De teloorgang van meren, rivieren, moerassen…

Civis Mundi Digitaal #69

door Jan de Boer

Eén van de meest belangrijke ecosystemen voor het voortbestaan van de mensheid wordt uit kortzichtigheid door diezelfde mensheid naar de knoppen geholpen: de vochtige gebieden met meren, rivieren, moerassen, veengebieden, mangroven… Drainering, drooglegging, stuwdammen, kanalisaties, verstikking door massale hoeveelheden algen of planten gevoed door kunstmest in de landbouw en veeteelt zijn er de oorzaak van dat sinds 1970 al 35 procent van deze vochtige gebieden met een bijzonder rijke biodiversiteit verwoest is. Door de effecten van de opwarming van de aarde gaat deze verwoesting versneld door.

De Conventie van Ramsar voor de bescherming van deze gebieden, heeft een schrikbarende balans opgemaakt, die besproken zal worden op een conferentie in Dubai (21 -29 oktober) waar de ondertekenaars van het verdrag, 170 landen en organisaties, op hun verantwoordelijkheden zullen worden aangesproken: "Het bewaren en een verstandig gebruik maken van de vochtige gebieden om zo bij te dragen aan een duurzame ontwikkeling in de wereld". Het rapport zegt dat het hier ruim 12 miljoen vierkante kilometers landinwaarts en aan de kusten betreft. Een kleine 20 procent van deze gebieden is zelfs aangemerkt als "van internationaal belang". Martha Rojas Urego, algemeen sectretaris van de Conventie van Ramsar, laat mij weten, dat de wetgevers in de diverse landen de waarde van deze vochtige gebieden in hun politieke programma’s moeten integreren en bereid moeten zijn in hun duurzaamheid te investeren. Zij zegt: "Wij moeten de wereld ervan overtuigen dat zonder deze vochtige gebieden, die nu snel verdwijnen, wij allemaal in ons bestaan bedreigd worden."

Geen gemakkelijke taak want de betekenis van beken, van trechtermonden van rivieren en van andere vochtige weilanden, etc. wordt zwaar onderschat. Landbouw, industrialisatie en bevolkingsaanwas dragen bij aan de verwoesting van deze ecosystemen: een teveel aan water wordt weggepompt of men poldert deze vochtige gronden in om meer droge grond te krijgen wat ten koste gaat van vissen, schelp- en schaaldieren die voedsel leveren aan miljoenen mensen. Deze vochtige gebieden zijn ook uiterst belangrijk als bron voor de ontwikkeling van geneesmiddelen, zij beschermen het achterliggende land tegen uitdroging en overstromingen etc. De mangroven aan de kust vormen een ideale bescherming tegen stormen.

Dieren zijn het eerste slachtoffer van de teloorgang van de vochtige gebieden. Een kwart van de 19.500 diersoorten die afhankelijk zijn van deze gebieden, wordt bedreigd met uitsterven volgens de Internationale Unie voor de Bescherming van de Natuur. Zo is sinds 1970 alleen al het percentage zoetwatervissen in de wereld met 81% gedaald. Waar de natuurlijke vochtige gebieden verdwijnen, nemen kunstmatige meren, waterreservoirs en rijstvelden toe, maar deze compenseren lang niet wat verloren is gegaan.

Van de vochtige gebieden in de wereld ligt 30% in Azië, 27% in Noord-Amerika, 16% in Latijns-Amerika en de Caraïben, 13% in Europa, 10% in Afrika en 3% in Oceanië. De gebieden die het meest hun rijkdommen van deze ecosystemen hebben verspild, zijn Latijns-Amerika en de Caraïben met 60% verlies van deze vochtige gebieden tussen 1970 en 2015, gevolgd door Afrika met 42% en Europa met bijna 35% in dezelfde période.

De mensheid verliest zo ook een andere belangrijke functie van de natuur. De veenderijen die slechts 3% van het aardoppervlak beslaan, slaan meer CO2 op dan alle bossen tezamen. Ook de moerassen en de mangroven zijn rijk aan CO2. Maar daartegenover staat ook dat de vochtige gebieden 20 tot 25% van het broeikasgas methaan in de atmosfeer brengen. En met de opwarming van de aarde komt er een gigantische hoeveelheid van dit gevaarlijke broeikasgas vrij met name in die gebieden zoals in Siberië waar de permafrost verdwijnt, de grond ontdooit.