Gele Hesjes en geweld

Civis Mundi Digitaal #80

door Jan de Boer

De uitbarsting van geweld tijdens de manifestatie van de ‘gilets jaunes’, de gele hesjes, op zaterdag 16 maart, roept bij mij een aantal vragen op en geeft ook aanleiding tot een aantal opmerkingen.

Wat ik niet begrijp van deze golf van geweld is dat de regering wist dat er een uitbarsting van geweld zou komen. Men wist ook uit de sociale media dat de extreem-rechtse elementen in de Franse samenleving opgeroepen werden om in Parijs aanwezig te zijn en dat de ‘Black Blocs’ uit België werden verwacht. Er is dus sprake van een zeer ernstig tekortschieten van de politie of een strategie met als doel het imago van de gele hesjes te beschadigen door hen met de ‘casseurs’, de vandalen en plunderaars, te associëren. In beide gevallen is deze uitbarsting van geweld uiterst riskant voor de regering.

Wat zich nu iedere zaterdag in Parijs en andere steden als Bordeaux en Lyon afspeelt, heeft niets meer te maken met een traditionele manifestatie zoals er vele in Frankrijk worden gehouden. Historisch gezien werd de eerste manifestatie in de Franse geschiedenis in 1909 georganiseerd. De Socialistische Partij met de pacifistische leider Jean Jaurès, die de Spaanse activist Francisco Ferrer steunde, veranderde het volksoproer in een manifestatie door een ordedienst in het leven te roepen. Het idee was de bourgeoisie te imponeren door in alle rust massaal te defileren. Verstorende elementen werden zo aan de kant gezet. De gele hesjes weigeren deze traditionele praktijk van manifesteren. Zij vragen geen toestemming meer om te manifesteren want zij willen laten zien dat zij niet langer met de regering willen overleggen.

Ik ben het met Xavier Crettiez, professor politieke wetenschappen, eens dat het geweld niet voortvloeit uit de doeleinden van de gele hesjes in het begin van de beweging, maar dat het vooral het gevolg is van een onmiddellijk tegenover de ordetroepen staan, die zo een object van afschuw en een belichaming van staatsgeweld zijn geworden (interview met Xavier Crettiez in Le Monde). En het is waar dat veel gele hesjes nooit eerder aan manifestaties hebben deelgenomen en dat de ontdekking van de kracht van de onderdrukking voor hun een zeer onaangename verrassing was. En wat ook waar is, is dat geweld een vorm van verslaving creëert die adrénaline met zich brengt. De wekelijkse mobilisaties van de gele hesjes zijn ontmoetingen geworden waar men zich laat gaan, waar men intens leeft. Het gevoel hebben dat men geschiedenis schrijft, zweept op, radicaliseert en geeft status.

Het is overigens goed om te weten dat er in het verleden heel wat meer en erger geweld was. Het geweld bij de manifestaties van de gele hesjes valt in het niet bij de manifestaties van de staalarbeiders in de jaren 1990 of van de demonstraties van geweld van extreem-linkse en extreem-rechtse groepen in de jaren 1960-1970. Wij leven nu in een samenleving die gevoeliger is voor geweld. Nog nooit is een sociale beweging zo door de media gebracht, zo zichtbaar gemaakt. Deze nog nooit vertoonde overbelichting geeft de indruk dat heel Parijs letterlijk in vuur en vlam staat en dat overal het bloed rijkelijk vloeit.

In het begin van de beweging van de gele hesjes begreep een meerderheid van de Franse bevolking dat deze mensen gedreven werden tot uiterste door een nog belangrijker geweld: die van hun sociale omstandigheden. Deze empathie verklaart zich ook door het feit dat het hier gaat om een ontreddering van blanke mensen, vaak van het platteland en van een zekere leeftijd. Zulk geweld zou heel wat minder geaccepteerd worden, als het door jongeren uit de voorsteden wiens ouders immigranten waren, gebezigd zou zijn.

Maar het gebruik van geweld is altijd een riskante inschatting. In het geval van de gele hesjes hebben de duurzaamheid en de herhaling van hun daden bijgedragen aan het ontstaan van een zekere vermoeidheid in de publieke opinie. Als er geen duidelijke scheiding tussen de gele hesjes en de ‘casseurs’, de vandalen, zichtbaar is, zal de algemene veroordeling steeds sterker worden.

Maar eens kijken hoe het de komende zaterdag vergaat.