Groenland en de klimaatopwarming

Civis Mundi Digitaal #102

door Jan de Boer

Een nieuw onderzoek, op 13 augustus in het blad « Nature » gepubliceerd, laat zien dat de Groenlandse ijskap met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid definitief gaat verdwijnen, zelfs als de uitstoot van broeikasgassen nu zou stoppen. De betreffende wetenschappers van de Amerikaanse universiteiten van Colombus (Ohio) en van Irvine (Californië) en van de Nederlandse universiteiten van Utrecht en Delft hebben bij deze studie gesteund op meer dan drie decennia aan satellietgegevens voor het analyseren van de veranderingen in het noordpoolgebied. Deze gegevens detailleren de snelheid, de temperatuurstijging en de frontale positie van de hele ijskap. Gaël Durand, glacioloog en directeur onderzoek van het « Institut des géosciences de l’environnement » in Grenoble (IGE): « Wij kunnen gletsjers ter plaatse bestuderen, maar satellieten zijn geweldige hulpmiddelen die ons vrijwaren van vergissingen ».

Tot ongeveer 2000 was het verlies aan massa van de ijskap in Groenland « normaal ». Dat wil zeggen, het smelten door contact met water aan het oppervlak veroorzaakt door zon en omgevingstemperatuur en het afkalven (stukken ijs die zich losmaken van de ijskap) waren min of meer in gelijke mate verantwoordelijk voor het verdwijnen van het ijs. Maar de onderzoekers constateerden dat de terugtrekking van de Groenlandse ijskap in de daaropvolgende jaren versnelde. De ijskap verloor zo snel terrein dat sneeuwval, die bijdraagt om de oppervlakte van de ijskap te herstellen na het natuurlijke smelten in de zomer, het ritme van het smelten van nieuwe delen van de gletsjers die blootgesteld worden aan steeds warmer water en omgevingstemperaturen niet meer kan bijbenen. Het smeltwater van de oppervlakte stroomt naar de basis van de gletsjers, en de door het water geïnfiltreerde laag reageert dan als een smeermiddel, wat de verplaatsing versnelt. Deze versnelling zou volgens het onderzoek te wijten zijn aan de onophoudelijke komst van warm-waterstromingen.

Gaël Durand is voorzichtig in zijn uitspraken: « Om nu te zeggen dat de ijskap het punt van no return heeft bereikt, is net een brug te ver. We zijn heel dicht bij dit punt van no return maar Groenland smelt niet van de ene op de andere dag ». Volgens Hubert Gallée, ook onderzoeker bij het IGE is er overigens steeds meer consensus in wetenschappelijke kringen over de definitieve verdwijning van de ijskap op Groenland.

De resultaten van dit onderzoek roepen vooral op om de klimaatopwarming tegen te houden. « Zelfs als het punt van no return bereikt zou zijn, dan moeten we hoe dan ook deze versnelling afremmen. Hoe warmer het wordt, hoe sneller de ijskap smelt, » aldus Gaël Durand. De wetenschappers zijn bovendien van oordeel dat het smelten van de totale Groenlandse ijskap een verhoging van het zeeniveau met 7 meter zou kunnen veroorzaken. In 2019 liet een rapport van de Intergouvernementele Groep van Experts betreffende de evolutie van het klimaat weten dat het niveau van zeeën en oceanen bij een 2 graden warmere wereld van nu tot 2100 zal stijgen met ongeveer 43 cm, en 84 cm bij een 3 graden warmere wereld. En dat laatste is zacht gezegd veel waarschijnlijker, als het al bij die opwarming met 3 graden blijft. En ik ben niet de enige die een opwarming met meer dan 3 graden verwacht. Er zijn instituties als de NASA die een opwarming met zelfs 6 graden niet onmogelijk achten…

Niet alleen de ijskap op Groenland smelt steeds sneller, ook de gigantische kilometers dikke ijskap van Antarctica, honderden keren groter en dikker dan die van Groenland, smelt steeds sneller, met alle gevolgen van dien voor de verdere verhoging van het zeeniveau.

Ook smelten wereldwijd de gletsjers in de bergen steeds sneller. Volgens Glacioclim – de « Service national d’observation du climat et des glaciers » – zullen de gletsjers in de Alpen tot een hoogte van 3500 meter bij een klimaatopwarming met 3 graden tussen nu en 2100 verdwenen zijn, met ook alle risico’s van tienduizenden tonnen ijs die op de bewoonde plaatsen in de dalen kan vallen. Het verdwijnen van de gletsjers in de Himalaya en de daarmee samenhangende droogte leidt al tot grote (gewapende) spanningen in het omliggende gebied. In het Midden-Oosten, waar ook een steeds groter tekort aan drinkwater is, probeert men daarin te voorzien door fabrieksmatige installaties voor de ontzouting van zeewater. Een « oplossing » die de flora en fauna in die gebieden aantast door het geloosde extra zoute water…

Oorlogen, enerzijds wegens door de klimaatopwarming veroorzaakte overstromingen, verlies van vruchtbare grond en klimaatvluchtelingen en anderzijds door een tekort aan onder meer (betrouwbaar) drinkwater zullen in de komende tien, twintig jaar geen uitzondering zijn.

Geschreven op 1 september 2020