Wie wordt president van Frankrijk op 7 mei: Marine le Pen of Emmanuel Macron?

Civis Mundi Digitaal #46

door Jan de Boer

Sinds François Hollande in 2012 de socialistische president van Frankrijk werd, heeft de Parti Socialiste alle tussentijdse verkiezingen verloren en was politiek rechts: ’Les Republicains’ de grote winnaar met een steeds sterker wordend Front National Van Marine Le Pen. Verondersteld mocht dus worden dat de presidentsverkiezingen ook een zege voor de officiële presidentskandidaat van Les républicains zou worden. Maar de voorverkiezing van deze presidentskandidaat binnen politiek rechts, gewonnen door Fillon, heeft roet in het eten gegooid.

Fillon werd gekozen door de katholieke conservatieve leden van Les Republicains, die voor ruim één derde uit gepensioneerden bestaat. Zijn programma was op de belangen van  die achterban gebaseerd, geen rekening houdend met de doorsnee stemmer op politiek rechts. Dat in tegenstelling tot de programma’s van de andere presidentskandidaten in die voorverkiezing: de gematigde Alain Juppé met goede relaties met de centrumpartijen en oud-president Nicolas Sarkozy. Dat is de werkelijke reden en niet zozeer de frauduleuze praktijken van de officiële presidentskandidaat Fillon waarom de partij Les Républicains, niet de tweede ronde van de presidentsverkiezingen heeft gehaald.

Deze voor politiek rechts jammerlijke keuze voor Fillon heeft ook tot gevolg gehad dat de aanhang van centrumpartijen en de gematigde vleugel van Les Républicains deels overgelopen zijn naar de beweging ’En Marche’ van Emmanuel Macron, die daardoor  de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen heeft gewonnen. Hij moet het moet nu in de tweede en definitieve ronde opnemen tegen Marine le Pen, die vermomd als een wolf in schaapskleren met succes de afgelopen jaren het Front National van het negatieve racistische en anti-semitische imago van Jean Marie le Pen heeft bevrijd. Ook mogelijk gemaakt door de algemene verrechtsing van de samenleving waardoor indertijd door velen verfoeide ideeën van het Front National vrijwel gemeengoed zijn geworden.

Onzekerheden bij een gemeenschappelijk front tegen Matine Le Pen in de tweede ronde

Deze tweede ronde wordt een strijd van grofweg gezegd rijk tegen arm, van stad tegen platteland dat zich terecht in de streek gelaten voelt, van opening naar de wereld en pro-Europa tegen een zich van de buitenwereld afkeren en terugvallen op eigen soevereiniteit. Natuurlijk spelen de anti-establishment gevoelens ook mee bij de groei van ’En Marche’ - niet links, niet rechts - maar ook deze beweging ontkomt er niet aan zich om te vormen tot een gematigde liberale centrumpartij met een nieuw establishment.

Als we uitgaan van de officiêle peilingen is er voor Emmanuel Macron - oud bankier en oud minister economische zaken van François Hollande - geen vuiltje aan de lucht en wint hij de tweede ronde met grote overmacht van Marine le Pen. Toch zijn er een aantal omstandigheden die de overwinning van Macron geen zekerheid geven ondanks de oproepen van de Parti Socialiste en Les Républicains. Daar zijn lang niet alle gedeputeerden het erover eens om in de tweede ronde voor Emmanuel Macron te stemmen om te verhinderen dat Marine le Pen de volgende president van Frankrijk zal zijn. Het Front de Gauche van Mélenchon geeft geen advies aan zijn achterban. Het is zo voor de eerste keer dat er geen gezamenlijk republikeins front tegen de familie le Pen bestaat.

Peilingen geven aan dat tenminste 30 procent van de op Fillon uitgebrachte stemmen, 10 procent van de op Mélenchon uitgebrachte stemmen en zelfs 5 procent van de magere score van de Parti Socialiste met Hamon in deze tweede ronde naar Marine le Pen zullen gaan.

De 30 procent van de op Fillon uitgebrachte stemmen zou nog wel eens hoger uit kunnen vallen nu een zeer opportunistische Marine le Pen recentelijk afstand heeft genomen van haar anti-Europa standpunt: "Ik ben in de eerste plaats voor Frankrijk, in de tweede plaats voor Europa als dat een Europa wordt van samenwerkende souvereine nationale staten" in de hoop daarmee de rechtervleugel van Les Républicains die voor Europa is, voor haar te winnen.

