Kosten van corruptie per EU-land

Civis Mundi Digitaal #79

door Michel van Hulten

Verantwoording

Dit artikel is een Nederlandstalige bewerking door Michel van Hulten van het rapport uitgebracht in Brussel in het Engels door De Groenen[1]/EFA[2]  in het Europees Parlement op 7 december 2018, onder de titel THE COSTS OF CORRUPTION ACROSS THE EU (66 blz). Zie

https://www.greens-efa.eu/files/doc/docs/e46449daadbfebc325a0b408bbf5ab1d.pdf
of via < e46449daadbfebc325a0b408bbf5ab1d.pdf >   

In het rapport wordt voor 28 leden-landen van de EU, in twee pagina’s per land de essentie weergegeven van de hoogte van de corruptiekosten, vervangende bestedingsmogelijkheden, en wat de inwoners denken over de omvang van de corruptie in hun land.

Dit rapport verwijst zelf voor zijn inhoud naar de studie: The Cost of Non-Europe in the area of Organised Crime and Corruption, Annex II Corruption (157 blz.): http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2016/579319/EPRS_STU%282016%29579319_EN.pdf

Dit grotere rapport meldt dan:

‘gegevens werden verzameld via een napluizen van relevante documenten en literatuur en via interviews met 17 betrokkenen met inbegrip van academische experts in corruptie en vertegenwoordigers van EU-instellingen en agentschappen. Extra werden gegevens verzameld uit diverse bronnen en werd gebruik gemaakt van bestaande corruptie indicatoren, met als doel nieuwe schattingen te verkrijgen van de kosten van corruptie en de kosten van ‘non-Europe’ gebruik makend van econometrische modellering.’[3] Kernwoord: ‘Schattingen’!

Gegevens samengevat in tabel

Voor dit artikel heb ik uit gegevens gevonden in het hier eerder genoemde rapport van De Groenen/EFA een tabel samengesteld (zie hierna tabel 1) met daarin een deel van de getallen die verspreid in het rapport per land in enkele rubrieken voorkomen. Het gaat dan om gegevens betreffende het totale verlies aan corruptie, het bijbehorende percentage van het BBP, het jaarlijkse politiebudget, resultaten van een Eurostat peiling naar verwachtingen (gestegen, gelijk gebleven, gedaald) rond de ontwikkeling van corruptie, en een vraag naar corruptie als begrijpelijk ‘nationaal cultuur’-verschijnsel.

Ik laat uit dit artikel weg de lijst van aanbevelingen die in het rapport gedaan wordt  om verbeteringen te bewerkstelligen. Daar gaat dit artikel niet over.

Weggelaten gegevens
Per land worden in het rapport echter ook gegevens vermeld die ik hier niet heb opgenomen. Met name geldt dit voor de getalsmatige vergelijkingen die het rapport bevat waarin het totaal aan corruptieverlies gerelateerd wordt aan de nationale budgetten voor werklozen, voor gezondheidszorg en gehandicapten, voor huisvestingsbeleid, voor gezin- en kinderbeleid, en voor onderwijs.

Andere getallen in het rapport die ik hier weglaat, betreffen de relativering van het corruptieverlies door het te vergelijken met andere mogelijke bestedingswijzen van datzelfde bedrag.
Het rapport noemt dan het aantal inwoners dat van een bedrag zo groot als het jaarlijkse corruptieverlies een gemiddeld salaris zou kunnen ontvangen, of hoeveel per ingezetene per jaar in geld zou kunnen worden uitgekeerd van al dat corruptiegeld. Dat gaat vervolgens heel ver, door ook het aantal flessen bier op te geven dat van het corruptieverliesgeld gekocht zou kunnen worden, of hoeveel broden, of hoeveel flessen rode wijn, of ‘Big Macs’, zowel in totaal als per inwoner per jaar. Wie dat wil nalezen verwijs ik naar het Engelstalige rapport dat hiervoor vermeld werd.

Ik maak hierop één uitzondering door ter illustratie hier wel te melden wat dan zoal gemeld wordt aan de hand van de gegevens die voor Nederland en de Nederlanders worden gegeven.

