Mexico: een drugskartel heeft de oorlog aan de staat verklaard

Civis Mundi Digitaal #100

door Jan de Boer

De bepantsering van zijn auto heeft het geweld van de aanval niet doorstaan. De politiechef van Mexico, Omar Garcia Harfuch, is op vrijdag 26 juni ternauwernood ontsnapt aan een spectaculaire hinderlaag die in een chique wijk van de Mexicaanse hoofdstad aan drie mensen het leven kostte. De gewonde Garcia Harfuch beschuldigde, voordat hij de operatiekamer binnengereden werd, via Twitter het drugskartel Jalisco Nueva Generacion ervan zijn moord te hebben « besteld ». Deze nog nooit in Mexico vertoonde aanslag van de maffia heeft alles weg van een oorlogsverklaring aan de staat.

De aanslag vond om 6.38 uur plaats in het westen van de hoofdstad. Een dozijn mannen, bewapend met granaten en Barret-50 geweren die door bepantsering heen kunnen schieten, namen de auto van Omar Garcia Harfuch onder vuur. De beschieting duurde verscheidene minuten en stortte de wijk Las Lomas, die ambassades en luxueuse villa’s telt, in een chaotische situatie. Honderden patroonhulzen werden er gevonden, samen met twee lijken van lijfwachten van Garcia Harfuch. Hijzelf werd door drie kogels geraakt, in zijn arm, zijn sleutelbeen en in zijn knie. Ook een toevallige 26-jarige voorbijgangster werd door het kruisvuur gedood.

De autoriteiten arresteerden zestien aanvallers. Hun getuigenissen lieten weten dat deze aanslag gedurende drie weken voorbereid was en dat er 28 overvallers in zeven voertuigen bij betrokken waren. Eén van de gearresteerden is niemand anders dan José Armando Briseno, alias « El Vaca » (de koe), één van de chefs van de moordenaars van de CJNG. Nog nooit is zo’n hoge functionaris van de hoofdstad het doelwit van de georganiseerde misdaad geweest. Mexico is lange tijd voor dit soort aanvallen gespaard gebleven, maar nu getuigen ze van een verhevigde terugkeer van het geweld door drugskartels. Het jaar 2019 is gemarkeerd door een historisch macaber hoogtepunt met 35.588 moorden. 2020 blijft daarbij niet achter: alleen al in maart werden 2.583 moorden gepleegd, oftewel meer dan tachtig moorden per dag. Een maandrecord, ondanks de door de overheid gedecreteerde « lockdown » wegens de Covid-19 pandemie.

De Mexicaanse president, Andres Manuel Lopez Obrador, « AMLO » genaamd, zei dat de aanval een antwoord van het CJNG was op een serie arrestaties en beslagleggingen gerealiseerd in samenwerking met het Amerikaanse antidrugsagentschap (DEA). In maart had de DEA maar liefst 10 miljoen dollar op het hoofd van de chef van de CJNG, Nemesio Oseguera Cervantes alias « El Mencho » gezet. Hij is de meest gezochte Mexicaanse drugsbaron ter wereld sinds de arrestatie en veroordeling in de Verenigde Staten van Joaquin « El Chapo » Guzman, de vroegere chef van het drugskartel Sinaloa en concurrent van het CJNG.

Begin juni blokkeerde de Mexicaanse Eenheid Financiele Inlichtingen (UIF) 1939 bankrekeningen (meer dan 900 miljoen dollar) verbonden aan het CJNG. In februari werd Ruben Oseguera, de zoon van « El Mencho », aan de Verenigde Staten uitgeleverd. Op 16 juni vermoordde een commando van het CJNG de Mexicaanse rechter Uriel Villeglas en zijn echtgenote, toen zij hun woning in de stad Colima in het westen van het land verlieten. Deze rechter was belast met de zaak van de zoon van « El Mencho » voordat hij uitgeleverd werd.

De toenemende druk van de autoriteiten op het CJNG staat haaks – en voor mij onbegrijpelijk – op de behandeling van haar concurrent, het drugskartel Sinaloa. Op 17 oktober 2019 lieten de autoriteiten Ovidio Guzman Lopez vrij, één van de zonen van « El Chapo », die in de hoofdstad van de noordwestelijke deelstaat Sinaloa was aangehouden, terwijl de moordenaars van zijn kartel de stad letterlijk in vuur en vlam zetten.

« Onze prioriteit was het vermijden van onschuldige slachtoffers ». Met deze woorden legitimeerde op 19 juni « AMLO » deze door hemzelf bevolen vrijlating. Een beslissing die past in zijn veiligheidsstrategie waarmee hij in juli 2018 triomfantelijk herkozen werd, met de belofte een einde te maken aan de oorlog van de regering tegen de drugskartels die sinds 2006 het land in een geweldsspiraal had gebracht. Met zijn slogan « abrazos, no balazos » (omhelzingen, geen schietpartijen) verzekerde « AMLO » geen drugsbaronnen meer te willen arresteren om zich geheel te wijden aan de oorzaken van het geweld met name de armoede. Edgardo Buscaglia, mijn internetcontact en specialist op het gebied van drugshandel: « Het is beslist niet meer de tijd voor « abrazos ». De regering moet veel meer werk maken van het helder krijgen van politieke, juridische en financiële netwerken van de kartels ». « AMLO » heeft onderdruk van de Amerikaanse autoriteiten zijn houding veranderd. Waar hij beloofd had de soldaten naar hun kazernes te sturen, heeft hij in mei een decreet getekend waarin hij tot 2024 de betrokkenheid van het leger bij de publieke veiligheid heeft vastgelegd.

Dit initiatief heeft een stroom van protest van mensenrechtenorganisaties tot gevolg gehad. Het hooggerechtshof heeft een beroep geaccepteerd om na te gaan of dit decreet wel of niet de grondwet respecteert. Van de kant van volksvertegenwoordigers in de oppositie wordt « AMLO » een lakse veiligheidsstrategie tegenover de drugshandelaren verweten, die hun macht om overlast te veroorzaken alleen maar vergroot.

Geschreven op 13 juli 2020