Wat Europa betreft is er overigens in Frankrijk duidelijk sprake van een interne tegenstelling: een meerderheid is tegen het huidige Europa, dat door alle Franse regeringen is misbruikt als zondebok voor alles wat in Frankrijk mis ging en gaat, maar wil de Euro handhaven. Niet onbelangrijk is dat Nicolas Dupont van ’Debout la France’, die in de eerste ronde bijna 5 procent van de uitgebrachte stemmen haalde, zich heeft verbonden met Marine le Pen die daarmee haar positie voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen heeft verstevigd.

Opkomst en andere onduidelijke factoren bij de prognose

Het aantal kiesgerechtigden dat in de tweede ronde opnieuw zal stemmen, zal als gebruikelijk lager zijn dan in de eerste ronde. Kiezers van de verliezende partijen in de eerste ronde houden het zoals meestal het geval is deels voor gezien. Er is ook een kans dat de toch nog deels vluchtige aanhang van Macron denkt dat de strijd al gewonnen is en derhalve de stembus laat voor wat deze is. Een hoog percentage niet-stemmers is in het voordeel van Marine le Pen die een trouwe aanhang heeft.

Het opboksen van de onervaren Macron die grotendeels de sociaal-liberale politiek van de socialistische François Hollande volgt met een tendens naar rechts, tegen de door de wol geverfde en goed gebekte Marine le Pen zal niet eenvoudig zijn. Daarom is het voor mij een raadsel dat Macron toegestemd heeft in een uitgebreid tv-debat op verzoek van en met Marine le Pen op 3 mei. Chirac heeft dat indertijd tegen Jean Marie le Pen geweigerd.

De start van Macron in deze tweede ronde is niet geslaagd vindt een meerderheid van de Fransen. Men neemt hem vooral kwalijk dat hij zich na de winst in de eerste ronde uitbundig gedragen heeft alsof hij al als president gekozen was en met vrienden en zijn staf dineerde in een duur etablissement in Parijs: geen goede geste naar hen die het moeilijk hebben of werkeloos zijn. Macron is duidelijk geen man van het volk. Ook in zijn eigen kamp maakt met zich hierover en over zijn autoritair en solistisch optreden ongerust.

Als volgens de officiëel verwachtingen Macron op 7 mei president van Frankrijk wordt, moet hij voldoen aan hoge verwachtingen. Zijn programma met ecologie als stiefkind staat bol van loze verkiezingsbeloften die vrij eenvoudig doorgeprikt kunnen worden en deels ook alleen te realiseren zijn bij een zeer sterke economische groei, die Frankrijk beslist niet kent. Hij heeft voor de uitvoering van zijn programma een meerderheid nodig in de Assemblée Nationale. Zonder een goed functionerend partij-apparaat zied ik hem met zijn ’En Marche’ deze meerderheid bij de parlementsverkiezingen in juni niet halen.

De partij van rechts Les Republicains - Fillon heeft zich wijselijk teruggetrokken - is (nog) niet uit elkaar gevallen en zal er alles aan doen om als grootste partij bij deze parlementsverkiezingen uit de bus te komen, hetgeen  niet uitgesloten is. Macron zal dan naar mijn overtuiging gedwongen zijn met politiek rechts en wat splinters van de ontplofte Parti Socialiste een regering te vormen. Dat leidt onvermijdelijk tot minder daadkracht en noodzakelijke veranderingen. En dat speelt weer in de kaart van het steeds sterkere Front National, dat dan bij de presidentsverkiezingen in 2022 een levensgrote kans maakt om als overwinnaar uit de bus te komen. Tenzij de twee stromingen binnen het Front National van Marine le Pen in Noord-Frankrijk en van Marion Maréchal le Pen in Zuid-Frankrijk een scheuring binnen extreem-rechts veroorzaken. Een overwinning van het extreem-rechtse Front National in 2022 betekent een regelrechte ramp voor Frankrijk en bedreigt direct ook het voortbestaan van de  Europese Gemeenschap en de Eurozone.