Europa voeden zonder pesticiden

Civis Mundi Digitaal #83

door Jan de Boer

Een studie van het ‘Institut du développement durable et des relations internationales‘ (Iddri), gepubliceerd op 16 april jongstleden, toont aan dat een autonome agro-ecologische productie, voedselvoorziening op Europese schaal in de komende jaren mogelijk is, d.w.z. een landbouw zonder chemische input met minder uitstoot van broeikasgassen die de biodiversiteit beschermt. 

 Het opgestelde scenario van de onderzoekers van Iddri is gericht op het voldoen aan verschillende, vaak gezien als tegenstrijdige eisen: kwaliteitsverbetering van de voeding van de Europeanen, de vermindering van de klimatologische impact van de landbouw en de bescherming van het milieu. Hun agro-ecologisch model berust op een volledige onafhankelijkheid van synthetische bemesting en pesticiden, een afscheid van intensivering van veeteelt en een vergroting van de oppervlakte van weilanden met herplanting van hagen en bomen en het opnieuw graven van plassen en vennen. Deze parameters hebben als gevolg een daling van landbouwrendementen afhankelijk van de culturen van 10 tot 50 procent, een gemiddelde daling van de productie met 35 procent, maar als parallel hieraan de consumptie verandert, zou dit scenario de voeding van 530 miljoen Europeanen in 2050, kunnen verzekeren, aldus de onderzoekers. Om daarin te slagen moeten de Europeanen meer granen, peulvruchten, fruit en groenten eten en minder vlees zoals het Nationale programma van gezonde voeding voor Frankrijk en ook de Wereldgezondheidsorganisatie bepleiten. In dit scenario zou wellicht nog een deel van de productie in Frankrijk – granen, melkproducten en met name ook wijn – geëxporteerd kunnen worden.

Waar de veeteelt in de landbouw één van de voornaamste bronnen van de uitstoot van broeikasgassen is, menen de onderzoekers van Iddri dat de herkauwers kunnen blijven op voorwaarde dat intensieve veeteelt en ‘boerderij-fabrieken‘ afgeschaft worden en het volume van de totale productie afneemt. » We hebben de koeien nodig voor onze weilanden » laat Pierre-Marie Aubert, één van de opstellers van de studie, mij weten: » voor het onderhoud van de bodem, om de biodiversiteit te bewaren en omdat koeien eten wat mensen niet kunnen eten » Het aantal niet herkauwende dieren – varkens, gevogelte, legkippen …. - die zich voeden met granen waardoor ze direct een concurrent zijn voor de voeding van mensen, moet volgens hem met 70 procent afnemen.

Vraag: kan deze benadering de neutraliteit van CO2 in de landbouwsector bereiken? Voor Iddri kan in ieder geval de oplossing niet gezocht worden in een intensivering van de verbouw en de bestaande veeteelt om het rendement per hectare te verbeteren. De onderzoekers zijn van oordeel dat als de Europese landbouw werkelijk de uitstoot van broeikasgassen tussen 1990 en 2015 met 20 procent heeft verminderd met name door een verhoogde productiviteit, deze efficiency is bereikt ten koste van de biodiversiteit en de agrarische landschappen. » Wanneer men over de voedselproductie spreekt, moet er rekening gehouden worden met alle kosten met inbegrip van bijvoorbeeld ook uitgaven van de gezondheidszorg en kosten van waterzuivering » schrijven de onderzoekers.

Op Europese schaal wordt op dit moment onderhandeld over de gemeenschappelijke landbouwpolitiek voor de periode 2021 -2027. Het gaat bij deze onderhandelingen op dit moment vooral over het globale budget, dat volgens een voorstel van de Europese Commissie met 5 procent verminderd moet worden in verhouding tot het huidige budget. Met het oog op een risico van het snijden in het budget, wordt op dit moment aan de oproep van onder meer Idriss voor het stellen van milieu- voorwaarden aan de toekenning van budgetten weinig daadwerkelijke aandacht besteed. Rest de vraag of de toekomstige Europese parlementariërs die na de verkiezingen op 26 mei de discussies over de toekomstige gemeenschappelijke Europese Landbouwpolitiek voortzetten, de wil tonen om het huidige intensieve agrarische model te verlaten en politiek de ecologische transitie te begeleiden. Ik ben daar om het zacht te zeggen niet gerust op gezien de nationale plannen c.a. van de lidstaten op het gebied van de landbouw, die soms wel lippendiensten aan werkelijke agro-ecologische voorstellen bewijzen, maar deze nooit via wet- en regelgeving inhoud geven. Ik herinner me dat in de jaren 1980 toen agro-ecologie nog niet of nauwelijks aan de politieke orde was, de regering Lubbers aan de landbouwuniversiteit Wageningen de vraag voorlegde wat er op voedingsgebied in Nederland zou gebeuren als er een totale energiecrisis zou plaats vinden. In het daarover nooit door de regering in de openbaarheid uitgebrachte rapport dat ik in Wageningen in mocht kijken, werd het scenario geschetst van een noodslachting van het vee op grote schaal gevolgd door hongersnood. Er werd in dit rappoort gepleit voor een andere landbouwpolitiek, voor een autonome voedselvoorziening: minder vee en een productie van meer duurzaam, ook voldoende proteïnerijk voedsel: granen en peulvruchten… een voorloper op de studie van Idriss.