Corruptiekosten in Nederland gerelateerd aan begrotingen

Het rapport meldt voor Nederland een corruptie verlies op het BBP van €4,4 miljard per jaar. Dat is rond 0.76% van het BBP, en ongeveer gelijk aan 40% van het totale budget dat jaarlijks beschikbaar is voor werklozen (dat staat op rond €11,2 miljard). Het is ook gelijk zo meldt het rapport aan ongeveer 75% van het politiebudget (€5,8 miljard); of, ruim 2,7 keer het brandweerbudget (€1,6 miljard). Of 1,3 keer het huisvestingsbudget (€3,4 miljard), en ongeveer de helft van het gezins- en kinderen budget (€8,5 miljard). En het is ongeveer 10% van het ouderenbudget (€47 miljard).

Corruptiekosten in Nederland gerelateerd aan bier, brood, wijn en Big Macs
Het rapport noemt ook een meer individuele benadering voor de Nederlandse besteding van de €4,4 miljard per jaar. Dat zou genoeg zijn om 126.899 mensen in het land (0,75 % van de bevolking) het gemiddelde Nederlandse jaarinkomen (€34.826 netto in 2015) uit te betalen. (De Nederlandse werkloosheid bereikte 3,9% in April 2018). Iedereen zou ook €260 kunnen ontvangen. Of 160 biertjes, of 160 broden, of 86 flessen wijn, of 66 Big Macs per jaar per persoon.

Meningen in corruptie-survey 2017

Gevraagd naar hun houding ten opzichte van het corruptieverschijnsel in een Survey-2017 onderzoek van Eurostat, gaven 39% van de deelnemers in Nederland aan dat in de jongste drie jaar corruptie in Nederland was toegenomen, 48% zag het hetzelfde blijven en slechts 7% hield het op vermindering.

44% zijn van mening dat corruptie overal in ons land voorkomt, en 35% denken dat het deel uitmaakt van de bedrijfscultuur in ons land, 73% van de antwoorden duiden op ‘onaanvaardbaarheid van corruptie’.

Zie https://www.greens-efa.eu/files/doc/docs/e46449daadbfebc325a0b408bbf5ab1d.pdf (p. 44-45).

EU Leden-Landen, kosten van corruptie

Een cijfer/getal als aanduiding voor de totale corruptie kosten voor geheel Europa is wel meer te vinden, altijd op zijn best in de vorm van schattingen. Dit rapport uit Brussel gaat verder en specificeert per land. Voor alle 28 landen van de EU samen wordt uitdrukkelijk - ook in de lay-out van die paragraaf -  als totaal gemeld een bedrag van 904 miljard euro per jaar (maar zie ook voetnoot 16 bij tabel 1). En daaraan toegevoegd: de schade door corruptie aan het BBP (Bruto Binnenlands Product) van Leden-Landen van de Europese Unie loopt op van als laagste 0,76% in Nederland (nog altijd €4.400 miljoen), naar hoogste schade van 15,6% in Roemenië, €38.600 miljoen. Italië verliest in geld het meest aan corruptie, jaarlijks €236.800 miljoen (13%). Frankrijk volgt als tweede met 120.200 miljoen (6%) en Duitsland is derde met €104.000 miljoen (4%). 
Met deze getallen (in tabel 1 de eerste kolom) is wat vreemds aan de hand, om niet te zeggen dat van onzorgvuldigheid gesproken kan worden. In beide rapporten wordt namelijk uitdrukkelijk gemeld over het vaststellen van die getallen: ‘met als doel nieuwe schattingen te verkrijgen van de kosten van corruptie’. Wat vervolgens ontbreekt is de marge waarbinnen die uitkomsten dan liggen. Het gaat immers om schattingen, kan dat zonder de ruimte aan te geven tussen het maximum en het minimum van elk van die schattingen?

Eerder, in 2014, publiceerde de Europese Commissie (EC) een samenvattend rapport van 41 bladzijden - Brussels, 3.2.2014 COM(2014) 38 final REPORT FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL AND THE EUROPEAN PARLIAMENT EU ANTI-CORRUPTION REPORT - waaraan het meest opvallende is dat een tabel met gegevens per land ontbreekt.

