Frankrijk nog altijd een koloniale macht

Civis Mundi Digitaal #92

door Jan de Boer

Na tientallen jaren van Franse overheersing werd Madagaskar op 26 juni 1960 onafhankelijk. Op 23 oktober jongstleden maakte president Macron een tussenlanding op het eiland « la Grande Glorieuse » vlakbij Madagaskar in de Indische Oceaan. In het bijzijn van journalisten verklaarde hij: « Dit is Frankrijk, onze trots, onze rijkdom ». Hij voegde daaraan toe: » En dat is geen holle frase ». Maar door te zeggen « dit is van mij « ondanks de geografische ligging, de geschiedenis en het internationale recht, ervaren de inwoners van Madagaskar dit terecht als een pure provocatie. Tijdens zijn eerste staatsbezoek aan Frankrijk eind 2019 stelde de president van Madagaskar Andry Rajoelina immers aan zijn Franse collega voor om nu eindelijk eens een gezamenlijke commissie in te stellen om een oplossing te vinden voor de teruggave van de Eparses-eilanden aan Madagaskar. Het eiland » la Grande Glorieuze « maakt deel uit van deze eilandengroep, die al sinds 1973 door Madagaskar wordt opgeëist. Macron antwoordde hierop in positieve zin en scheen open te staan voor een teruggave of een gezamenlijk bestuur. Hij onderstreepte dat deze kwestie « beter verdient dan een gevecht bij het Internationale Hof van Justitie ».

De Eparses-eilanden vormen een archipel die Madagaskar omringt. Frankrijk blijft tot dusver volhouden dat zij haar toebehoren. Dat is dan dankzij een kunstgreep die Frankrijk drie maanden voor de onafhankelijkheidsverklaring toepaste. Bij decreet werd de eilandengroep onder het gezag gebracht van het toenmalige ministerie van overzeese departementen en gebieden om de Franse belangen te beschermen. Generaal de Gaulle wilde toen een economische zone van 640.000 km² rijk aan olie, gas en vis voor Frankrijk veiligstellen. Dit Franse decreet van 1 april 1960 is – zacht gezegd – uiterst discutabel, want Madagaskar werd slechts maanden daarna sinds 10 oktober een autonome republiek. En artikel 1 van haar grondwet luidt: « De territoriale integriteit van de republiek is onaantastbaar « en « het nationale gebied is onvervreemdbaar «. De conclusie is dan ook dat Madagaskar het recht heeft om in alle opzichten haar soevereiniteit over de Eparses-eilanden uit te oefenen.

Antananarivo hield zich in, wilde het recht laten zegevieren. Om de maritieme ruimte van Madagaskar te beschermen werden verscheidene decreten afgekondigd die uiteindelijk hun beslag kregen in de zeewet van 3 februari 2000. Frankrijk heeft deze wet nooit gerespecteerd. Madagaskar legde de zaak voor aan de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties die haar in een resolutie van 12 december 1979 in het gelijk stelde. Frankrijk heeft ook deze resolutie echter nooit gerespecteerd…

In mei 2019 heeft de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties het Britse koninkrijk opdracht gegeven om de Chagos-archipel aan de republiek Mauritius terug te geven. Het Internationale Hof van Justitie heeft in een raadgevend advies verklaard dat deze teruggave de republiek Mauritius in staat stelt » de dekolonisatie van haar gebied te voltooien respecterend het recht van volkeren op zelfbeschikking «.

Frankrijk heeft kennelijk nog steeds moeite met het accepteren van haar koloniale verleden, gezien de uitspraak van Macron aan het begin van dit artikeltje, dat ik kon schrijven dankzij verkregen informatie van Philippe Disaine Rakontondramboahova, advocaat op Madagaskar.