De schaduwkant van het massatoerisme

Civis Mundi Digitaal #56

door Jan de Boer

De “World Tourism Organisation” laat weten dat in 2016 er op onze planeet 1, 4 miljard toeristen waren. Verwacht wordt dat in 2020 er 400 miljoen toeristen meer zijn van wie de helft uit China komt. En het eind van deze toeristen-explosie is nog lang niet in zicht. China telt nu 1, 4 miljard inwoners met een stijgend levensniveau en mee daardoor tuk op reizen. De ruim 1,3 miljard inwoners van India doen wat het reizen betreft, nauwelijks onder voor de Chinezen. Een aantal grote trekpleisters op de werelderfgoedlijst van de Unesco hebben zich op deze explosie van toeristen voorbereid, maar andere geclassificeerde monumenten totaal niet.

Voor de afdeling cultuur van de Unesco is deze explosie van toeristen het probleem van de eeuw. Men heeft tevergeefs geprobeerd de lidstaten daarvoor te interesseren. Erg belangrijk is een beperking tot de toegang van de monumenten zoals bij de “Grand Canyon“ in de Verenigde Staten en het ”lhambra” in het Spaanse Granada. Die kun je alleen nog bezoeken als je een toegangsbewijs hebt gekregen van de gedigitaliseerde dienst reserveringen. En dat werkt prima. De Unesco laat weten dat het voor alles en iedereen niet goed is voorbeelden te volgen als het Huang-gebergte in China of de berg Fuji in Japan, waar toeristen in een voortdurende file genieten van een buitengewoon fraai landschap. Het toerisme en de commercie hebben een zodanige krachtige politieke en commerciële lobby waartegen de bescherming van het werelderfgoed weinig in te brengen heeft. En, zegt de Unesco, we staan nog maar aan het begin van dit massatoerisme.

In Italië trekt Venetië dat slechts 55.000 inwoners heeft, jaarlijks 30 miljoen toeristen. Een flink deel ervan zijn de passagiers van de reusachtige cruiseschepen die met hun golven onherstelbare schade aan de fundamenten van onder meer de gebouwen aan het San Marcoplein toebrengen. De tegenstanders van dit massatoerisme manifesteren met hun lokale bootjes tegen deze machtige multinationals van deze cruiseschepen zonder enig succes. En de bestuurders van Venetië vinden kennelijk alles wel goed.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan is de situatie beslist niet beter. Bij Cancun in Mexico wachten iedere dag zo’n 5000 personen op bussen voor een bezoek aan Chichen Itza: het grote religieuze complex van de Maya’s. Hetzelfde geldt voor Machu Picchu, de stad van de Inca’s die als een adelaarsnest hoog in de bergen van Peru ligt. Bij beide monumenten wordt het maximaal toegestane aantal van 2500 toeristen per dag niet gerespecteerd.

Daartegenover worden de toegestane toeristenquota’s wel gerespecteerd in het Kroatische Dubrovnik De Taj Mahal in de staat Uttar Pradesh in India is onlangs een quota van 40.000 toeristen per dag vastgesteld in plaats van tot voor kort 70.000 bezoekers op zondagen. De “Archeological Survey of India” laat weten dat in 2016 ruim 6,5 miljoen toeristen dit witmarmeren mausoleum gebouwd rond 1640 door de Islamitische keizer Shah Jahan voor zijn echtgenote, bezochten. Te veel van het goede en om de veiligheid van zowel het monument als de bezoekers te garanderen, is het toeristenbezoek nu beperkt.

De problemen veroorzaakt door deze vloedgolf van toeristen worden verergerd door de consequenties van formules in de trant van Airbnb. In augustus 2017 barstten manifesterende inwoners van Barcelona in woede uit: wij willen geen toeristen in onze flats, ons strand is geen vakantiedorp… En daarmee stijgen de huren, is er wat betreft de publieke ruimte duidelijk sprake van beschadiging en oververzadiging van publieke ruimtes. Ook andere steden onder meer Amsterdam hebben daar in meer of mindere mate last van. De aanstormende “low-cost” vereist een politieke strategie om de juiste formule te vinden die kwaliteit van bezoek en bescherming van monumenten biedt. In december 2017 werd in Oman door de Unesco en de “World Tourism Organisation“ de Verklaring van Mascate betreffende toerisme en cultuur getekend in aanwezigheid van vertegenwoordigers van 70 landen met als doel het bevorderen van een duurzame ontwikkeling. Deze dynamiek moet vooral bijdragen aan de veiligheid van steden en zeker ook aan fatsoenlijk werk, een vermindering van ongelijkheden, aan een duurzaam milieu, aan de bevorderring van gelijkheid van man en vrouw en aan de creatie van vreedzame samenlevingen. Prachtige woorden, maar makkelijker gezegd dan gedaan!