Zie:

https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/e-library/documents/policies/organized-crime-and-human-trafficking/corruption/docs/acr_2014_en.pdf

Hier en daar in het rapport worden wel wat kwantitatieve gegevens vermeld voor steeds slechts enkele landen, maar echt inzicht in de omvang van het probleem wordt hiermee niet verstrekt noch verkregen. Toen, in 2014, werd ook toegezegd dat deze rapportage elke twee jaar later herhaald zou worden. Het beoogde rapport van 2016 is grotendeels ook klaar gekomen (we - onze SAXION-groep – werkte toen op uitnodiging van de EC er zelf aan mee), maar publicatie werd eerst uitgesteld en vervolgens definitief afgeblazen. De samenvattende ontwerptekst die toen klaar geweest moet zijn (gemaakt binnen de burelen van de EC) is nimmer gepubliceerd. Wilden de Leden-landen dit niet, of wilde de Europese Commissie zelf niet te kijk komen staan? We weten het niet. De officiële uitleg is dat Europa en de Leden-landen meer baat zouden hebben bij rapporten van de voortgang van corruptiebestrijding per land.

In de hier volgende tabel 1 is wel per land een bedrag opgenomen waarvan de herkomst wordt aangeduid als ‘gebruik makend van de meest recente gegevens en studies die beschikbaar zijn’, ‘De jongste schattingen betreffende de kosten van corruptie Europa-wijd gerelateerd aan het BBP als ergens tussen €179 miljard en €950 miljard per jaar’, ‘de schade door corruptie’.[4]
Het kernwoord is duidelijk ‘schattingen’, geen feiten. Zie ook hiervoor mijn eerdere waarschuwing.

Een toegift

Te aardig om hier niet te citeren is het bedrag van €1.772 berekend als mogelijke jaarlijkse uitkering per persoon aan elke Europeaan (dat zijn er 510 miljoen), als corruptie dat niet al opslokte.

Zorgelijk is dat in de helft van de Lidstaten (Bulgarije, Cyprus, Griekenland, Hongarije, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Tsjechië, en Spanje) meer dan 80% van de ingezetenen van mening is dat corruptie in hun land wijdverspreid voorkomt. Toch meldt slechts ongeveer een vijfde van de Europeanen die last hebben van corruptie, dit aan de autoriteiten.

Dat is begrijpelijk gezien de melding in dit rapport dat Europese burgers niet geloven dat de autoriteiten effectief corruptie bestrijden, in het bijzonder geldt dit dan voor corruptie op topniveau.

60% van hen vertrouwt wel de politie. De Europese instellingen komen niet verder dan een schamele 4% vertrouwen.

Totaal €904.000 miljoen of ???

Dit rapport geeft voor het totaal verlies aan corruptie in de EU aan, bedragen binnen een marge tussen €179 miljard en €950 miljard per jaar. En kennelijk voor de lezer die één duidelijk getal wil, staat er dan ook nog in kapitalen bij: WIJ SCHATTEN DAT DE AANSLAG OP HET BBP ALS RESULTAAT VAN ALLE CORRUPTIE SAMEN IN DE EU LIGT ROND DE €904 MILJARD PER JAAR. En er wordt aan toegevoegd: ‘dat is inclusief de indirecte effecten van corruptie zoals verlies aan belastingopbrengsten en verlaagde buitenlandse investeringen’. (Over de getallen: 179, 904 en 950 miljard euro heb ik al het nodige opgemerkt in mijn vorige artikel in Civis Mundi #77, ‘Misleidende getallen’, febr. 2019, zie https://www.civismundi.nl/index.php?p=artikel&aid=4856 .

Hoe weinig we eigenlijk exact weten moge extra blijken uit het recent herhalen door de Europese Commissie van getallen  van €5.8 tot €9.6 miljard in totaal per jaar voor corruptie in alleen al ‘wat publiek wordt aangeschaft’ voor alle Leden-landen samen. Een ruime marge, maar beide getallen zijn ver verwijderd van de getallen zojuist geciteerd uit het EP-rapport.

https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2019/01/25/better-protection-of-whistleblowers-council-adopts-its-position/[5]

Deels is dit ook weer een kwestie van definitie van het begrip ‘corruptie’, want de EC gebruikt de omschrijving ‘geschat verlies aan mogelijke winst te wijten aan gebrek aan klokkenluiders-bescherming’ voor de gehele Europese Unie per jaar.

Nederland-België

Eerst wat notities over de getallen in tabel 1, en wat onderlinge vergelijkingen kunnen opleveren.

Nederland verliest volgens dit EP-parlement rapport per jaar aan corruptie royaal 4 miljard euro[6], België 21 miljard euro, vijf keer meer. Voor Nederland gaat er dan 0.76% verloren van het BBP, België 6%, acht keer meer. Bij het politiebudget zien we het omgekeerde, dat is in België een kwart minder als in Nederland. Zou er sprake kunnen zijn van samenhang tussen dat ‘meer’ en ‘minder’?

