Kenia en olifanten

Civis Mundi Digitaal #76

door Jan de Boer

Ik heb wat met olifanten. Misschien omdat ik als klein kind gefascineerd werd door een grote rode porseleinen olifant op het bureau van mijn grootvader. Hier in Frankrijk werd dit vuurtje weer aangewakkerd door onze dierenarts David Halloy, die jarenlang in Afrikaanse natuurparken zieke olifanten verzorgde. Hij bracht mij al lang geleden in contact met Frank Pope, uitvoerend directeur van de niet-gouvernementele organisatie ’Save the Elephants’, die mij voorzag van de informatie voor dit artikeltje.

Op kerstdag 2018 werd het maisveld van Cecilia Mshambwa volledig verwoest door olifanten. In de regio Voi in het zuidwesten van Kenia is dit aan de orde van de dag. Dus werd er een manifestatie georganiseerd door een kwade Cecilia en nog een paar honderd slachtoffers. Ze blokkeerden de route van de havenstad Mombasa naar de hoofdstad van Kenia: Nairobi. Volgens een daarbij aanwezige gedeputeerde zijn het tenminste 400 olifanten die de bewoners van zijn district terroriseren. Met anderen stelde hij een ultimatum aan de ’Kenya Wildlife Service’(KWS) die als taak heeft de fauna in Kenia te beschermen. "Wij geven ze zeven dagen de tijd om de olifanten te verwijderen, en anders..." Bekend is dat de opgewonden dorpelingen dit probleem ook zelf proberen op te lossen met vergiftigd fruit…

De olifanten mogen dan een grote toeristische trekpleister zijn, zij zijn voor de bewoners van de regio een grote fysieke en economische bedreiging. In de regio Voi die ligt tussen twee nationale parken die maar gedeeltelijk omheind zijn om zo de dierenwereld daar de gelegenheid te geven zich te verplaatsen, is de woede gedurende de laatste maanden geëxplodeerd. "In 2018 heeft de niet overal gelijke neerslag de olifanten hierheen gejaagd, waar mensen wonen en steeds meer landbouwexploitaties zijn. En dan zijn er ook nog de omheiningen van de nieuwe treinroute die de olifanten belemmeren in hun vrijheid om te gaan en te staan waar zij willen" laat Frank Pope mij weten. "Al deze factoren hebben een tragische situatie gecreëerd, gevaarlijk voor mensen en olifanten."

De conflicten zijn verveelvoudigd. Begin december 2018 zaaide een verdwaalde olifant paniek in de stad Voi. Opgejaagd door motortaxi’s denderde hij door het gemeentelijke stadion om daarna het politiebureau binnen te stormen… Begin januari heeft een groep olifanten een huis bij het dorp Sagalla verwoest en daarbij werden een vrouw met haar drie kinderen doodgetrapt. Op 5 januari had KWS kennelijk nog geen oplossing voor het probleem gevonden, maar de woordvoerder van de organisatie liet weten dat ze met vliegtuigen zouden proberen de olifanten weg te jagen. Mocht dat niet lukken dan is het doden van de olifanten het laatste redmiddel.

Voor de Keniaanse opzichters van de natuurparken bederft dit conflict hun feestje. Want ironisch genoeg had KWS eind december 2018 bemoedigende cijfers gepubliceerd. De stroperij was in 2018 met 50% gedaald (40 gedode olifanten tegen 80 in 2017) en met 35.000 olifanten is de populatie met 119% gestegen in vergelijking met 1990. Deze resultaten werden behaald door steun van de regering, verzwaarde straffen tegen stropers, het werk van de niet -gouvernementele organisaties, betere opleiding van de opzichters van de natuurparken en niet de vergeten technologische hulpmiddelen.

Betekent minder olifanten ook minder conflicten? Niet echt, want de factoren zijn structureel. Zoals Frank Pope zegt: "Het betreft vooral een demografisch probleem, dat in de toekomst nog erger wordt met een verdubbeling van de Keniaanse bevolking in 2050, met een forse uitbreiding van landbouwexploitaties en de ontwikkeling van grote infrastructuren zoals spoorwegen.

De conflicten mensen-olifanten zijn niet beperkt tot de regio Voi, maar zijn in heel Kenia een groeiend probleem. Ook voor de regering. Er moet nu gewerkt worden aan een samenleven op de lange termijn van mensen en de wilde fauna: de trots van het land dat daarmee jaarlijks meer dan 1 miljoen toeristen trekt. Frank Pope: "Dat moet mogelijk zijn op voorwaarde van de ontwikkeling van een rigoureuze planning gebaseerd op wetenschap en een goede analyse van gegevens."

In de omgeving van Voi heeft ’Save the Elephants’ sensors op 30 olifanten geplaatst om hun verplaatsingen precies te weten te komen. Het doel op lange termijn: het afbakenen van ’mensen-zones’ en ’olifanten-zones’ zodat ieder zijn eigen ruimte heeft.