Armoedebestrijding moet de eerste politieke prioriteit zijn

Civis Mundi Digitaal #51

door Jan de Boer

Iedereen juicht, de milieuvernietiging gaat wel gewoon door, maar het gaat goed met de economie, er heerst haast een euforische stemming. Terecht? Nee dus , want eind juni dit jaar bedroeg de schuld van de Amerikaanse huishoudens 12840 miljard dollar. Dat is meer dan in 2008 toen de grote financiële crisis in Amerika uitbrak door de overdaad van kredieten voor de koop van woningen verstrekt aan huishoudens die daarvoor in feite te weinig middelen voor hadden. Gaat het schrikwekkende  scenario van 2008 zich herhalen?

Een recente studie van de Franse economen Héricourt, Bazillier en Ligonnière over de evolutie van het krediet en (sociale) ongelijkheden in 44 landen  tussen 1970 en 2012 verschaft nieuwe inzichten. We zien dat de Verenigde Staten en veel andere ontwikkelde landen in de laatste decennia gekenmerkt worden door zowel een sterke groei van inkomensongelijkheid  als ook een sterke groei van het krediet aan huishoudens, een ware schuld-explosie

Deze schuld-explosie sinds 1980 is deels te wijten aan de financiële deregulering en het aanzienlijke gewicht daarvan in onze economieën. Daarbij toont de studie aan dat de flexibilisering van de arbeidsmarkt met veel precaire baantjes ook flink heeft bijgedragen aan vergroting van inkomensongelijkheid. Engeland is daarvan een flagrant voorbeeld. Meer dan een miljoen Britten hebben nu een "0-urencontract" en deze uiterst precaire banen geven geen enkele garantie wat betreft uurloon of minimumloon, laat staan op een fatsoenlijk ouderdomspensioen.

De studie van beide economen bevestigt allereerst dat de toegenomen inkomensongelijkheid flink heeft bijgedragen aan de fikse groei van leningen van huishoudens. Zij zijn er zelfs ingeslaagd om dit te berekenen. "De toegenomen inkomensongelijkheid heeft  het deel van deze kredieten in het Bruto Binnenlands Produkt  ( BBP)  in de jaren 1980 tot 2010  doen stijgen tot

19 % in de Verenigde Staten , in Frankrijk in de jaren 1995- 2011 tot  22 %  en in  Brittannië  tussen 1970 en  2011 tot  30% ". Hun onderzoek toont ook aan , dat het vooral de verarming van de middenklassen is die de schuld-explosie heeft veroorzaakt. Zo heeft in de geïndustrialiseerde landen  de verlaging van het totale inkomen van de middenklassen met 1 %  geleid tot een verhoging van 12,6 % van de aan de middenklassen toegekende kredieten tegen 3,3 % bij de volksklassen. De verklaring: " Om hun levensniveau  en koopkracht te handhaven compenseren de middenklassen hun daling van inkomsten door het aangaan van leningen", is de analyse van de econoom Héricourt. Dat is ook hetgeen  economen zoals de Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz als verklaring voor de financiële crisis van 2008 hebben gegeven ! 

Verscheidene onderzoekers hebben aangetoond, dat als gevolg van het verschijnsel "imitatie" gelieerd aan koopgewoonten en druk van sociale normen, sociale groepen de neiging hebben om zich te conformeren aan de consumptiegewoonten van de  boven hun geplaaste bevolkingsgroep op de sociale ladder. De konsekwentie van dit imiterend gedrag is dat  meer consumerend gedrag van de rijkste bevolkingsgroep zich vertaalt in eenzelfde gedrag bij de hele bevolking....... behalve bij hen met stagnerende of dalende inkomsten die dat dan compenseren met het afsluiten van kredieten. De 1 % van de allerrijksten zetten met hun stijgend inkomen meer geld opzij, dat vervolgens via banken en financieringsmaatschappijen omgezet wordt in kredieten voor de verarmde middenklassen.

Deze onderzoeksresultaten tonen de perverse rol aan die de toenemende (inkomens)ongelijkheid speelt ten aanzien van de financiële stabiliteit: hoe meer kredieten, hoe meer kansen op "zeepbellen" en financiële crises die daar gewoonlijk op volgen, aldus de economen. Een reden te meer om aan  een  vermindering van (inkomens)ongelijkheid de hoogste politieke prioriteit te geven, te beginnen met de strijd tegen de verarming van de middenklassen.

Als het democratisch gehalte van onze samenleving mee bepaald wordt door de mate van waarin de

formele democratie door een materiele democratie gedekt wordt, door de scharnierende functie van de middenklassen en een onafhankelijke pers, dan  konstateer ik dat onze samenleving er steeds beroerder voorstaat en bij gebrek aan politieke internationale samenwerking, aan  politiek inzicht en politieke moed een nieuwe  nog veel grotere financiële crisis dan die van  2008 niet lang meer op zich zal laten wachten.