De coronacrisis en solidariteit

Civis Mundi Digitaal #96

door Jan de Boer

De werkelijkheid van de lockdown

Wat vaststaat, is dat de door de mensheid veroorzaakte klimaatopwarming en de verwoesting van de biodiversiteit verantwoordelijk zijn voor het verschijnen van dodelijke virussen. Als de huidige crisis van Covid-19 dan ook niet de mensheid aanzet tot bestrijding van deze oorzaken, is de diersoort mens bezig zichzelf uit te roeien. Wij kunnen ons niet beschermen tegen het fenomeen « leven » op onze planeet, die geen veilig huis voor de mensheid is. In mijn « tweeluik » – bewaar deze artikelen – heb ik dit uitgelegd, met daarbij de te nemen maatregelen.

De bestrijding van Covid-19 beperkt zich wereldwijd op verschillende manieren tot het vertragen van het virus om, afhankelijk van de betreffende staten, de daar meer of minder uitgeklede gezondheidszorg de mogelijkheid te bieden om zoveel mogelijk dodelijke slachtoffers te voorkomen. Dat in afwachting van een onvermijdelijk volgend coronavirus. Het wachten is nu op een vaccin tegen Covid-19 – als dat al gevonden wordt, want voor virusziekten als Aids, Ebola en Zika is nog steeds geen vaccin beschikbaar. En zelfs dan duurt het nog anderhalf jaar of langer tot het op de markt verschijnt, laat staan dat er dan meteen wereldwijd gevaccineerd kan worden. Overigens mogen we dan hopen dat Covid-19 niet gemuteerd is… We weten met een zekere waarschijnlijkheid ook dat dit virus, waarvan we nog veel niet weten, zich niet verder kan verspreiden wanneer ten minste 60 procent van de bevolking door besmetting met het virus immuun geworden is. Daar zijn we nog lang niet aan toe, in Frankrijk ligt dat percentage volgens epidemiologen rond de 3 procent…

We komen nu in een periode waarin de voortdurende lockdown, de totale isolering in huis, veel meer nadelen op economisch, psychologisch, familiaal en medisch gebied heeft dan voordelen. Mijns inziens moet deze lockdown, die bijvoorbeeld in Frankrijk gehandhaafd wordt met strenge controlemaatregelen door 100.000 gendarmes en politieagenten met drones, zo mogelijk in Europees verband (geografisch gefaseerd) dan ook snel beëindigd worden. Hierbij kan een uitzondering gemaakt worden voor ouderen, de meest kwetsbare groep voor Covid-19, waarvoor op vrijwillige basis een aangepaste lockdown-situatie gevonden moet worden.

Hoe om te gaan met Covid-19 na de lockdown

Wij zullen het dan moeten houden op zoveel mogelijk testen, testen en nog eens testen, het dragen van mondkapjes (in de hoop dat deze middelen binnenkort ruimschoots beschikbaar zijn), sociale distantiëring en hygiëne. Ik betwijfel of dit in de westerse individualistische cultuur gedurende ten minste een tot twee jaar vol te houden is. Ook betwijfel ik of deze sociale distantiëring in veel werksituaties te realiseren is. Strikte volgsystemen als in Zuid-Korea, Hongkong en Taiwan zie ik in Europa, met haar totaal andere cultuur, niet efficiënt zijn. Gezien wetgeving inzake persoonlijke vrijheden zullen ze bovendien niet of hooguit deels en op vrijwillige basis ingevoerd worden en dus onvoldoende werkzaam zijn. De afschaffing van de lockdown zal wellicht leiden tot een welhaast nationale euforie in de westerse landen: de ellende is voorbij en we gaan weer over tot de orde van de dag, met in de tweede helft van dit jaar een tweede golf besmettingen en potentieel dodelijke slachtoffers tot gevolg. We zullen nog heel lang met het virus moeten leren leven.

Als bovenstaande maatregelen niet houdbaar zijn, rest ons de « keuze » om min of meer gecontroleerd alles op zijn beloop te laten in de hoop dat dit leidt tot een zodanige immunisering van de bevolking dat het virus zich niet kan handhaven. Mocht de bestrijding van Covid-19 hierop uitdraaien, dan mag het duidelijk zijn dat dit heel veel slachtoffers zal kosten. Onmiddellijke versterking van de gezondheidszorg en -structuren is nu dan ook een eerste vereiste om zoveel mogelijk dodelijke slachtoffers te vermijden. Ik breng u in herinnering dat de vergeten pandemieën in de jaren 1950 en 1960 – de Aziatische griep en de Hongkong-griep, die alleen al in Frankrijk 30.000 dodelijke slachtoffers eiste – in alle onverschilligheid deze weg hebben gevolgd…

