De toekomst van de ’gilets jaunes’ in Frankrijk

Civis Mundi Digitaal #75

door Jan de Boer

Geboren uit een protest tegen een heffing op brandstof, heeft de beweging van de ’gilets jaunes’, de gele hesjes, een heel gamma van verbitterde gevoelens verzameld: tegen het dure leven, de afbrokkeling van de sociale ruimte, het disfunctioneren van de politiek. Het is een verzet van een Frankrijk waar de banen verdwijnen en de werkloosheid stijgt, waar de aanwezigheid van de Staat voortdurend vermindert of het nu kazernes, ziekenhuizen of scholen betreft. Het verlies aan koopkracht heeft de ’gilets jaunes’ verenigd, maar dat regelt het probleem niet. Om de ’gilets jaunes’ te kalmeren is er een nieuwe ontwikkelingspolitiek nodig op het gebied van transport, van betaalde banen, van cultuur, van publieke diensten. Een enquête van de ’Journal du Dimanche’ geeft aan dat als de ’gilets jaunes’ met een eigen lijst aan de Europese Verkiezingen in mei zouden deelnemen, zij 12 procent van de stemmen zouden krijgen. De stem voor de ’gilets jaunes’ wordt bepaald door twee criteria die nauw met elkaar samenhangen: de sociale en de geografische positie.

Een analyse situeert deze criteria vooral in de diagonaal Ardennen - Pyreneeën, daar waar met name in de kleine steden het economische leven uitdooft en dus ook de meeste ’gilets jaunes’ zijn.

De vraag die op ieders lippen ligt, is wie profiteert electoraal van het verzet van de ’gilets jaunes’ als ze ten minste niet met een eigen lijst komen. De eerste peilingen zijn overduidelijk. Als er nu met dezelfde kandidaten als in 2017 nieuwe presidentsverkiezingen gehouden zouden worden, dan worden ze gewonnen door Marine Le Pen met vlak daarachter op de tweede plaats Emmanuel Macron. De overige kandidaten zijn allemaal duidelijke verliezers. De ’ gilets jaunes’ hebben niet dezelfde geografische basis als de ’Rassemblement National’ (RN het vroegere Front National) waardoor je echt voorzichtig moet zijn om beide met elkaar te vergelijken. Toch is er een zeker parallellie in de situatie tussen beide fenomenen. De enquêtes tonen aan dat de RN overigens net als Emmanuel Macron eerder alleenstaande personen aanspreekt dan sociale klassen. Verenigd door hun koopkracht -problemen, is de opstand van de ’gilets jaunes’ die van mensen die ontdekken dat hun individueel leed in werkelijkheid een collectief leed is en die in hun door vuurpotten verwarmde stek bij de rotondes een middel tegen hun sociaal isolement hebben gevonden.

Een studie van de Universiteit van Bordeaux bevestigt dat de ’gilets jaunes’ vaak voor de eerste keer actie voeren en geen vakorganisatie - of politieke ervaring hebben. Maar het is te voorzien dat hun wens om politiek te bestaan blijvend zal zijn. Dat zou zich kunnen ontwikkelen in de vorming van een nieuwe partij die zou kunnen gaan lijken op de Italiaanse 5-sterren beweging als te midden van hun een samenbindende figuur als Beppo Grillo opstaat, of minder exclusief met de eis voor nieuwe politieke middelen van het type referendum die hun de mogelijkheid geven hun gewicht in de schaal van het huidige politieke systeem te leggen. Voor de regering die plotseling weer de noodzaak van bemiddelende organen als vakbonden heeft ontdekt, is er een uiterst moeilijke weg te gaan. Behalve te zoeken naar mogelijkheden om aan de materiële eisen die de ’gilets jaunes’ hebben gesteld te voldoen, moet ze zich ook wijden aan een andere niet door haar voorziene taak: het functioneren van de Vijfde Republiek weer opnieuw uit te vinden en lucht te geven.

En daar beginnen de moeilijkheden. De regering is verdeeld tussen begrip en vastberadenheid of beter gezegd hardheid tegenover de beweging van de ’Gilets Jaunes’ De Staatssecretaris Digitalisering, Mounir Mahjoubi: één van de eerste steunpilaren van Macron, laat weten dat "de ’gilets jaunes’ in overgrote meerderheid niet gewelddadig, niet oproerig, niet anti-ecologie, niet racistisch, niet antisemitisch, niet antihomoseksueel zijn". En hij kan het weten, elke avond en elk weekend discussieert hij met de ’ gilets jaunes ’ bij de barrages op de rotondes, nodigt hij groepen uit en bezoekt deze ook in het land. Hij publiceerde in "Le Monde" zonder toestemming van de regering een groot artikel, waarin hij de parlementaire meerderheid (de LREM van Macron) opriep om meer rekening te houden met de eisen van de ’gilets jaunes’ et vooral hen niet te minachten: "Wat de ’gilets jaunes’ aanstippen is de dringende noodzaak van meer sociale en fiscale rechtvaardigheid net als de niet te onderdrukken behoefte om meer actief deel te nemen aan het functioneren van onze democratie".

Dat is tegen het zere been van Macron. Zijn woordvoerder: "Wij hebben van af het begin gezegd dat deze beweging belangrijk is. Maar te zeggen dat hun leiders legitiem zijn, is een stap te ver die wij niet zetten. Er spreekt niet veel vastberadenheid uit de tekst van Mounir Mahjoubi..." Gelukkig is hij niet de enige voorstander van deze opening naar de beweging van de ’gilets jaunes’ Ook de Staatssecretaris van de Ecologische Overgang heeft gezegd dat zij betreurt dat de regering "te vlug wil zonder voldoende overleg. De regering alleen heeft geen antwoorden. Wij moeten er in slagen deze mensen weer bij het systeem te betrekken wat anders voeden ze de extremen".

Half januari begint het door Macron aangekondigde grote publieke debat dat mee een oplossing voor de problemen moet geven. Maar Macron heeft al publiekelijk aangekondigd dat er geen sprake van kan zijn dat de regering éen van de belangrijkste eisen van de beweging van de ’gilets jaunes’: het referendum op burgerlijk initiatief zoals dat onder meer in Zwitserland en Letland bestaat, in welke vorm ook, nooit accepteert. De reactie van de ’gilets jaunes’: "Als wij met zo’n mentaliteit een openbaar debat om samen oplossingen te vinden voor de problemen waarvoor wij met zijn allen staan, moeten aangaan, dan vragen wij ons af of onze aanwezigheid wel zin heeft".

Jupiter Macron is niet in staat zich zelf te veranderen. Een goede vriend van hem zei eens dat hij je aanhoort, maar niet naar je luistert. Als het in Frankrijk mis gaat en straks de vlam werkelijk in de pan slaat, is dat grotendeels aan hem te wijten.