een regio door een zeldzame inslag van een asteroide: dag vogels, dag bloemen, dag mensen .........Ik zet ook vraagtekens bij de transparantie bij ongelukken in kerncentrales , bij de explosie in de kerncentrale bij Tchernobyl zou volgens de Franse regering destijds de radio-actieve wolk de Franse grens niet gepasseerd zijn : grove leugens ! Goede definitieve en veilige oplossingen voor het eeuwenlang bewaren van radio-actief afval laten op zich wachten.
Ook Frankrijk, dat als land ter wereld het meest heeft geinvesteerd in atoomenergie, loopt de nodige risico’s. Zijn kerncentrales verouderen, de meeste van de 58 kernreactors dateren uit de jaren ’70 en ’80 uit de vorige eeuw. Ruim 600.000 mensen wonen op minder dan10 km van een kerncentrale ,
2, 4 miljoen in een straal van 20 km rond een kerncenrale. Duitsland, Luxemburg en Zwitserland maken zich ernstige zorgen en hebben de Franse regering gevraagd de dicht bij hun grenzen gelegen oude kerncentrales te sluiten, Zwitserland heeft wat dat betreft Frankrijk voor het gerecht gedaagd ......
De president François Hollande had in het kader van een overgang naar duurzame elektriciteits produktie in 2012 beloofd het nucleaire deel van de totale electriciteitsproduktie te verminderen van 75 procent nu naar 50 procent in 2025, met andere woorden het sluiten van een aantal kernreactoren. Hij heeft nu alle concrete beslissingen doorgeschoven naar de periode na de volgende presidentsverkiezingen in 2017. Tevens heeft zijn regering besloten 3 miljard euros in de zwaar in schulden stekende EDF - de Franse electriciteitsproducent die ook de kerncentrales onder zijn hoede heeft - te steken om de keten van de Franse kerncentrales te consolideren. De noodzakelijke werkzaamheden voor een verlenging van de levensduur van de kerncentrales gaat de EDF overigens tenminste 50 miljard euros kosten......
Bij een waarschijnlijke keuze voor een rechtse president bij de verkiezingen in 2017 zal de sluiting van een aantal kernreatoren ongetwijfeld van de baan zijn en daarmee wordt ook de overgang naar een duurzame electriciteitsproductie op de lange baan geschoven.
Dertig jaar na Tchernobyl,vijf jaar na Fukushima wordt het echt tijd voor Frankrijk om zijn beloften
van 2012 na te komen. Het verminderen van de afhankelijkheid van atoomenergie, betekent ook de verkleining van de risisco’s die deze afhankelijkheid met zich brengt. Dit geldt niet alleen voor Frankrijk maar voor alle landen waar dan ook die investeren in nucleaire energie, zelfs nu de markt voor atoomreactoren sterk ingekrompen is en verder inkrimpt , zelfs in China, zoals in de laatste editie van de " World Nuclear Industry Status Report " duidelijk aangetoond wordt.