De teloorgang van het oude New York?

Civis Mundi Digitaal #76

door Alexander Dake

New York in december straalt de kerstsfeer uit van klassieke kerstfilms zoals It’s a Wonderful Life met James Stuart of White Christmas met Bing Crosby and Danny Kaye: de straten zijn feestelijk verlicht, etalages van luxe warenhuizen zoals Sachs Fifth Avenue, zien er sprookjesachtig uit, en de vele mensen op straat zijn op weg naar kerstvieringen of doen hun kerstinkopen. Voor de willekeurige bezoeker lijkt dit een rijke en feestelijke stad. Deels is dat ook zo. New York is tenslotte de belangrijkste en grootste stad van de VS met zo’n 8.5 miljoen inwoners. Het heeft met Wall Street het belangrijkste financiële centrum van de wereld in huis, zeker nu Londen door de aanstaande Brexit aangeschoten wild is. New York is verder de zetel van Amerikaanse media, met televisieomroepen en de vooraanstaande The New York Times. Jaarlijks komen zo’n 62 miljoen toeristen naar deze metropool om de theaters van Broadway te bezoeken, en de andere culturele hoogtepunten.

Lege winkels

Maar wie wat verder kijkt, krijgt toch een ander beeld van deze stad. De laatste jaren heb ik deze stad gaandeweg zien veranderen. Wie langs de zojuist gememoreerde Broadway loopt valt het op dat er vele winkel- en horeca ruimtes leegstaan. Het is niet alleen Broadway dat deze leegstand laat zien: her en der door de stad is er leegstand van winkels. Het zijn vaak kleinere typisch New Yorkse winkels, zoals boekhandels, galerieën, schoenmakers en delicatessenzaken - , die het niet meer redden. Soms worden ze vervangen door een monocultuur van bankkantoren – in New York breiden banken hun kantorennet nog uit in tegenstelling tot Nederland – drogisterijen, koffiezaken zoals Starbucks en Dunkin Donuts en winkelketens. Maar ook de laatsten, zoals de speelgoedketen Toys R Us – inmiddels failliet -, kledingzaak Gap en boekhandel Barnes and Noble, hebben het moeilijk. Deels komt dit door de opkomst van Amazon en andere internet winkels – inmiddels met 9 procent van alle Amerikaanse detailhandelverkopen bijna verdubbeld sinds 2011, maar daarnaast ook door de gestage uitbreiding van nieuwbouw die tegen hoge huren detailhandelruimte aanbieden. Een recent voorbeeld is het nieuwe Hudson Yards, een conglomeraat van kantoren, winkels en flatgebouwen dat aan de westkant van Manhattan wordt gebouwd. Dit wordt het grootste onroerendgoed project ooit in de VS met een geschatte investering van 20 miljard dollar. De torenhoge huren daar zijn voor vele kleinere winkels niet haalbaar, maar je kunt je ook afvragen of de winkelketens zoveel extra ruimte nodig hebben. Het gevolg is wel dat sommige winkelstraten in New York ’s avonds op spookbuurten beginnen te lijken.

Lege appartementen en record aantal miljardairs

In een recent artikel, Death of a Once Great City, in het tijdschrift Harper’s luidt de auteur Kevin Baker de alarmbel over de teloorgang van het oude New York, zoals hij dat uit de vorige eeuw kende. Dat was het New York dat het beste wat de VS te bieden had symboliseerde: een combinatie van hoogstaande cultuur van het Metropolitan museum tot aan kunstgalerieën aan de East Side en van vooraanstaande uitgevers tot avant garde kunst in Greenwhich Village; daarnaast van de populaire cultuur van Time Square met Broadway theatershows; en ten slotte aangevuld met ethnische culturen van joden, Iers-katholieken en zwarten. Dit unieke eco-systeem staat al jaren onder druk en Baker wijt dit aan de alsmaar stijgende woonkosten: terwijl de huren tussen 2014 en 2017 met 30 procent stegen, steeg het gemiddelde inkomen met 10%. Het gevolg is onder meer dat vele middenklasse New Yorkers niet meer in de stad kunnen wonen en dat onder de armeren het aantal daklozen tot zo’n 60.000 is gestegen. Daarnaast zagen projectontwikkelaars hun kans schoon door steeds meer oude flatgebouwen te vervangen door luxueuzere flats. De gemiddelde prijs van een appartement in Manhattan bereikte vorig jaar het record van 2 miljoen dollar, terwijl de zogenoemde “townhouses”, eengezinswoningen bestaande uit een aantal verdiepingen, gemiddeld zo’n 6 miljoen dollar kosten. Deze prijzen zijn echter niets vergeleken met de recordprijzen aan de dure 57e straat, bijgenaamd “Billionaires Row”, waar in de afgelopen jaren torenhoge flatgebouwen zijn gebouwd met tachtig of negentig verdiepingen, hoger dan de befaamde Empire State Building. Recentelijk werd aan “Billionares Row” een appartement verkocht voor 47 miljoen dollar. Een tijdje later werden weer records gebroken toen twee appartementen gelegen aan Central Park verkocht werden voor respectievelijk 200 en 250 miljoen dollar. Soms zijn de kopers onbekend, vaak zijn het hedgefundmanagers, Latijns-Amerikaanse miljonairs, Russische oligarchen of Chinese magnaten.