Wil onze westerse samenleving van de « homo industrialis » niet ineenstorten, dan moet nu de economie weer op volle toeren gaan draaien. Je zou mogen hopen dat dit zou plaatsvinden in het kader van de wereldwijde bestrijding van de klimaatopwarming en herstel van de biodiversiteit. Maar dat zie ik niet gebeuren, op wat fraaie woorden en zoethoudertjes na, gezien de politieke onwil – en wellicht ook die van een groot deel van de consumptie-verslaafde bevolking –, en gezien de steeds hogere kosten die daaraan verbonden zijn. Zelfs de totaal onvoldoende Europese « Green Deal »-politiek heeft al verklaarde tegenstanders binnen de Europese Unie.

Solidariteit binnen en buiten Europa

Solidariteit van ons allen met ons allen betekent dus ten opzichte van Covid-19 de opoffering van miljoenen mensen wereldwijd met de trieste constatering dat dat met name ten koste gaat van arme mensen, daklozen, vluchtelingen… zoals altijd in de menselijke geschiedenis, met vaak de daaruit voorvloeiende sociale crises en opstanden. Dit geldt ook voor de Europese staten. Geen eenvoudige boodschap om politiek te verkopen, maar helaas wel de bittere realiteit.

Wij moeten ons beseffen dat wij vergeleken met wat vroeger de « derde wereld » genoemd werd in een relatief zeer bevoorrechte situatie verkeren. De wereldwijde Covid-19 crisis moet met alle kracht bestreden worden. Niet alleen uit ethische overwegingen, waar heel veel mensen uiteindelijk toch niet van wakker liggen als de crisisverschijnselen ver van hun bed zijn, maar ook uit eigenbelang. Want blijft het virus vooral op het zuidelijk halfrond rondwaren, dan is het onvermijdelijk dat het niet één keer maar veel vaker naar het noordelijk halfrond zal overslaan, zolang daar nog geen sprake is van een voldoende immunisatie – met alle gevolgen van dien. De rijke westerse landen zullen dus diep in hun buidel moeten tasten, willen ze hun eigen voortbestaan beschermen. Maar die solidariteit in financiële zin moet niet vrijblijvend gegeven worden, want – ik beperk me hier tot Afrika – daar denkt de heersende elite vooral aan zichzelf. Ontwikkelingsgeld wordt achterovergedrukt, corruptie viert hoogtij en eenmaal in deze schijndemocratieën gekozen zijn de meeste presidenten en hun directe omgeving al gauw multimiljonair geworden, terwijl ze een groot deel van hun doodarme bevolking laten verrekken. Financiële hulp moet dan ook gegeven worden in nauwe samenwerking met de Verenigde Naties, de Wereldgezondheidsorganisatie en met name de Afrikaanse Niet-Gouvernementele Organisaties (NGO’s). Dit ook in het belang van de stabiliteit in de Afrikaanse landen beneden de Sahara. (Ik zal daar in een volgend artikel aandacht aan besteden) en om geopolitieke redenen: het verhinderen van een nog steeds groeiende Chinese invloed in Afrika.

Ook binnen de Europese Unie moet de nodige solidariteit opgebracht worden, waarbij de noordelijke landen van de Eurozone (met inbegrip van Duitsland) zich bewust moeten zijn dat hun rijkdom met name te danken is aan de afzet van hun producten in de zuidelijke landen van de eurozone: zij hebben de meeste baat gehad bij de totstandkoming van de Europese Unie en de Eurozone. Ook dient, in het kader van de noodzakelijke Europese solidariteit, verdere fiscale en budgettaire integratie plaats te vinden, wil Europa en daarmee ook de lidstaten (ook geopolitiek) overleven.

Deze internationale solidariteit kost vele honderden miljarden euro’s, met daarbij ook nog eens de gigantische bedragen die de Europese landen voor hun economisch herstel hebben uitgetrokken. Daarvoor draaien ook de geldpersen van de Centrale Europese Bank op volle kracht. Maar eens zullen deze schulden afbetaald moeten worden, en ik vrees dat een herstel van de economie en verhoogde belastingen daartoe onvoldoende in staat zullen zijn. Met andere woorden, op termijn dreigt er – ik schreef daarover al eens een artikel – gigantische hyperinflatie, waardoor al deze mooie plannen veranderen in luchtkastelen en wij tot de bedelstaf teruggebracht worden. Wie denkt dat wij deze Covid-19 crisis onbezorgd overleven en weer tot de oude orde van de dag over kunnen gaan, vergist zich lelijk. Ik kan het helaas niet mooier voorstellen dan het in werkelijkheid is.

Geschreven op 14 april 2020