Pakistan: democratie en militairen

Civis Mundi Digitaal #64

door Jan de Boer

In landen waar de militairen al of niet op de achtergrond in feite de macht hebben, zijn de verkiezingen een show die de buitenwereld het idee moeten geven, dat de natuurlijk gemanipuleerde verkiezingen eerlijk zijn verlopen, dat protesten het werk zijn van mensen die niet deugen en dat er dus niets mis is met de democratie in het land. Dat zie je in Zimbabwe en dat gaan we ook zien in Pakistan waar de overwinning van de vroegere cricket-ster en playboy Imran Khan met zijn politieke partij "De Pakistaanse beweging voor rechtvaardigheid" (PTI) de algemene verkiezingen op 25 juli van dit jaar heeft gewonnen. Het is de eerste keer dat deze populist zonder een duidelijk politiek programma aan de macht komt. Zijn politieke beweging monopoliseert het politieke veld dat totdusverre wisselend door de "Pakistaanse Volkspartij" (PPP) en de "Mohammedaanse liga van Pakistan - Nawaz" (PML-N) bezet werd. Het is duidelijk dat de opkomst van Imran Khan te danken is aan de wens van het Pakistaanse volk om de door talrijke corruptie-affaires gediskwalificeerde burgerlijke macht te zuiveren. De Verenigde Staten die in januari van dit jaar het land financieel straften voor zijn dubbele woorden betreffende de in opstand gekomen islamitische groepen in de regio: het aan de ene kant veroordelen van hun geweld en aan de andere kant hen gebruiken om de Afghaanse buurman te destabiliseren, hebben de overwinning van Imran Khan van harte toegejuicht. Je kunt daarbij vraagtekens zetten gezien zijn liefde voor de militairen. Bekend mag zijn, dat de Verenigde Staten wel vaker gekozen hebben voor zogeheten sterke leiders die weinig op hebben met de democratische verlangens van de betreffende volkeren.

Je zou kunnen veronderstellen, dat de PTI die veel onneembaar geachte zetels van de PML-N in de Pendjap won en zijn basis in de zones van de Pachtouns in het oosten en zuiden van het land versterkte, een belangrijke bijdrage zou kunnen leveren aan een democratische wederopstanding van Pakistan. Maar daar geloof ik eerlijk gezegd niets van, naar mijn idee zal er geen sprake zijn van een politieke ommekeer, want deze verkiezingen hebben geen einde gemaakt aan het sinds tien jaren durende probleem dat Pakistan politiek in zijn macht heeft: de krachtsverhouding tussen de burgerlijke en militaire macht. De geschiedenis van het land wordt gekenmerkt door staatsgrepen en een democratie zag pas het licht in 2008. Nawaz Sharif, de vroegere chef van de PML-N, nu gevangengezet wegens fraude en sinds 2017 niet meer eerste minister, verpersoonlijkte het burgerlijke verzet tegen de militairen. Tijdens zijn vorige twee mandaten als eerste minister

(1990-1993 en 1997 - 1999) vonden deze spanningen hun hoogtepunt in de staatsgreep van generaal Pervez Musharraf. Gezien de politieke en machtsverhoudingen in het land hebben de militairen die ook een geweldige economische macht vertegenwoordigen net als in andere pseudo-democratieën als Zimbabwe en Egypte, voor een andere koers gekozen. Geen staatsgrepen meer, maar gebruik maken van hun toegewijde politieke tussenpersonen of van politici die zich niet tegen hun belangen keren. En zoals gebruikelijk: smeergeld genoeg. Voor wat, hoort wat, nietwaar?

Imran Khan zal de militairen niet in de weg liggen. Tijdens zijn campagne heeft hij als vurig nationalist wat betreft de buitenlandse en regionale politiek gezegd op één lijn te staan met een groot deel van de historische posities van het leger. Met andere woorden: de burgerlijke regering die hij hoopt te leiden, volgt blindelings de door de militairen uitgezette koers. En hij kent sinds lang de militaire leiders, was bevriend met de door een militaire staatsgreep aan de macht gekomen president Muhammad Zia Ul-Haq en later met generaal Muharraf en niet te vergeten zijn intieme vriendschap met Hamid Gul, de vroegere chef van de Pakistaanse militaire geheime dienst.

Nee, met de verkiezing van Imran Khan is het grootste deel van het Pakistaanse volk dat genoeg heeft van alle corruptie en machtsmisbruik en verlangt naar normale democratische waarden, de grote verliezer.