Het echte probleem van Spanje

Civis Mundi Digitaal #51

door Jan de Boer

De spanningen tussen de semi-federale staat Spanje en Catalonie gaan naar een hoogtepunt met het door Catalonië ondanks al het verzet van Madrid op 1 okotober te houden referendum voor totale onafhankelijkheid. Niemand weet wat er straks gaat gebeuren, maar zeker is dat de coexistentie op het spel staat , dat het dagelijkse leven van families in Catalonië ernstig wordt bedreigd. Wat is nu de achtergrond van deze spanningen?

Spaanse identiteit in het geding

Midden vorige eeuw ontvolkte het spaanse platteland, waar nu nog slechts 16 procent van de bevolking woont. Spanje werd een leeg land. De nationalistische bewegingen in Catalonië en Baskenland verwijten Madrid dat ze door de spaanse staat verlaten zijn, dat er onvoldoende investeringen gepleegd worden en dat ze in feite door Madrid geminacht worden. Wat gezegd wordt in Catalonië , wordt ook gezegd in plattelandsregio’s als Castillië, Cantabrië, Estremadura, etc. al zijn daar nog geen grote nationalistische protestbewegingen. Overigens hebben de catalaanse elites

goed geprofiteerd van het fascistische bewind van generaal Franco en schuilt er veel opportunisme in hun eisen, die tot dusverre al naar gelang hun eigen belang tot wel of geen samenwerking met Madrid aanleiding gaven. Nu is er geen dialoog meer mogelijk, het " point of no return " is gepasseerd.

Het catalaanse nationalisme wordt versterkt door de volledige afwezigheid van een groot spaans verhaal. De dictatuur van Franco heeft een spaans nationalisme misbruikt. Bij de val van dat fascistische bewind in 1977 werd om de herwonnen democratie te verankeren en iedere gedachte aan het Franco-gezinde verleden uit te bannen elk patriottisch symbool verworpen. In tegenstelling tot andere Europese landen zie je zo in de Spanje niet of nauwelijks de nationale vlag , wordt zelden het nationale volkslied gezongen, is het koningshuis geen bindend element. In het onderwijs werd niet meer gsproken over de koningen van Castilië , over het religieuze catholicisme, over de door Franco bejubelde verovering van Amerika , etc . met als resultaat dat ze vervangen werden door regionale mythes in Catalonië, Andalousië, Asturië, Galicië, etc. Voor mijn andalousische schoonmoeder bestond Spanje niet eens. Gedurende veertig jaar wantrouwden de spanjaarden elk nationalistisch verhaal, Vandaar dat Spanje ook nooit een rechts-extremistische politieke partij heeft gekend. De angst is reëel dat door de niet meer te beheersen spanningen ten aanzien van het catalaanse referendum er in Spanje een politieke partij " espanolista" - een extreem rechtse politieke partij met een hang naar het Franco-bewind - het licht gaat zien, wat dan onder meer het catalaanse nationalisme nog verder zal versterken. Dat des te meer waar Spanje als sterk pro-europees land bij de spaanse bevolking ,zwaar getroffen door de financiële crisis , een gevoel van grote teleurstelling voor de spaanse politiek heeft veroorzaakt.

Wil Spanje als semi-federale staat blijven bestaan, dan is nu een nationale gedachtenwisseling over zijn identiteit dringend noodzakelijk. De jonge generatie die het bewind van Franco niet heeft gekend en dus een groot spaans verhaal bij voorbaat niet verwerpt, moet deze discussie aangaan. De linkse politieke partij Podemos pakt dit gelukkig op. De spaanse bevolking heeft daar recht op.