Autobiografische gedichten

Civis Mundi Digitaal #47

door Piet Ransijn

Herinnering aan Amsterdam        2017 02 15

 

De stad van mijn herinnering

wil ik in mijn hart bewaren

De stad van mijn jonge jaren

waar ik naar school ging

 

De stad van mijn studententijd

met bedrijvingheid en eenzaamheid

Waar ik sociologisch onderzoek deed

interviews in een arbeiderswijk

 

Waar ik leerde mediteren

en lezingen organiseerde

Waar we een centrum huurden

en een organisatie bestuurden

 

Waar ik panden bekeek

bewoond door de rijken

op zoek naar een pand

voor ons klantenbestand

om te kunnen samenzijn

voor groei van bewustzijn

 

Waar ik verliefd ben geraakt

en het uit werd gemaakt

Waar ik niet wilde wonen

maar graag wilde komen

om mensen te spreken

het leven te delen met velen

 

Als ik naar het Westen verhuis

voel ik mij daar weer thuis

om daar vaker te komen

en van vroeger te dromen

toen ik jong was en actief

ondernemend, expansief

 

Nu geniet ik mijn pensioen

met nog voldoende te doen

Het verleden is voorbij

Het laat mij nu vrij

om te doen wat ik voel

in dienst van een eigen doel

 

Zoals ik vroeger ook deed

en wat ervan afweek ontweek

Zo mijd ik vermaak en vertier

en leef ik in het nu en het hier

 

Terug naar mijn studententijd                           2014 04 26

                                                          

In het hart van de hoofdstad

heb ik veel colleges gehad

bij de Oudemanhuispoort

veel interessants gehoord

 

Filosofie, culturele antropologie

sociologie en politicologie

theologie en andragogie

Ik weet nog van wie

 

Ik bleef wonen op de boerderij

Voelde mij daar thuis meer vrij

dan in de grote hectische stad

waar ik last van drukte had

 

Eenvoud kon mij boeien

Tussen kinderen en koeien

studeerde ik middenin

een druk en groot gezin

 

De natuur en het boerenleven

heeft mij de nodige rust gegeven

Het wetenschappelijke gedoe

trok mij aan maar maakte mij moe

 

Kon al dat betrekkelijke weten

ons leven zin en betekenis geven?

Eigenlijk voelde het vreemd

van huis en thuis ontheemd

 

Alsof ik nergens mijn plek had

Op het land noch in de stad

Al vroeg in mijn leven

werd ik tot weten gedreven

 

Als een van binnen flakkerend vuur

gaf die drang mij rust noch duur

Ik werkte mij een slag in het rond

Het voelde niet meer gezond

 

Teveel vakken tegelijkertijd

en met veel gedrevenheid

Daarbij nog menige bijbaan

om te voorzien in mijn bestaan

 

Gekweld door een soort gemis

leek het existentieel een crisis

waarbij ik naar waarheid streefde

een ideaal waarvoor ik leefde

 

 

Balancerend op de rand

van geestelijk evenwicht

zocht mijn zoekend verstand

naar een dieper inzicht

 

Balancerend op de rand

van anonieme eenzaamheid

soms geneigd tot depressiviteit

leek ik soms in een moeras beland

 

In een wereld die aan elke kant

het houvast kwijt dreigt te raken

zocht ik zin en zekerheid

om van het leven iets te maken

 

Ik zocht mijn bestaansgrond

die ik soms in stilte vond

ongecompliceerd en puur

verbonden met de natuur

 

Voelde me met Nietzsche verwant

voelde met hem een soort band

in een inwendige polemiek

met zijn existentiële retoriek

 

Hoewel de sociologie van Elias

ook zeker interessant was

voelde ik mij binnenin

meer verwant met Sorokin

 

Hij nam mij mee naar andere tijden

wilde met kennis de crisis bestrijden

Een revolutionair spiritueel elan

bewoog deze bevlogen man

 

Hij kwam net als ik van het land

Had met iedere religie een band

en een grote betrokkenheid

met de premoderne tijd

 

Een hang naar spirituele culturen

wars van groot-stadse allure

De consumptiemaatschappij

verwierp hij en bekritiseerde hij

 

De grote klassieke sociologen     

openden ook mijn gretige ogen

Onovertroffen gaven zij blijk

van een brede diepgaande kijk

 

Comte, Marx, Durkheim, Weber, Sorokin

 

Het waren mensen met visie

met inzicht in de zin van religie

die het maatschappelijk leven

dieper inzicht en zin wilden geven

 

Voorts zocht ik heil in mediteren

om de nodige ontspanning te leren

Uit mijn denkende hoofd vandaan

naar de grond van het bestaan

 

De filosofie van de Oepanishaden

inspireerde mij in hoge mate

Herkenning wat ik in wezen al wist

maar bij anderen steeds had gemist

 

Bij een leraar in de leer geweest

Daar leerde ik nog het meest

Daarna gaf ik meditatieonderricht

vanuit een innerlijke plicht

 

