Macron definitief in moeilijkheden

Civis Mundi Digitaal #94

door Jan de Boer

In 2017 heeft het teleurgestelde linkse electoraat Macron aan de macht gebracht. Maar liefst 47 procent van de kiezers van François Hollande (Parti Socialiste) heeft vanaf de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op Emmanuel Macron gestemd tegen 24 procent op de extreem-linkse Mélenchon en 15 procent op Hamon, de kandidaat van de Parti Socialiste. Dat lag bij de vroegere rechtse kiezers van Nicolas Sarkozy wel even anders. Slechts 18 procent van hen koos Macron, 60 procent koos voor de kandidaat van rechts: François Fillon. Macron heeft dus zijn kandidaatschap als president en zijn overwinning in de tweede ronde tegen Marine Le Pen te danken aan de massale steun van het electoraat van François Hollande.

Was het historisch « macronisme » dus duidelijk links, daarin is gauw verandering gekomen. Bij de Europese verkiezingen in mei 2019 stemden slechts 22 van de 100 kiezers oorspronkelijk afkomstig van de Parti Socialiste (PS) en die in 2017 op Macron stemden, op de lijst van « La République en Marche » (LREM) van Macron, 17 op de lijst PS-Place publique en 10 op de lijst Europe-Ecologie-Les Verts. Een deel van de linkse kiezers is dus Macron trouw gebleven, maar een ander deel is op zoek gegaan naar een ander politiek thuis: een kruising van links met de ecologie.

Wat de LREM aan linkse kiezers verloor, werd gecompenseerd door een toevloed van de rechtse republikeinse partij (LR) die daardoor bij de Europese verkiezingen een historisch lage score van 8,5 procent haalde. Na de Europese verkiezingen had de aanhang van de LREM weinig meer te maken met die van 2017: slechts 13 procent beschouwde zich als linkse kiezers, 26 procent als centrumkiezers en 60 procent als rechtse kiezers. Van het uitgangspunt van Macron, een evenwicht tussen links en rechts, bleef slechts een illusie over. Een belangrijk deel van het in 2017 naar Macron overgelopen linkse electoraat is van mening dat de politiek van de regering Macron te zeer door rechtse ideeën gedomineerd wordt. Voorbeelden hiervan zijn de beslissingen over de APL (huursubsidie), de ISF (solidariteitsbelasting op grote vermogens), de voorwaarden voor de ontvangst van migranten… Deze breuk werd verdiept door bezuinigingsmaatregelen bij de hervorming van het pensioenstelsel, waar Macron als presidentskandidaat duidelijk had gesteld dat er één pensioenstelsel voor alle Fransen zou komen waarbij niet gekeken zou worden naar bezuinigingen. Van al deze beloften is niets terecht gekomen.

Maar de huidige dominantie van rechtse ideeën verklaart niet alles. De belangrijkste belofte van de presidentskandidaat Macron in 2017 was met zijn woorden: « Ik ga het land verlossen van zijn blokkades door op een andere manier politiek te gaan bedrijven, waarbij ik zal steunen op de burgerlijke samenleving ». Maar door zich arrogant te presenteren als « Jupiter » die alles van bovenaf wilde hervormen en totaal voorbij wilde gaan aan bemiddelende instanties (vakbonden, etc.) en de samenleving (burgemeesters, etc.) verloor hij snel wat er nieuw was in de samenstelling van zijn regering Zijn ministers, afkomstig uit de burgerlijke samenleving, vertoonden niet of nauwelijks verschil met vroegere ministers, en blonken alleen uit door hun politieke onervarenheid. Macrons beloften bleken zo niet veel meer dan illusies te zijn.

Macron had aangekondigd dat hij het land wilde bevrijden van zijn blokkades en het weer tot een eenheid wilde smeden. Maar de beweging van de « gilets jaunes » en het langdurige sociale conflict rond de pensioenhervorming geeft het beeld van een land waar geweld een absoluut hoogtepunt heeft bereikt en van een natie die meer dan ooit verscheurd is tussen « hun van hoog » en « hun van laag », de welgestelden en de kwetsbaren, tussen hen die hun leven kunnen controleren en hen die deze controle kwijt zijn. In plaats van dat de maatschappij voor eenieder meer mobiliteit biedt, is er het gevoel dat ieder in zijn situatie vastzit.

Er zijn nu naar mijn oordeel drie mogelijkheden: Macron herovert een belangrijk deel van zijn linkse kiezers of van hun die hem in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen tegen hun zin in steunden om Marine Le Pen te elimineren. Het tweede scenario stort ons in het duister: veel linkse kiezers stemmen niet, sommigen lopen zelfs over naar Marine Le Pen, en zo wordt alles mogelijk. Het derde scenario, dat niet onmogelijk is: de Fransen weigeren zich neer te leggen bij het aangekondigde duel tussen Macron en Marine Le Pen. Het traditionele socialistische electoraat dat zich van Macron heeft losgemaakt, is bereid om in een nieuw politiek aanbod dat zich nu ontwikkelt te stappen: een samengaan van ecologie en socialisme. Op dit moment is er nog geen duidelijke leider om dit aanbod politiek gestalte te geven, hoewel onder meer de vroegere minister van milieu en ex-presidentskandidate Ségolène Royal daarvoor in de running is. Een dergelijk aanbod kan zeer wel electoraal wedijveren met de beide politieke partijen van de Rassemblement National van Marine Le Pen en de LREM van Macron en in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen de overwinning in de wacht slepen.

Macron ziet het gevaar en heeft op 12 februari aangekondigd dat het milieu en veiligheid nu in de tweede helft van zijn mandaat de grote pijlers van zijn politiek zullen zijn. Hij hoopt daarmee linkse kiezers terug te winnen en rechtse kiezers te behouden. Goed opportunistisch gedrag, aangezien de gemeenteraadsverkiezingen in maart gehouden worden. Zijn nu aangekondigde bescheiden milieumaatregelen liggen overigens alleen in de publieke sfeer om het bedrijfsleven niet te ontstemmen. Frankrijk voldoet nog op geen enkel punt aan het klimaatverdrag van Parijs (2015). Niet voor niets trad zijn zeer populaire minister van milieu Nicolas Hulot een jaar geleden totaal gefrustreerd af…