Het einde van de Baskische terreurbeweging ETA

Civis Mundi Digitaal #59

door Jan de Boer

De oudste groep terroristen in Europa, de Baskische ETA, heeft zich op 4 mei dit jaar ontbonden.

Eigenlijk is de datum van 20 oktober 2011 waarop de ETA afstand deed van gewapend geweld belangrijker. De datum van 4 mei 2018 is eigenlijk niet meer dan een pathetische enscenering van het einde van 60 jaar terreur in Cambo-les-Bains in Frans Baskenland. Niemand interesseert zich nog voor de ETA, niet in Baskenland, niet in Spanje en er waren dan ook geen vertegenwoordigers van de nationalistische regering van Spaans Baskenland en Madrid in Cambo-les-Bains aanwezig.

Het werd ook hoog tijd dat de oudste terreurbeweging van Europa van het toneel verdwijnt. Van een romantische en anti-Franco beweging in de jaren 1960 veranderde de ETA vanaf de jaren 1970 in een harde terroristische organisatie die meer dan 800 mensen vermoordde en meer dan 2000 zwaar verwondde met vooral bomaanslagen.

De Baskische en Spaanse samenleving verwacht nu van de ETA een serieuze zelfkritiek. Het is belangrijk dat zij het door haar veroorzaakte lijden en verdriet erkent. Niet eenvoudig om het verleden ontrouw te worden. Maar het is nodig niet alleen door de ETA maar ook door de extreem-linkse "abertzale" (patriotten) van het radicale onafhankelijkheidsstreven, want de steun van de Batasuna Partij was van fundamenteel belang voor de ETA. Zonder deze politieke partij zou de ETA al lang van het toneel zijn verdwenen.

Na van 2003 tot 2011 verboden te zijn geweest, is extreem-links met de partij Bildu weer terug op het politieke toneel., is nu de tweede partij in het Baskische parlement en verdedigt met de Baskische Nationalistische Partij (PNV) het recht op zelfbeschikking; Als overigens de PNV over afscheiding van Spanje praat, doet zij dat met afgewend hoofd en gesloten kaken. Een scenario als dat in Catalonië is niet waarschijnlijk. De aan de macht zijnde PNV heeft bewezen dat zij met Madrid overeenkomsten heeft weten te sluiten die Spaans Baskenland meer bevoegdheden heeft gegeven. De PNV wil geen breuk met Spanje, de breuk was het terrorisme van de ETA, een breuk betekent ook de chaos die er in Catalonië heerst, die men in Spaans Baskenland beslist niet wil.

Het geweld van de ETA heeft niets opgeleverd: geen onafhankelijkheid, geen revolutionair socialisme. De grotere bevoegdheden die Spaans Baskenland nu heeft, zijn te danken aan de democratische partijen: de PNV en de Socialistische Partij die samen de regering vormen. Het autonomie-statuut van Guernica, bevestigd door een referendum in 1979, werd afgekraakt door de ETA die opriep om tegen dit statuut te stemmen. Het enige wat de ETA bereikt heeft, is verdriet en pijn, ook in eigen kamp. Zij telt 250 gevangenen in Spanje en ruim 60 in Frankrijk.

De excuses die de ETA nu voor de eerste keer maakt voor het door haar veroorzaakte leed, zijn nogal hypocriet. Zij classificeert haar slachtoffers in twee categorieën: toevallige burgerslachtoffers aan wie zij vergiffenis vraagt, en anderen die direct bij het conflict betrokken waren. Voor de ETA zijn dat tegenstanders die toen niet beter verdienden. Dat toont aan dat de weg voor de ETA naar een algemeen "mea culpa" nog heel lang is. Sinds 10 jaar is er in Spaans Baskenlandgeen terrorisme meer, maar er zijn nog steeds de nodige littekens. Wat nu moet gebeuren is het aangaan van een algemeen en door iedereen gerespecteerd proces van rechtvaardigheid, van verzoening, van herdenking.

De politiek van de conservatieve Spaanse premier Mariano Rajoy maakt hier een grote vergissing door in dit verzoeningsproces geen handreiking te doen. Zijn passieve politiek kun je het beste omschrijven als: wij doen niets in Baskenland en ook niet in Catalonië, wij wachten af tot alles voorbij is. Zijn regering zou een eenvoudige en humane handreiking kunnen doen, niet aan de ETA maar aan de Baskische samenleving waar de meeste Baskische politieke partijen vragen de ver weg geïnterneerde ETA-gevangenen in dichterbij gelegen gevangenissen te plaatsen. Nu moeten familieleden vaak een 2000 km heen en terug afleggen voor een kort bezoek. Rajoy laat niets van zich horen, wellicht om extreemrechts en een paar verenigingen van slachtoffers van de ETA niet voor het hoofd te stoten. Dom!!