De Europese Unie en chemische producten

Civis Mundi Digitaal #101

door Jan de Boer

Ftalaten, bisfenolen, parabenen, pcb’s… deze alledaagse vervuilingen tref je overal aan in speelgoed, voedselverpakkingen, kleren, meubels, elektronische apparaten, cosmetica, verf, onderhoudsproducten… En we vinden ze zo ook in ons lichaam terug. Een in september 2019 gepubliceerde studie van de « agence de sécurité sanitaire Santé publique France (SpF) heeft aangetoond dat deze substanties, die endocriene verstoorders of kankerverwekkend zijn of daarvan verdacht worden, « in het lichaam van alle Fransen vertegenwoordigd zijn » en met hogere doses bij kinderen, zoals natuurlijk ook elders in Europa.

In de Europese Unie wordt ieder jaar ongeveer 300 miljoen ton chemische substanties geproduceerd door de industrie, aldus Eurostat, het Europees bureau voor statistiek. De overgrote meerderheid daarvan (74 procent) wordt door het Europese agentschap voor het milieu (AEE) beschouwd als « gevaarlijk voor de gezondheid en/of het milieu ». En 18 procent wordt geclassificeerd als kankerverwekkend, mutatiebevorderend…

In het kader van haar « Green Deal » heeft de presidente van de Europese Commissie, Ursula von de Leyen, zich verbonden aan een « duurzame strategie op het gebied van chemische producten, met als doel de garantie van een milieu zonder giftige substanties » in 2030. Deze nieuwe strategie biedt de mogelijkheid om zowel de burgers als het milieu beter te beschermen tegen gevaarlijke chemische producten en moedigt innovatie aan inzake de ontwikkeling van veilige en duurzame vervangende oplossingen. De belofte van een kleine revolutie!

Op 10 juli stemde een grote meerderheid in het Europese Parlement (579 voor, 18 tegen, 84 onthoudingen) in met dit voorstel van de Commissie en riep haar op om « haar acties tegen gevaarlijke chemische producten te intensifiëren ». De parlementariërs vroegen in het bijzonder reglementaire maatregelen te treffen voor de bescherming van de meest kwetsbare groepen: kinderen, zwangere vrouwen en oudere personen, en voor nieuwe voorschriften inzake endocriene verstoorders voor speelgoed en materialen in voedsel en cosmetica.

De uitwerking van deze « strategie » werd toevertrouwd aan de algemene directie belast met milieuzaken. De fase van publieke consultatie werd op 20 juni afgerond. Een projecttekst (« draft ») werd uitgewerkt, die vervolgens onderwerp is van discussies tussen de verschillende diensten van de Commissie. Deze gedachte-uitwisselingen worden tot in augustus gehouden voor een geplande communicatie – zonder stemming – in het Parlement en in de Europese Raad in oktober. De strategie zou vervolgens in 2024 vertaald moeten worden in herzieningen van bestaande wetgeving en nieuwe regels en directieven.

Maar een van de belangrijkste diensten van de Commissie doet er alles aan om dit elan af te remmen: de algemene directie belast met de interne markt en de industrie (DG Grow), geleid door de Franse Thierry Breton. Want de chemie, de vierde industriële sector in Europa (28.000 ondernemingen, waaronder de reuzen Bayer en BASF, één miljoen arbeidsplaatsen) speelt ook een rol in de mondiale economische strijd. De verkoopcijfers zouden van nu tot 2030 bijna verdubbelen van 3470 miljard euro naar 6600 miljard euro. Maar de opbrengst binnen de Europese markt zou terugvallen van 15,6 naar 10,7 procent, voornamelijk ten gunste van ontwikkelingslanden, waar de milieunormen soepeler zijn.

In een projecttekst van de DG GROW wordt de versie van de dienst milieuzaken volledig onderuitgehaald. De argumenten betreffende het milieu en de gezondheid worden als onzin bestempeld of verzwegen. De DG Grow prefereert te wijzen op de heilzame effecten van de chemische substanties: « Gefabriceerd door de mens en in de natuur gebracht, zijn zij essentieel voor ons welzijn, voor onze hoge levensstandaard en onze levensverwachting ».Waar de dienst milieuzaken het concept « toxicfree hierarchy » voorstelt als basis van de nieuwe politiek om de meest gevaarlijke substanties uit te bannen, plaatst de DG Grow daartegenover de benadering van de « smart regulation », die in het verleden meestal neerkwam op « dérégulation », zegt de Belgische socialistische Europese parlementariër Marie Arena, rapporteur van de op 10 juli aangenomen resolutie in het Europese parlement. « De Europese wetgeving is in het algemeen nooit vereenvoudigd ten gunste van de gezondheid en het milieu, maar vooral voor het gemakkelijker autoriseren van substanties voor de industrie ».

De Europese Commissie zegt geen initiatieven te willen becommentariëren die nog niet aangenomen zijn. Dit gevecht tussen de twee directies is een groot probleem, volgens Marie Arena. « De uiteindelijke inhoud van de strategie zal tonen of de Commissie serieus is in haar ambitie van 0-vervuiling voor een gifvrij milieu, of dat voor de Commissie duurzame chemie alleen maar economische duurzaamheid betekent ».

Voor mij staat het helaas vast dat de nieuwe strategie vooral bepaald zal worden door het economisch gewicht van de chemische industrie. Zo blijven wij leven in een voor onze gezondheid en het milieu giftige omgeving.

Geschreven op 30 juli 2020