De Katholieke kerk dreigt aan minachting voor vrouwen ten onder te gaan

Civis Mundi Digitaal #108

door Jan de Boer

De Franse katholieke religieuze Nathalie Becquart is benoemd tot ondersecretaris van de Synode van bisschoppen, een van de permanente organen van het Vaticaan. Deze Synode houdt zich bezig met de organisatie van de romeinse synodes: regelmatige bijeenkomsten van bisschoppen uit diverse landen die discussiëren over een bijzonder onderwerp. Nathalie Becquart wordt nummer twee van deze Synode, die geleid wordt door de secretaris van de Synode, de geestelijke Mario Grech. Het is de eerste keer dat een « neutrale » persoonlijkheid, dat wil zeggen een niet gewijde diaken, priester of bisschop, een dergelijke positie heeft gekregen, en bovendien is deze een vrouw. Op dit verantwoordelijkheidsniveau heeft zij in het kader van de synodes stemrecht. De laatste synode dateert van oktober 2019 en ging over het Amazonegebied.

In het Vaticaan is de synodaliteit wat in de niet-geestelijke wereld een overleg, een democratisch proces is. Het is een belangrijke kwestie voor paus Franciscus, die probeert de Katholieke kerk uit de autoritaire, gecentraliseerde en klerikale uitoefening van de macht te bevrijden. Door een vrouw te benoemen, geeft de paus een symbolische geste van « ontgeestelijking » af. Het feit dat de benoeming van Nathalie Becquart stemrecht inhoudt, is niet niks, want tijdens de synode inzake het Amazonegebied ontstond er een legitieme oppositie van boze religieuzes die geen stemrecht hebben, terwijl hun mannelijke collega’s, religieuze niet-priesters, diakens, dat recht wel hebben.

Deze benoeming gaat in dezelfde richting als de recente « motu proprio » – een opening voor vrouwen richting twee ambten – diensten tijdens het opdragen van de mis: het lezen en de acolytwijding. De motieven van paus Franciscus zijn duidelijk: het opheffen van alle discriminatie van vrouwen, het niet laten voortduren van het verschil tussen gedoopte niet-religieuzen, mannen en vrouwen, en geestelijken. Een prijzenswaardig initiatief, maar… de geestelijken zijn altijd mannen.

En juist daar steekt het. In de katholieke kerk zijn de drie « heilige » taken: het regeren, het onderwijzen, en het opdragen van de mis. Alle zijn voorbehouden aan mannen. Wat blijft er over voor vrouwen? Inderdaad, het bijstaan van deze mannen in hun taak, met als gevolg dat zij flink uitgebuit worden. Dat is ook hoe Nathalie Becquart zich bezig mag houden, zij is en blijft nummer twee in de synodaliteit. Natuurlijk, in de gewone wereld hebben vrouwen ook nog de grootste moeite om een nummer één te worden, maar dat lukt steeds vaker. Moeten dan de vrouwen in de katholieke kerk voor eeuwig nummers twee blijven? Paus Johannes Paulus II heeft dat in 1994 duidelijk bevestigd door te zeggen dat het niet aan de katholieke kerk is om de heilige taken aan vrouwen toe te kennen, dat dat alleen door God zelf bepaald kan worden… Doodjammer dat indertijd Jezus de leiding van zijn beweging bij zijn naderende kruisiging niet toevertrouwd heeft aan zijn liefde Maria-Magdalena, met wie hij toch veel en vaak sprak, maar aan de zeer vrouwonvriendelijke Petrus, die – jaloers – tegen Jezus zei, dat vrouwen nooit iets wezenlijks kunnen begrijpen…

Moet paus Franciscus paus Johannes Paulus II, die ook nog eens heilig verklaard is, en die bewust de vrouwen buitenspel heeft gezet, volgen? Wil paus Franciscus deze blokkade eigenlijk wel opheffen? De man heeft met kleine pasjes wel veranderingen aangebracht in zijn pontificaat, maar dat betreft vooral zijn zorgen voor de armen en meest kwetsbaren, die hem veel waardering in de marges van de kerk opleveren en veel irritaties bij de steeds talrijkere conservatieve katholieken. Je kunt twijfels zetten bij de vraag of hij werkelijk ingrijpende veranderingen in de organisatie van de kerk wil doorvoeren. De synode over het Amazonegebied sprak zich uit voor het priesterschap van getrouwde mannen. De paus heeft dit advies naast zich neergelegd. Er is een commissie die werkt aan de hypothese van het benoemen van vrouwen tot diaken, maar daar is nog nooit iets uitgekomen. Hij heeft ook gezegd dat vrouwen niet « vergeestelijkt » moeten worden, alsof vrouwen tegen een kwaad beschermd moeten worden dat alleen mannen mag treffen.

Wat de menselijke kwaliteiten van de paus ook mogen zijn, zijn minuscule pasjes in de « motu proprio » kunnen niet de enorme structurele afkeer van vrouwen in het katholicisme, met zijn patriarchale en mannelijke macho-organisatie, verbergen. De minachting van vrouwen bedreigt het voortbestaan van de katholieke kerk, want wat de mijtersdragende mannen ook mogen denken, de vrouwen verliezen is de toekomst van de katholieke kerk verliezen. Er is in het katholicisme, net als elders in de samenleving geen spontane, onbevangen generatie meer. Katholieke kerkgangers zijn, afgezien van min of meer fundamentalistische katholieken, vrijwel alleen nog (oude) vrouwen. Het pontificaat van Franciscus is beslist niet revolutionair, en kent hooguit kleine hervormingen.

Maar er blijft altijd een zekere hoop dat het onzichtbare « plafond de verre », het glazen plafond dat vrouwen in hun ontwikkeling belemmert, is als de voorruit van een auto: een steentje voldoet om vroeg of laat deze belemmering te breken. Hoe dan ook, ik zie dat in de zeer masculiene katholieke kerk nog niet gebeuren, die mede daardoor aan haar eigen teloorgang werkt.

Geschreven op 7 maart 2021