Maar voor ik er erg in had

werd het een besloten gezelschap

Ik ging als vrije boer door het leven

Ben een vrijdenkende geest gebleven

 

Later vond ik lange tijd mijn plek

in een Leefstijl-jongerenproject

Met een paar man opgezet

Jaren later er bijna uitgezet

 

Na een lange onderhuidse strijd

nam ik ongemakkelijk afscheid

Tegen overmacht aan onverstand

bleek mijn idealisme niet bestand

 

Nu vele jaren later

gelouterd en gelaten

bezie ik weer mijn jonge jaren

waarin ik koos voor het ware

 

Dat aan de rand van ons zicht

de ziel soms van binnen verlicht

dat ons kwetsbaar leven kan helen

en inzicht met velen kan delen

 

 

Schone Dulcinea; vreemdeling uit Mantinea            2017 05 31

 

Ik wist niet meer wat ik moest beginnen

Zocht naar steun bij vrienden en vriendinnen

Ook naar steun van boven en beneden

Maar de kerk heb ik meestal gemeden

Ik zocht geen geloof maar wilde weten

wat de gelovigen nu eigenlijk beleden

 

Uiteindelijk werd het binnen stil

Laat de Geest maar waaien waar hij wil [1]

Onverwachts moest ik gedogen

dat er tranen kwamen in mijn ogen

 

 

De ridder van het droevige figuur [2]

heeft genoeg van avontuur

Zoekt de schone Dulcinea [3]

als de vreemdeling van Mantinea [4]

 

Laat zich door een vrouw als priester leren

dat wij eigenlijk het Hoogste Goed begeren [5]

Wij houden eerst van vleselijke vormen

aan de hand van aardse normen

 

Tot het Ene in het vele aan het eind

door de vele vormen heen schijnt [6]

En een diepe zee van liefde

ons bezielt vanuit de diepte

waar wij in leven, bewegen en zijn [7]

in een onmetelijk bewustzijn

 

De moraal van het verhaal is dat de liefde en de natuur onze lerares is

 

1. Johannes 3:8: “De wind waait waarheen hij wil; je hoort zijn geluid, maar je weet niet waar hij vandaan komt en waar hij heen gaat. Zo is het ook met iedereen die uit de Geest geboren is”.

2. Don Quichot, uit de roman van Cervantes (1547-1616): El ingenioso hidalgo Don Quijote de la Mancha, waar de schildknaap Sancho Pansa zijn afgeranselde meester el caballero de la triste figura noemt (1, 19) . Zie https://www.alwinvanee.nl/cervantes-don-quichot-strijdend-tegen-de-romantiek:

“Schelling, de filosoof van de Duitse romantiek, was toen wellicht de belangrijkste interpreet van de Quichot. In Philosophie der Kunst (1802) ziet hij als centraal thema de strijd tussen realisme en idealisme. Een twintigste-eeuwse Spaanse criticus schreef in het verlengde daarvan dat de alles overkoepelende vraag bij Cervantes luidt: ‘Wat is de aard van de objectieve werkelijkheid?’

Uiteraard zijn dat belangrijke thema’s in de Quichot, maar niets wijst erop dat Cervantes de relatie tussen schijn en wezen als filosofische vraag wil stellen. Hij goochelt voortdurend met de waarheid, brengt vele dubbele bodems aan... om de lezer te amuseren. De Quichot is één groot spel.

Voor de romantici is het boek echter niet een groot spel. Men ging het boek steeds triester vinden, getuige de vaak geciteerde woorden van Byron: ‘Of all tales ‘tis the saddest – and more sad because it makes us smile.’ De romantiek maakte een tragische held van Don Quichot, in zijn tot mislukking gedoemde pogingen het hogere na te streven...

Nietzsche noemt de hertog en de hertogin uit het tweede deel van de Quichot, die de dolende ridder opzettelijk in geënsceneerde situaties brengen om hem tot krankzinnige daden te verleiden, puur ter vermaak en niet gehinderd door een slecht geweten. Het hertogelijk paar heeft het eerste deel van de Quichot gelezen en is dus uitstekend op de hoogte van zijn waanzin. De lezer mag als het ware door de verborgen camera meekijken en vol genot toezien hoe de dolende ridder erin geluisd wordt. ‘Wir lesen heute den ganzen Don Quixote mit einem bittren Geschmack auf der Zunge,’ zegt Nietzsche.

3. De romanfiguur Dulcinea is de denkbeeldige schone beminde van Don Quichot. De naam Dulcinea Nog steeds wordt de naam Dulcinea schertsend gebruikt voor iemands heimelijke of onbereikbare beminde. Deze maagd ontstond in het brein van Don Quichot, omdat hij vond dat een ridder een schone maagd nodig had om zijn goede daden aan op te dragen. Het ridderschap van Don Quichot was echter ook denkbeeldig. Wel had hij voor zijn Dulcinea een concreet persoon in gedachten, een boerenmeisje... In het eerste deel wordt gesuggereerd dat Don Quichot wellicht ooit een verliefdheid voor haar heeft gevoeld, maar in het tweede deel geeft hij aan haar nooit in levenden lijve te hebben gezien. Hij geeft haar de edele naam Doña Dulcinea de El Toboso.

