Interview met Wim Couwenberg

Na drie uur praten schrijft redacteur Jolte Wiersma ’enigszins verbijsterd’: "Waarom krijgt deze heer die nog altijd belangwekkende artikelen publiceert, niet vaker een prominent podium?" Couwenberg gaf het volgende antwoord. Hij schreef veel stukken in de NRC, Volkskrant, Trouw, maar merkte dat zijn stukken niet meer werden opgenomen. Hij belde met de vraag waarom? Het antwoord luidde:

"Het is voorbij. Uw mening telt niet meer". Sociologisch gezien volgens de ’uitstotingstheorie’ lijkt dit op leeftijdsdiscriminatie. Het interview is een uitzondering. 

Bij zijn opiniestukken komt de inburgering aan de orde die de gemoederen in de jaren 80 in beroering bracht en als ’racistisch’ werd gekenschetst, maar nu vanzelfsprekend is, evenals de begrippen nationale en culturele indentiteit.

"De benepeneheid van de Nederlandse wetenschappelijke wereld volgt op de ongrijpbaarheid van Couwenberg. Hij past niet in hokjes en komt niet bij clubjes. Hij blijft niet op zijn eigen terrein van recht, maar is net zo goed socioloog, historicus en filosoof. Zo’n intellectuele vrijbuiter, daarvan wordt de academia, de ’denkende’ klasse onrustig."

Lamgzamerhand is enige erkenning gegroeid. In 2015 kreeg hij de Desiderius prijs van de Erasmus Universiteit voor zijn bijdrage aan het publieke debat in meer dan 50 jaar. Waarover het volgende:

"Het is typisch Couwenberg, op elk omheind terrein met het bordje ’verboden toegang’ knipt hij de omheining door om juist wel op onderzoek te gaan. Het interessante van omstreden gedachten is dat er iets te onderzoeken valt." 

Zo’n terrein is een eventueel leven na de dood en reïncarnatie. "Als je doodgaat verdwijnt de geest... of is er op een of andere wijze een voortleven... Ondanks alle onderzoeken, lopen we vast in de vraag van de dood. en daardoor in zekere zin ook in de vraag naar de zin van het leven. Waarvoor je leeft, dat kan iedereeen voor zichzelf uitmaken... Ik heb voor mezelf vastgehouden dat het leven een betekenis heeft... Maar waartoe wij leven, dat is een open vraag... Als de dood het beslissende einde is, dan is ook de zinvraag onoplosbaar. Wat je ook tot stand brengt, als je dood bent weet je er niets meer van." Bedoelt hij dat het dan wat jezelf betreft geen zin meer heeft? 

Hij citeert een dichtregel: "is het ergens niet zo dat alles wat ik zal schrijven, niet door de wind gespaard zal blijven?"

Centraal in zijn werk en ook zijn leven staat de moderniteit. Mogelijk kan het vooruitgangsgeloof en oinze bijdrage daartoe in alle onzekerheden enige zin aan ons leven geven. 

Opgegroeid in de premoderne RK samenleving is Couwenburg pas later ingeburgerd in de moderniteit als nieuw cultuurtype, waarin geen zekerheden bestaan. De opgaande beweging naar de hemel is geseculariseerd in vooruitgangsgeloof. "De moderniteit is een stoomwals. Daar was de kerk en is ook de islam niet tegen opgewassen."

De moderniteit noemt hij ook een eliteverschijnsel. De gewone man zoekt houvast. Naast religie noemt hij sport. "Competitie geeft betrekkelijke zekerheid". 

Hij is evenals D66 voor referenda om de oligarchische tendens van de reperesentatieve democratie te compenseren. "Kiezers moeten de kans krijgen beleid te corrigeren dat ingaat tegen de belangen van de gewone burger." Tot zover een kort resumé van een gesprek van drie uur.