Klimaatvluchtelingen

Civis Mundi Digitaal #90

door Jan de Boer

Met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zal door de niet meer tegen te houden opwarming van de aarde aan het einde van deze eeuw de temperatuur met 4 tot 6 graden gestegen zijn. De daardoor begonnen stijging van het zeeniveau zal langs de kusten wereldsteden en vruchtbare gronden onder water zetten, droogte elders zal hongersnoden en drinkwatertekorten tot gevolg hebben: een ontwikkeling die al aan de gang is, etc. Deze en andere catastrofale gevolgen van de klimaatopwarming veroorzaken miljoenen klimaatvluchtelingen, maar in tegenstelling tot wat in het algemeen verkondigd wordt, betekent dat niet dat Europa met deze klimaatvluchtelingen overspoeld zal worden, zoals met name door extreemrechtse politici wordt beweerd. Regeringen – Nederland niet uitgezonderd – sluiten zich zonder scrupules bij deze gedachte aan om extreemrechts de wind uit de zeilen te nemen. Met dank aan de historicus Jean-Baptiste Fressoz voor een aantal gegevens, wil ik hier voor een goed begrip alles eens op een rijtje zetten en ook duidelijk maken van waar deze overtuiging, dat Europa overspoeld zal worden met klimaatvluchtelingen, vandaan komt.

Demografen hebben grote moeite om de consequenties voor internationale migratie van een temperatuurstijging van 4 tot 6 graden in te schatten. Allereerst is het heel moeilijk de factor klimaat in de oorzaken van migratie te isoleren. Vervolgens vindt verreweg het merendeel van deze migratie binnen de betrokken landen plaats en is dus moeilijk te inventariseren. Ten slotte is migreren een kostbare aangelegenheid, en de verarming door klimaatopwarming zou ook heel goed de internationale migratiestromen kunnen verminderen. De demograaf Héran heeft aangetoond dat belangrijke migratiestromen afkomstig zijn uit middelmatig rijke landen, terwijl uit de armste landen relatief maar heel weinig migranten in de ontwikkelde rijke landen aankomen (« l’Europe et le spectre des migrations subsahariennes », Populations et sociétés nr. 558, 2018).

De migratie-specialist Gemenne heeft ook aangetoond dat de cijfers betreffende « klimaatvluchtelingen « nauwelijks wetenschappelijk gefundeerd zijn en vooral dienen om de aandacht van de media te trekken (« Why the numbers don’t add up: a review of estimates and predictions of people displaced by environmental changes », Global Environmental Change nr 21 /1, 2011). Voor de specialisten is de notie « klimaatvluchteling » gewoon een slecht begrip dat de sociaal-politieke oorzaken van migratie legitimeert. Voorbeeld: bij een catastrofe migreren mensen wel of niet, afhankelijk van hun sociaal-economische omstandigheden, hun kwetsbaarheid en institutionele antwoorden op de catastrofe.

Maar hoe valt het buitengewone succes van de « klimaatvluchteling » te verklaren? De sleutelpersoon in deze zaak is Norman Myers. In het midden van de jaren 1990 was het zijn pen en zijn bizarre becijferingen (50 miljoen klimaatvluchtelingen in 2010, 259 miljoen in 2050), die de obsessie van klimaatmigranten in de media en de politieke wereld vormgaven. Norman Meyers, een vroegere Engelse koloniale bestuurder in Kenia die op latere leeftijd zich tot de ecologie bekeerde, is nu een onafhankelijke adviseur werkzaam bij instituties van het Amerikaanse leger en de Wereldbank tot aan Shell toe. Bill Clinton, Al Gore en Tony Blair luisterden naar hem. In 1991 leidde hij de neomalthusiaanse denktank « Population Matters » die verkondigt, dat om de demografische groei van de rijke landen af te remmen, men de « nul immigratie « moet bevorderen hetgeen de arme landen zal aansporen hun eigen vruchtbaarheid te beperken… Ook James Lovelock maakt deel uit van deze denktank. Beroemd geworden door de uitvinding van de « Gaia theorie « - de Aarde als een levend wezen – promoot hij ook het heel wat minder sympathieke idee van « klimaat-oases » die met alle ook militaire middelen beschermd moeten worden tegen de komende klimatologische chaos en zijn migranten. (« The Vanishing Face of Gaia », Allen Lane, 2009) En natuurlijk zou één van deze oases Engeland moeten zijn. Dit soort overdenkingen is ook populair in de Verenigde Staten waar sinds de jaren 1990 een heel ecosysteem van denktanks gefinancierd door het Pentagon floreert dankzij de klimaatwisseling, de overbevolking, de migratie en het belang van de nationale veiligheid.

In Frankrijk verklaarde Sibeth Ndiaye, de woordvoerder van de regering, op 18 september jongstleden: » wij weten dat in de toekomst de klimatologische opwarming nieuwe migratiegolven tot gevolg zullen hebben «. Conclusie met het oog op deze dreigende toekomst: » Wij moeten ons land bewapenen «. Deze verklaring geeft niet alleen de desastreuse invloed weer van de Angelsaksische neomalthusianen, maar is ook een makkelijk voorwendsel om kiezers te winnen die gewoonlijk op de « Rassemblement National «, het vroegere extreemrechtse Front National, stemmen… En ligt dat in Nederland met Wilders en Baudet anders?