In het boek treft Don Quichot haar niet. Wel stuurt hij zijn schildknaap Sancho Panza naar haar toe. Panza bereikt haar echter niet. Als Panza bij zijn meester terug is, moet hij verslag uitbrengen. Die gaat ervan uit dat zijn schildknaap een heuse jonkvrouw heeft ontmoet... Panza, die de ontmoeting moet verzinnen, doet verslag van een ontmoeting met een dorpsmeisje... Als Don Quichot in het tweede deel samen met Panza in El Toboso is, draagt hij zijn schildknaap op Dulcinea te zoeken. Panza, die haar nog steeds niet heeft gezien, houdt in het bijzijn van zijn meester de eerste de beste voorbijgangster aan, in de hoop dat de verdwaasde ridder niets in de gaten zal hebben. Panza houdt een dikke dame op een muilezel aan als zijnde Dulcinea. Zij maakt zich beledigd uit de voeten en de ontmoeting loopt op niets uit. Na een bezoek aan de grot van Montesinos beweert Don Quichot Dulcinea gezien te hebben in een stoet van maagden. Ook in het tweede deel organiseert een hertogin ter ere van Don Quichot een optocht waarin Dulcinea de centrale figuur is. De optocht is echter bedoeld om te foppen. Dulcinea wordt gespeeld door een verklede page. Het opzetje lukt, Don Quichot raakt in vervoering als hij zijn schone (die op een afstandje wordt gehouden) gewaar wordt.

4. In Plato’s dialoog over de liefde Symposium  doet Socrates verslag van een ontmoeting met ’Diotima’, een zieneres, vreemdelinge uit Mantinea in Arkadia. Daarin vertelt zij op welke manier de ziel vanuit gewone begeerte en liefde ’overvloeit’ naar een verlangen naar de eeuwige vorm van Schoonheid. Haar woordenschat (myesis, epopteia, orgiazein) en beschrijving komen recht uit de Mysteriën van Eleusis.

5 Het Hoogste Goede van Plato

6. Uit Civis Mundi, nr 24 april 2014 Het onbereikbare in gedichten weergegeven: “De dialoog Symposion gaat over de Eros en het verheffen van de lichamelijke liefde via de geestelijke, platonische liefde tot de ene Liefde zelf. (Schoonheid hier vertaald als liefde, want het betreft de Eros)

“…Een wijde zee van liefde opent zich voor wie in de mysteries van de liefde wordt ingewijd … een wonderlijk mooie visie die het wezen van de liefde is… Het is een altijddurende liefde die niet komt en gaat, niet ontstaat en vergaat, niet bloeit en verwelkt, niet nu eens mooi en dan weer niet..

Ook zal deze liefde zich niet vertonen als een gezicht of iets van het lichaam… of een ander wezen, maar iets dat op zichzelf en in zichzelf bestaat in een eeuwige eenheid waar alle mooie dingen aan deelhebben, zonder meer of minder te worden, maar steeds hetzelfde ongeschonden en onschendbare geheel.

Wanneer iemand... door op de juiste wijze lief te hebben boven zichzelf uitstijgt en die liefde begint te zien, raakt hij dichtbij het einddoel. Want dit is de juiste weg… om ter wille van de ene liefde op te stijgen langs de treden van een mooi lichaam… tot mooie aspiraties… tot de ene liefde zelf.

Op dat punt is het leven van de mens vervullend, wanneer hij de liefde zelf aanschouwt. Als hij dat eenmaal heeft gezien wordt hij niet meer verleid door goud, mooie kleren of mooie lichamen…”

Dit schouwen, zien en weten van de liefde zelf, zuiver onvermengd en niet gebonden aan het menselijk lichaam ligt ten grondslag aan de ware deugd, waarachtige integriteit (in moderne termen), vervolgt Plato, in Symposion, Collected Dialogues

Volgens Plato en de antieke mysteriescholen dient onderwijs te zijn gericht op deze bewustwording.

‘Supreme Love can hardly be achieved without a direct participation of the supraconscious and without the ego-transcending techniques of its awakening,’ aldus mijn favoriete socioloog P.A.Sorokin  in The Ways and the Power of Love. Types, Factors and Techniques of Moral Transformation, p.125.

 

Dit opheffen of sublimeren van de liefde naar een hoger, meer subliem en verheven niveau in de zin van Plato wordt subliem beschreven in meesterwerken zoals de Divina Commedia van Dante, Goethe’s Faust, de romans van Tolstoj, Oorlog en vrede en Opstanding, en van Dostojewski: De gebroeders Karamazow. Naar die liefde, ‘voorbij het lustprincipe’ (boektitel Freud) zoekt eigenlijk iedere mensenziel, ook al wordt hij nog door ‘het lustprincipe’ en passies gedreven.

7. Handelingen van de apostelen 17:28