34e pacificatielezing

Civis Mundi Digitaal #51

Op zaterdag 11 november 2017 om 15 uur wordt de 34e Pacificatielezing gehouden in de Grote Kerk in Breda door Frank Vandenbroucke, hoogleraar aan de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen van de UvA.

’NEDERLAND EN BELGIË: KLEINE WELVAARTSSTATEN VAN EUROPA’
(titel onder voorbehoud)
 

De recente sociale geschiedenis van Nederland en België illustreert het tegendeel van wat globaliseringpessimisten denken: internationale openheid en sociale samenhang kunnen goed samengaan; globalisering is dus geen onweerstaanbare kwade kracht die leidt tot meer ongelijkheid en sociale afbraak. Hetzelfde geldt voor ‘Europeanisering’: Europese integratie zet niet per se druk op sterke welvaartsstaten. België en Nederland leveren overigens ook – met hun onderling zeer verschillende welvaartsstaten – het bewijs dat Europese integratie diversiteit in de sociale modellen van de lidstaten niet in de weg staat: we zijn geen eenheidsworst, en we moeten het ook niet zijn. Hierbij hoort echter een kanttekening: het relatieve succes van België en Nederland heeft veel te maken met de cultuur van sociaal overleg, vaak als ‘neocorporatisme’ omschreven. Dit betekent niet dat Nederland en België welvaartsstaten zonder problemen zijn. Het overlegmodel staat in beide landen ook onder druk. Daar zijn sociologische verklaringen voor, maar ook politieke. De typische instellingen van het overlegmodel hebben niet alleen vrienden: ter rechterzijde beschouwen sommigen conflict met sociale organisaties als een bewijs van hervormingsijver; anderen (ter linkerzijde, maar niet alleen ter linkerzijde) zoeken de vlucht vooruit met ideeën als een basisinkomen. 

Deze uitdagingen zijn nationaal, maar het antwoord veronderstelt ook een helder Europees perspectief. De Europese eenheidsmarkt en de muntunie creëerden een ‘publiek goed’, waar kleine handeldrijvende naties veel baat bij hebben; dit ‘publieke goed’ is tegelijkertijd fragiel, zo leerden we de voorbije jaren. De verleiding is groot om tegenover dit ‘publiek goed’ een louter mercantiele houding aan te nemen: alleen het eigen, onmiddellijke voordeel telt. De gedachte dat Europese integratie nu gebaat zou zijn met een sterkere sociale dimensie is dan uit den Boze; hoogstens is er ruimte voor een defensief discours dat wijst op het gevaar van migratie en sociale dumping. In tegenstelling tot de roep die hier en daar klinkt, mogen de Nederlandse en Belgische regeringen niet de rol van Groot-Brittannië overnemen. Ze zouden integendeel creatief moeten nadenken over de vraag hoe een Europese Sociale Unie een omgeving kan creëren waarin kleine en diverse welvaartsstaten goed kunnen gedijen. In het sociale domein is dit een weg van kleine stappen, die ruime consensus vraagt. De zucht naar politiek conflict en radicaal profiel zijn dan een slechte raadgever: dat is het dilemma van democratische politiek vandaag.

Frank Vandenbroucke (geboren in 1955) studeerde economie in Leuven en Cambridge (UK) en promoveerde in Oxford met een proefschrift in het domein van de sociale en politieke filosofie. Hij was in België lid van het parlement van 1985 tot 1996, en opnieuw van 1999 tot 2011, met uitzondering van de periodes waarin hij minister was. Als minister in opeenvolgende Belgische federale regeringen was hij verantwoordelijk voor sociale zekerheid, gezondheidszorg, pensioenen en werkgelegenheid (1999-2004). In de Vlaamse regering was hij viceminister-president en verantwoordelijk voor onderwijs en werkgelegenheid (2004-2009). In 2011 werd Frank Vandenbroucke voltijds hoogleraar aan de KU Leuven, waar hij bleef tot oktober 2015. In november 2015 werd hij benoemd tot universiteitshoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Als universiteitshoogleraar richt hij zich op het bevorderen van onderzoek naar en debat over de maatschappelijke betekenis van de Europese Unie. Vandenbroucke is tevens houder van de leerstoel Herman Deleeck bij de Universiteit Antwerpen en werkt nauw samen met het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck. Vandenbroucke bekleedt verschillende adviesfuncties. Zo werd hij in 2013 in België aangesteld als voorzitter van de Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 en in 2015 als voorzitter van de Academische Raad die het pensioenbeleid permanent zal begeleiden. Vandenbroucke zetelt tevens in de wetenschappelijke adviesraad van verschillende Europese netwerken met betrekking tot sociaal beleid en onderzoek. Hij is lid van de Board of Trustees van de denktank Friends of Europe, en adviseur inzake sociaal beleid bij de Parijse denktank Notre Europe Institut Jacques Delors. Men vindt zijn publicaties op www.frankvandenbroucke.uva.nl

.
De lezing wordt muzikaal omlijst door het Breda’s Mannenkoor en traditiegetrouw afgesloten met een receptie.