De beveiliging van Geert Wilders en wat dat kost

Civis Mundi Digitaal #45

door Paul Cliteur

Intrigerende constitutionele vragen

Er is geen Nederlandse politicus die voor zoveel intrigerende vragen op het terrein van het constitutioneel recht, de staatkunde en de ethiek zorgt als Geert Wilders. Nee, ik bedoel nu eens niet dat we zijn uitspraken langs de meetlat van de moraal kunnen leggen. Dat kan ook, maar dat gebeurt wel genoeg. Waarom het mij gaat, is dat hij, of liever gezegd de situatie waarin hij zich bevindt, interessante vragen opwerpt voor staatsrechtwetenschappers. Het verbieden van moskeeën: kan dat? Minder, minder, minder van een bepaalde nationaliteit in Nederland wensen: kan dat? Een speciale belasting introduceren voor gelovigen die religieuze kledij willen dragen: zou dat kunnen? Maar de meest intrigerende vragen kan men stellen ten aanzien van de beveiliging van Wilders.

Onlangs ging de PVV-leider met zijn vrouw winkelen in het Belgische Gent. De federaal parlementariër Veli Yüksel wilde vervolgens weten van de burgemeester van Gent wat dat had gekost. Het antwoord was: dat had de gemeente 13.584,31 euro gekost aan beveiligingskosten. Yüksel achtte dat onaanvaardbaar. “Hij is gewoon een parlementslid, net als ik, en niet een staatshoofd. Hij is ondanks een negatief advies van de Gentse politie toch gekomen. Waarom moet de Gentse belastingbetaler opdraaien voor deze privé-uitstap?” zegt Yüksel. Hij eiste vervolgens dat de kosten worden verhaald op de Nederlandse staat of Wilders zelf.

Deze discussie is een telkens terugkerend punt. Het deed zich voor na het doodsvonnis over de Britse schrijver Salman Rushdie door de Iraanse geestelijk leider Ayatollah Khomeini. Naar verluidt maakte toen prins Charles zich zorgen over de extreem hoge beveiligingskosten. En Rushdie was niet eens lid van het koninklijk huis!

Een ander voorbeeld waaraan men kan denken is die rond de beveiligingskosten van een toenmalig medewerker van de Wiardi Beckmann Stichting, Ayaan Hirsi Ali. Wie zou de beveiligingskosten moeten betalen? Was dat de Stichting of de plaats waar de Stichting was gevestigd? Of was het de gemeente waar Hirsi Ali woonde?

Kosten beveiliging Wilders niet verbinden met de persoon Wilders

Wanneer je niet diep nadenkt over deze kwestie dan zijn de bedenkingen van Yüksel heel voor de hand liggend. Maar doe je dat wel, dan zie al snel hoe kortzichtig die bedenkingen zijn. De fout die Yüksel maakt, is dat hij de beveiliging van Wilders personaliseert. Volgens Yüksel geldt: Wilders is de oorzaak van de beveiligingskosten, dus waarom zou hij die niet zelf moeten betalen (of het land waarvan hij staatsburger is)? Maar het probleem is: Wilders is niet de oorzaak van die kosten. De oorzaak van die kosten is Al Qaida. Of ISIL of welke andere organisatie hem maar naar het leven staat. En het feit dat die kosten zo hoog zijn, komt omdat de staat (niet alleen Nederland of België, maar alle staten) faalt in het vervullen van de primaire functie van de staat: het elimineren van organisaties en personen die het geweldsmonopolie van de staat aantasten.

Als je de weg van Yüksel bewandelt dan kom je in een heilloze logica terecht. Prins Charles wordt ook beveiligd. Charles is een betrekkelijk onnozele figuur die grossiert in domme opmerkingen en die een representant is van een nutteloos instituut. Waarom zou een republikein daaraan geld uitgeven? Ik vind paus Franciscus een nutteloze figuur. Stel hij zou een bezoek aan Nederland willen brengen? Dan betaal ik mee aan de verbreiding van cultuurgoed dat ik in zekere zin verwerp. En zo kan je doorgaan natuurlijk. De staat probeert ook te verhinderen dat criminelen elkaar uitmoorden. Waarom zou je daar geld aan uitgeven? Het is toch veel goedkoper dat die criminelen elkaar uitmoorden?

Handhaving geweldsmonopolie als eerste taak en verantwoordelijkheid van de staat

Wat Yüksel moet leren, is dat de beveiliging van een persoon nooit gekoppeld mag worden aan de aanvaardbaarheid van het gedachtegoed dat hij of zij uitdraagt. Waar het om gaat, is om de voortdurende herbevestiging van het principe dat de staat niet kan dulden dat anderen dan de staat geweld gebruiken op het grondgebied van de staat. Die beveiligingskosten worden dus niet gemaakt voor de persoon Wilders, zoals die ook niet worden gemaakt voor de personen van Rushdie of Hirsi Ali. Als Wilders of Rushdie of Hirsi Ali niet zonder beveiliging in Gent kan rondlopen, dan komt dat omdat Gent of België niet slaagt in het realiseren van het primaire doel van de staat op die plaats. Als dat zonder beveiliging rondlopen in Den Haag niet lukt dan faalt Den Haag om dezelfde reden. Die kosten van beveiliging moeten worden gemaakt voor het hooghouden van de meest basale norm van beschaving: het uitbannen van geweld op het grondgebied van de staat.

Wat het terrorisme in feite met zich meebrengt, is dat de staat weer terug is bij “af”: bij de allereerste en meest basale taak van de staat. We zijn weer helemaal terug bij het begin van het sociaal contract.

* Paul Cliteur is hoogleraar encyclopedie rechtswetenschappen en schrijver van het in Civis Mundi eerder besproken boek Bardot, Fallaci, Houellebecq en Wilders, De Blauwe Tijger, Groningen 2016.