Oud-zijn in Frankrijk is ook Out-zijn

Civis Mundi Digitaal #72

door Jan de Boer

De zanger Jacques Brel zei eens in een interview: "Oud zijn is niet erg, maar ouder worden wel." Maar in Frankrijk oud en fysiek en/of psychisch afhankelijk zijn is een ware verschrikking. De regering heeft nu voor de zoveelste keer aangekondigd met een plan te komen om een eind te maken aan de vele mensonwaardige situaties. Oude mensen, slachtoffers van degeneratieve ziekten, kunnen niet meer zelfstandig wonen. Zij zijn afhankelijk van derden geworden, hebben hun autonomie verloren en beëindigen hun leven in een ’ehpad’ oftewel een verzorgingstehuis voor afhankelijke ouderen, of bij hun thuis. Geschat wordt dat het hier om meer dan 1 miljoen ouderen gaat in 2018 - en 1,6 miljoen ouderen in 2030 - dat wil zeggen 10 procent van hun leeftijdsgroep van meer dan 85 jaar. Deze tehuizen zijn voor 44 procent publiek, voor 25 procent privé en voor 31 procent associatief (gesticht en beheerd door verenigingen). Zij genieten een driezijdige financiering: de publieke ziektekostenverzekering voor medische zorg, de departementen voor hulpdiensten en toezicht, de opgenomen ouderen en hun familie voor de huisvesting. Wat het laatste betreft hebben de privé-’ehpads’ alle vrijheid om eigen tarieven te hanteren: een regelrechte schande, want de prijs van huisvesting kan zo soms 10.000 euro per maand per persoon bedragen ! Die rekening is voor de gehuisveste oudere en hun familie een levensgroot probleem. De privé-ehpads maken zo enorme winsten terwijl verder alles gerantsoeneerd is. Het aantal ziekenverzorgsters is onvoldoende. Iedere ziekenverzorgster heeft de dagelijkse zorg voor tenminste 4 ouderen en ’s nachts voor 20 tot dertig ouderen. De dagelijkse zorg aan iedere oudere besteed, mag gemiddeld hooguit 10 minuten kosten, zij krijgen eenmaal per week een douche en een paar minuten per dag voor hun toilet. Het bedrag voor de keukenmeesters voor 4 maaltijden per dag is zelden hoger dan 4 euro per oudere.

Dit regime bespoedigt de dood van de afhankelijke ouderen, gemiddeld twee jaar na hun opname, waardoor bij gebrek aan medische aanwezigheid in de privé-ephad vaak een beroep moet worden gedaan op de spoedhulp van ziekenhuizen.

De kosten van huisvesting in publieke zorginstellingen zijn duidelijk minder maar bedragen toch al gauw tenminste 2000 tot 3000 euro per persoon per maand, volledig op te brengen door de gehuisveste oudere en zijn familie.

Wie denkt dat ik overdrijf heeft het goed mis, de bovenstaande gegevens zijn van Monique Pelletier, van 1978 tot 1981 minister voor de positie van de vrouw.

Negen van de tien ouderen heeft de wens om thuis te blijven en daar te sterven. Die wens zou mee vervuld kunnen worden door relatief niet dure aanpassingen in de woning en verzorgende diensten aan huis: een oplossing ook duidelijk goedkoper dan huisvesting, etc. in een ephad. De vroegere president van Frankrijk, François Hollande, heeft destijds de financiering van de noodzakelijke aanpassingen van 80.000 woningen voor 2015 toegezegd. Maar zoals altijd is hier niets gerealiseerd. De zorg aan huis is behalve in een paar departementen en steden absoluut onvoldoende en zeer kostbaar: deze zorg moet volledig betaald worden door de gehandicapte oudere en/of de familie. Daarom is in de meeste gevallen de gehandicapte oudere aangewezen op hulp van één of meer familieleden. In meerderheid zijn het de dochters en schoondochters die deze hulp verlenen, het waren er in 2017 naar schatting 10 miljoen familieleden die voor hun gehandicapte ouders zorgden. Het merendeel van hen heeft betaald werk, is minder beschikbaar dan in het verleden, is ook niet meer zo jong en vaak ook niet meer zo gezond van lijf en leden. Je kunt je afvragen of het normaal is dat meer dan de helft van de gehandicapte ouderen volledig ten laste komt van hun kinderen. Om hun te ontlasten zouden er 350.000 banen voor hulp aan huis gecreëerd moeten worden die ook beter dan nu - het absolute minimum - betaald zouden moeten worden.

Tot nog toe zijn alle regeringen kennelijk niet in staat geweest iets te doen aan wat zij noemen een groot medisch-sociaal probleem met vooral met name de bij behorende kosten. En met de ouder wordende bevolking in Frankrijk wordt dit probleem alleen maar groter. Oud-zijn in Frankrijk betekent ook ’out’-zijn: de (gehandicapte) ouderen worden als een last ervaren, zijn de verstotelingen in onze tijd. Dat wordt ook maar al te vaak door hun zelf beleefd: het isolement en de wanhoop doet het aantal zelfmoorden van 85- jarigen en ouder twee keer zo hoog zijn als bij de leeftijdsgroep van 25-44 jaar…

Je mag hopen dat de huidige regering nu eens echt in 2019 met een gedegen plan komt om aan deze onwaardige situatie een einde te maken, maar wie gelooft daar na zoveel jaren nietsdoen en valse beloftes nog in?