Hoewel New York van oudsher een stad is met een zeer rijke bovenlaag, zijn deze laatste ontwikkelingen versneld onder het bewind van Michael Bloomberg, burgemeester van New York van 2002 tot 2014. Zelf miljardair en oprichter van het gelijknamige financiële informatiebedrijf, stond Bloomberg bekend om zijn visie om van New York een luxueuze stad te maken, waar het grote bedrijfsleven hun hoofdkantoren en directies konden huisvesten, waarmee een New Yorkse “verzorgingsstaat” kon worden ondersteund voor de armere dienstverleners en de vaak werkeloze armen. Een van Bloomberg’s gevleugelde uitspraken was:”Het zou een godgeschenk zijn als we elke miljardair in de wereld zo ver kunnen krijgen om naar New York te verhuizent”. Nou lijkt New York daarin goed geslaagd door inmiddels de wereldranglijst van steden met de meeste miljardairs aan te voeren, namelijk 116 miljardairs met een gezamenlijk vermogen van 537 miljard dollar. Ter vergelijking de nummers twee en drie op deze ranglijst zijn San Francisco en Moskou met respectievelijk 71 en 68 miljardairs. De enige Europese steden die op de top-20 van deze ranglijst voorkomen zijn Londen (zesde plaats met 50 miljardairs), Parijs (twaalfde met 27 miljardairs) en Zurich (twintigste met 18 miljardairs).

Vele kopers van luxe appartementen gebruiken hun appartementen slechts als logeeradres. Uit onderzoek blijkt dat een op de drie appartementen in het rijke oostelijke deel van Manhattan tussen de 49^e en 70^e straat tien maanden per jaar ongebruikt is. Baker stelt daarom dat de huidige superrijken, anders dan de rijken van vroegere perioden in New York, niets toevoegen aan de stad, integendeel: ze zijn als bezoekers aan de stad. Ze leiden geen lokale bedrijven, bouwen geen monumentale gebouwen, zoals het Grand Central station, de Chrysler Building en de openbare bibliotheek van New York; ze hebben nauwelijks personeel in dienst en steunen daardoor de lokale werkgelegenheid niet en komen en gaan wanneer het hun uitkomt. Intussen wordt de stad duurder, verdwijnt de typische New Yorker en daarmee de New Yorkse cultuur, waardoor New York steeds meer begint te lijken op andere wereldsteden.

De verzorgingsstaat New York en de geschiedenis van twee steden

Na de zakenman Bloomberg, werd in 2014 de progressieve Democraat Bill de Blasio verkozen tot burgemeester van New York. Tijdens zijn verkiezingscampagne verwees de Blasio naar het boek De geschiedenis van twee steden, waarin Charles Dickens de onderdrukking van de Franse boeren door de oude aristocratie in Parijs ten tijde van de Franse revolutie beschijft. De Blasio stelde dat onder Bloomberg, New York was veranderd in twee steden, met teveel aandacht aan de belangen van de elite ten koste van de gewone New Yorker. Hoewel er een kern van waarheid in deze uitspraak van de Blasio zit, is de werkelijkheid van New York ingewikkelder. Niet altijd bekend is dat de staat New York een bijna West Europees aandoend sociale verzorgingsapparaat heeft, mogelijk gemaakt door de hoogste belastingdruk van alle staten. 1.7 miljoen New Yorkers – 20 procent van de bevolking - ontvangen voedselbonnen, een systeem waarbij armere Amerikanen voedsel tegen korting kunnen kopen. Vierhonderdduizend New Yorkers zijn arbeidsongeschikt en zeshonderdduizend New Yorkers wonen in sociale woningbouw. Het feit dat zo’n 40 procent van de New Yorkers in het buitenland is geboren en zo’n 20 procent geen Amerikaanse staatsburgers zijn, maakt het er waarschijnlijk niet gemakkelijker op. Deze sociale lasten kosten de stad New York meer dan 600 miljoen dollar per maand. Daarnaast heeft de stad New York een schuld van 100 miljard dollar, iets wat volgens sommige economen niet houdbaar is.

Afgezien van de winkelleegstand en toename van dure woningen, gaat New York dus ook gebukt onder de lasten van een verzorgingsstaat. Hoe je het wendt of keert, New York is inmiddels verworden tot een mengsel van gemeenschappen die langs elkaar heen leven: die van de superrijken die nauwelijks tijd doorbrengen in New York; die van de gewone rijken die nog steeds gebruik maken van dure woningen, prive scholen en vooraanstaande culturele voorzieningen; die van de verdwijnende middenstand en van de uitdijende armen en daklozen.

Dat het oude New York aan het verdwijnen is staat vast. Wat niet vaststaat is of na tien jaar van economisch groei met een extreem lage rente, het nieuwe rijke New York nog lang kan doorgroeien.