Ter vergelijking kunnen we dan ook nog kijken naar wat in het milieu van corrupte betalingen en in het justitiële opsporingsjargon heet ‘Meldingen Ongebruikelijke Transacties’, oftewel MOT’s (Iemand doet een betaling waarvan de ontvanger denkt dat er een luchtje aan hangt, dan is de ontvanger verplicht dit te melden bij de Financial Intelligence Unit [7]-FIU-, in Nederland onderdeel van de Nationale Politie). De Belgische FIU[8] krijgt tien keer minder MOT’s dan de Nederlandse FIU, en ook de hieruit gezeefde ‘verdachte transacties’ vertonen diezelfde verhouding. (In een artikel in een volgend nummer van Civis Mundi ga ik hier nader op in).

Tabel 1

Samenvatting van gegevens per land over verlies in euro’s aan corruptie, het percentage van corrupt geld ten opzichte van het BBP, het jaarlijkse politiebudget, de uitkomsten van Eurostat-onderzoeken.

¹⁶ Onverklaard blijft in het rapport waarom in de tekst dit totaal wordt aangegeven als 904.000 miljoen euro.

In tabel 1 zijn de EU-landen-namen alfabetisch gerangschikt. Andere rangschikkingen bieden andere inzichten, zie de 2 volgende tabellen.

Tabel 2, Leden-landen van de EU gerangschikt volgens CPI scores, vergeleken met corruptieverlies in %-age van het BBP en ‘corruptie als bedrijfscultuur’.

Tabel 3, Leden-landen van de EU gerangschikt volgens het corruptieverlies in %-age van het BBP, vergeleken met CPI-rang en met perceptie van ingezetenen over corruptie als bedrijfscultuur

Nederland komt er in dit rapport goed vanaf met 0,76%. Hoe dit te rijmen valt met de uitspraak van de President van de Nederlandsche Bank Klaas Knot in een interview dat hij had met NRC Handelsblad van vrijdag 28 december 2018 (p. E3): ‘In de Nederlandse economie gaat voor tientallen miljarden aan crimineel geld rond. Dat geld is voortdurend bezig zijn weg te vinden van de onderwereld naar de bovenwereld’, is mij een raadsel. Het zal wel weer een kwestie van definiëring van ‘corruptie’ zijn.  

Bronnen (lijst zoals opgenomen in het oorspronkelijke rapport)

Estimates on cost of corruption are based on an European Parliament commissioned study conducted by RAND on the average annual reduction in GDP due to corruption: “The Cost of Non-Europe in the area of Organised Crime and Corruption”: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2016/579319/EPRS_STU%282016%29579319_EN.pdf      

Eurostat, General government expenditure by function (COFOG): https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Government_expenditure_by_function_%E2%80%93_COFOG    

Eurostat, Annual net earnings, 2015:
https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Wages_and_labour_costs  

Eurostat, Unemployment statistics:
https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Unemployment_statistics  

“The Big Mac index”, The Economist:
https://www.economist.com/news/2018/07/11/the-big-mac-index  

European Commission, “Detailed average prices report”, October 2015: https://ec.europa.eu/eurostat/documents/272892/272992/Consumer+Prices+Research+-+October+2015/badc06ab-bf87-47c9-bc8d-0ef57666dd8c  

Eurostat, Demographics statistics 2016: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/images/6/6d/Demographic_balance%2C_2016_%28thousands%29.png  

European Commission, ‘Corruption: Special Eurobarometer 470,’ TNS Opinion: http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm/ResultDoc/download/DocumentKy/81007  

The OLAF Report 2017, Eighteenth report of the European Anti-Fraud Office, 1 January to 31 December 2017: https://ec.europa.eu/anti-fraud/sites/antifraud/files/olaf_report_2017_en.pdf  

Report from the Commission to the Council and the European Parliament, “EU Anti Corruption Report”, COM(2014) 38 final: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/e-library/documents/policies/organized-crime-and-human-trafficking/corruption/docs/acr_2014_en.pdf  

European Parliament Briefing, “Protecting the EU budget against generalised rule of law deficiencies”: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2018/630299/EPRS_ BRI(2018)630299_EN.pdf  

p. 62

Bron rapport, 7 December 2018

THEGREENS/EFA IN THE European Parliament

60 rue Wiertz / Wiertzstraat 60 1047 Brussels, BELGIUM

www.greens-efa.eu  contactgreens@ep.europa.eu