Na 'mutti Merkel' de sociaal-democraten in 2021?

Civis Mundi Digitaal #102

door Jan de Boer

Volkomen onverwacht heeft de Sociaal-Democratische Partij (SPD) in de slaperige Duitse zomer de dynamiek van het na-Merkel tijdperk ontketend. De leiding van de partij heeft op 10 augustus de kandidatuur van de vice-kanselier en minister van financiën Olaf Scholz voor de verkiezingen in september 2021 aangekondigd. Sindsdien zijn er heel wat positieve reacties op deze kandidatuur geweest, en wel in die mate dat de SPD gelooft na zestien jaar Merkel weer kans te maken om terug te keren in de kanselarij.

Als je ziet hoe gedisciplineerd de sociaal-democraten de strijd voor 2021 ingaan, heb je gewoon moeite om deze partij, die tot voor kort in het openbaar enorme verdeeld was, te herkennen. Tot de kandidatuur van Olaf Scholz werd met algemene stemmen door de leden van de leiding van de partij besloten, en er werd geen enkel kritisch geluid gehoord. En dat terwijl op het laatste congres van de SPD een onbekend duo nog hoge ogen gooide: Saskia Esken en Norbert Walter-Borjans. De partij heeft in grote lijnen een strategie aangegeven: een coalitie rood-rood-groen, d.w.z. met links-radicale partijen en de ecolo’s, wordt niet uitgesloten, ervan uitgaande dat het land wel een meer linkse koers wil varen maar met een kanselier behorend tot het politieke centrum.

Gezien de laatste peilingen lijkt deze gok op het eerste gezicht niet erg waarschijnlijk: de Christen-Democratische Unie (CDU) scoort met 36 procent hoog in de populariteit door de aanpak van de Covid-19 crisis door de regering van Mutti Merkel. De SPD, toch lid van de coalitie, heeft daarvan niet of nauwelijks geprofiteerd. In de peilingen schommelt hun populariteit al maandenlang rond de 15 procent. Volgens een peiling van het instituut INSA, gepubliceerd in Bild op 12 augustus, heeft de kandidatuur van Scholz dit percentage op 18 procent gebracht. De ecolo’s scoren 15 procent en radicaal-links 9 procent. Op dit moment natuurlijk totaal onvoldoende om de conservatieven bang te maken.

Maar Olaf Scholz gelooft heilig in zijn kansen. Want deze keer, zeggen zijn aanhangers, « is alles anders: Angela Merkel doet niet meer mee met de verkiezingen in 2021 ». Zij zijn ervan overtuigd dat de huidige populariteit van de conservatieven te danken is aan Angela Merkel: « Als zij verdwenen is, keren de kiezers zich naar de echte erfgenaam van het huidige regeringssucces: Olaf Scholz ». Naar mijn mening is deze gedachtegang niet van realisme ontbloot. Covid-19 heeft inderdaad het nodige veranderd. De pandemie was voor Olaf Scholz een onverwachte gelegenheid om de sociaal-democratie kleur te geven. Tot dusverre voerde de SPD vooral een voorzichtige politiek, die veel leek op die van zijn conservatieve voorganger Wolfgang Schäuble.

De minister van financiën, die lange tijd door zijn partij geboycot werd wegens zijn gehechtheid aan een budgettair evenwicht ten koste van investeringen, heeft in het begin van de lockdown direct een gigantisch plan ter ondersteuning van de economie weten aan te nemen. Begin juni werd dit gevolgd door de aankondiging van een historisch plan van heractivering van 130 miljard euro. Olaf Scholz heeft de Duitse politiek ook een Europees karakter weten te geven door steun aan het befaamde hulpplan op basis van gemeenschappelijke schulden, hetgeen tot dan toe een taboe in de Duitse politiek was. Dit alles met de zegen van de meest invloedrijke economen van het land, die aan zijn verschillende plannen hun goedkeuring hechten. En ook de zakenmilieus verbergen hun sympathie niet langer voor de kandidatuur van de oud-burgemeester van Hamburg. Zij prijzen zijn pragmatisme en zijn dossierkennis, zeggen evenwel dat het jammer is dat hij « lid van de verkeerde partij is ». De invloedrijke econoom Clemens Fuest, voorzitter van het onderzoeksinstituut Ifo in München, heeft hem in dat kader gewaarschuwd voor de risico’s verbonden aan een coalitie met radicaal-links.

In het conservatieve kamp van de CDU-CSU, waar de strijd om de kandidatuur voor de verkiezingen in 2021 nog lang niet is beslist, heeft de aankondiging van de kandidatuur van Olaf Scholz de spanning opgevoerd. De populaire Markus Söder, voorzitter van de Beierse CSU, heeft het gekozen moment voor de aankondiging van de kandidatuur van Olaf Scholz vanwege de gezondheidssituatie van het land « rampzalig » genoemd. Voor de conservatieve pers verraadt deze interventie van Markus Söder de nervositeit binnen de CDU-CSU. De Frankfurter Allgemeine Zeitung: « Men kan zich niet aan de indruk onttrekken dat Scholz hem al koud zweet bezorgt… »

Ik geef de SPD met Olaf Scholz, nu Angela Merkel van het politieke toneel gaat verdwijnen, een reële kans om in september 2012 de kanselarij te veroveren.

Geschreven op 1 september 2020