De "echtscheiding" van de Catalaanse onafhankelijkheidspartijen

Civis Mundi Digitaal #70

door Jan de Boer

Tot voor kort trokken ondanks spanningen de Catalaanse onafhankelijkheidspartijen samen op: de rechtse JxC geleid door de vroegere president van het Catalaanse parlement Carles Puigdemont, gevlucht en gehuisvest in België om vervolging in Spanje wegens rebellie te voorkomen, de links- republikeinse partij ERC geleid door Oriol Jonqueras vanuit een Spaanse gevangeniscel, en de kleine partij voor het eenzijdig uitroepen van de Catalaanse onafhankelijkheid CUP. Aan die eenheid is nu op 9 oktober een eind gekomen. Tussen de JxC en de ERC botert het niet meer. In de Catalaanse parlementsvergadering konden ze het niet eens worden hoe te antwoorden op de opschorting door de Spaanse justitie van Catalaanse gedeputeerden nu in een Spaanse gevangenis als preventieve maatregel ter voorkoming van verdere veronderstelde rebellie, of gevlucht naar België, beschuldigd van rebellie voor de poging tot afscheiding via een illegaal referendum in oktober 2017. De ERC die nu afziet van ongehoorzaamheid heeft op voorstel van de Spaanse rechter Llarena vervangers voor hun ingesloten leiders benoemd. De JxC weigert dat en heeft zo haar vier stemmen in het Catalaanse parlement verloren. Daardoor is de absolute meerderheid van de Catalaanse afscheidingsbeweging in het Parlement verloren gegaan waardoor het regeringsprogramma van de president van het Catalaanse parlement en voorstander van onafhankelijkheid, Quim Torra, volledig de mist is in gegaan.

 Zonder de stemmen van de CUP hebben de JxC, de ERC met de politieke partij "Catalunya En Comu", CatEnC: de Catalaanse versie van de landelijke linkse partij Podemos wel de regering van de socialistische president Pedro Sanchez gevraagd de dialoog Madrid- Catalogne weer op gang te brengen: bilaterale onderhandelingen met de Staat "zonder voorwaarden en zonder het wegmoffelen van de wil van de burgers, een referendum in overleg met de Staat". Zo tekent in Catalonië zich een nieuw politiek landschap af met in het parlement de twee belangrijkste onafhankelijkheidspartijen die afhankelijk van het onderwerp kunnen rekenen op de steun van CatEnC. Als ware het een echo heeft Pedro Sanchez die nauw samenwerkt met de leider van de landelijke Podemos, Pablo Iglesias, voor de eerste keer verklaard het debat over de "Etat des Autonomies" (de Staat van Autonome Regio’s) weer op gang te willen brengen: een debat dat 18 jaar geleden aangegaan werd door de destijds socialistische president Zapatero maar door zijn rechtse opvolger Rajoy van de PP afgeblazen werd. Het door Sanchez voorgestelde debat zou plaats moeten vinden in het eerste trimester van 2019 juist voor de gemeenteraadsverkiezingen die dit jaar beslissend zijn voor Barcelona waar de burgemeester, Ada Colau, lid is van Podemos.Eén van haar tegenstrevers is de Franse oud-minister president Manuel Valls die van origine Catalaan is maar naar mijn overtuiging geen reële kans heeft op het burgemeesterschap. Overigens heeft de Catalaanse partij Ciutadans (C’s) die tegen de onafhankelijkheid is, in het parlement op 9 oktober een eerste grote overwinning geboekt met zijn aangenomen resolutie betreffende "un pact social et de réconciliation", die nu in het parlement verder bediscussieerd en uitgediept wordt.

Dit sociale en verzoeningspact is broodnodig, moet een eerste prioriteit zijn in een tot op het bot verdeeld Catalonië. Mocht tot voor kort de Catalaanse afscheidingsbeweging gezien het kiesstelsel een krappe meerderheid in het Catalaanse parlement hebben, een krappe meerderheid van de Catalaanse bevolking is geen voorstander van Catalaanse onafhankelijkheid. De spanning tussen voor-en tegenstanders is met name door acties van de onafhankelijkheidsbeweging steeds verder toegenomen en komt nu in een uiterst gevaarlijke fase: de door de onafhankelijkheidsbeweging gemanipuleerde en geradicaliseerde jongeren willen niet langer praten en overleggen maar gaan over tot daden zoals kortgeleden de door de politie met geweld verhinderde poging tot bestorming en bezetting van het Catalaanse parlement met ook hun eigen gekozen vertegenwoordigers waarin zij geen vertrouwen meer hebben.

Nog een laatste kanttekening. Het hebben van een eigen taal en cultuur is nog geen absolute reden om ook een zelfstandige staat te willen hebben. Zeker ook wat betreft Catalonië waar het in de eerste plaats gaat, zoals overal gebruikelijk is, over geld: men wil als rijkste Spaanse regio niet langer opdraaien voor de kosten van de veel armere regio’s. Bovendien is het werkelijk zo dat in zulke belangrijke fundamentele kwesties als wel of geen onafhankelijkheid van regio’s de meest krappe meerderheid (de helft plus één) een werkelijke democratische beslissing is? Nee dus. De weg die de socialistische premier van Spanje wil bewandelen: meer autonomie voor de regio’s in een federaal Spanje lijkt mij daarom verreweg de meest juiste weg voor een oplossing van ook dit slepende conflict.