Biodiversiteit: een topconferentie zonder succes

Civis Mundi Digitaal #114

door Jan de Boer

De topconferentie over biodiversiteit die in september in Marseille werd gehouden, met daarbij de gebruikelijke gloedvolle woorden van de Franse president Macron, heeft uiteindelijk niets positiefs opgeleverd. De Franse regering heeft de laatste twijfels weggenomen over het werkelijke nut van dit mondiale congres van de « Internationale unie voor de bescherming van de natuur » (UICN). Vier dagen na het congres – de inkt van de toespraken was nog niet opgedroogd en de hoogdravende, overigens niet-bindende verklaringen klonken nog na – kondigde de Franse minister van de ecologische transitie aan dat opnieuw beraadslaagd zal worden over verschillende projecten, die een eind moesten maken aan de vangst van 115.000 vogels via zogeheten « traditionele » jagersmethoden. Deze jachtmethoden berusten op technieken die in strijd zijn met het Europese recht en door de Franse Raad van State als illegaal bestempeld zijn. Maar ja, na een manifestatie van 40.000 gefrustreerde jagers (hun aantal vermindert overigens ieder jaar), bij de verkiezingen direct 40.000 stemmen… Inderdaad een toppunt van onoprechtheid en cynisme!

Bij het slot van het congres hadden de leden van de UICN, waaronder landen, regeringsbureaus en NGO’s, alle moeite van de wereld om voldoende stevige woorden te vinden om de ernst van de situatie te beschrijven. « De mensheid heeft een evenwichtspunt bereikt » kan men lezen in de slotverklaring: « De voor de planeet niet te verdragen menselijke activiteiten blijven de situatie verslechteren en bedreigen niet alleen onze eigen overleving, maar zelfs de mogelijkheid van elk leven op Aarde ». Als zelfs het leven op Aarde op het spel staat, kun je je moeilijk een kritischer onderwerp vinden dan deze wrede jacht op vogels. Zeker waar, antwoordde Frankrijk, de gastheer van het congres, maar wij wensen ondanks alles deze wet af te remmen om aan een fractie van onze medeburgers het plezier te gunnen van het doden van tienduizenden vogels, waarvan veel soorten op uitsterven staan.

Het contrast tussen de woorden om het probleem te beschrijven en de afwezigheid van zelfs het kleinste begin van een politiek antwoord op dit probleem is meer dan wat gewoonlijk als « pragmatische maatregelen » gekwalificeerd wordt. Dit contrast illustreert het feit dat het milieu in het centrum staat van een breuk van het democratisch pact. In een paar jaar tijd hebben de woorden van onze politieke leiders over de bescherming van het milieu alle geloofwaardigheid verloren. Dat beschadigt de vertrouwensband tussen politiek gekozenen en burgers, en het versterkt de stemonthouding, het complotdenken, het wantrouwen.

In dit geval kun je je moeilijk voorstellen dat de aangegane beloften aan het einde van het congres van het UICN gerespecteerd worden. Hoe te geloven in een « systemische hervorming », wanneer een land als Frankrijk zich zeer terughoudend opstelt om zelfs het « minimum minimorum » te doen – dat wil zeggen, de wet toepassen – om ook marginale activiteiten als de traditionele jacht op trekvogels niet te belemmeren? Is het werkelijk noodzakelijk om zanglijsters of kieviten te doden?

Vanaf de opening van het congres waren de dobbelstenen in ieder geval verzwaard. Alle vertegenwoordigde Europese landen, die gekomen waren om de goede bedoelingen van alle anderen te overtreffen, hebben in de voorafgaande maanden onderhandeld over een nieuwe Europese gezamenlijke landbouwpolitiek, die tot aan 2027 zeer verwoestende en de minst duurzame productiewijzen bevordert. Zou het niet verstandiger geweest zijn om zich de reis naar Marseille te besparen en te onderhandelen over een andere Europese gezamenlijke landbouwpolitiek? Het grootste programma van publieke subsidies ter wereld gaat door met het aanmoedigen van de grootste, de meest geïndustrialiseerde bedrijven, die landschappen versimpelen, die afhangen van massale toepassing van chemische productiemiddelen, die watervoorraden besmetten, die de bodem ondoordringbaar maken en daarmee de kwetsbaarheid voor overstromingen vergroten… en die bovendien de biodiversiteit verwoesten.

En hoe te geloven in de uitspraken van Macron dat Frankrijk « de investeringen gaat versterken die gunstig zijn voor de biodiversiteit, met name de oplossingen die de ecologische transitie in de landbouw ondersteunen » als Frankrijk een drastische reductie van steun aan het behoud van de biologische landbouw voorziet en het gebruik van neonicotinoïdes, verboden sinds 2018 wegens milieurisico’s, weer autoriseert?

Het congres was dus in feite niets meer dan een platform voor communicatiedoeleinden van politici en ondernemingen. Een paar chagrijnige geesten verbaasden zich ook dat merken als Nutella, Veolia of de bank BNP Paribas bij dit congres betrokken waren, of als sponsor, of als partner. Het is in mijn ogen in ieder geval een teken dat de milieukwestie niet met dezelfde serieusheid beschouwd wordt als bijvoorbeeld gezondheidsvraagstukken. Wat zou men denken van een mondiaal congres over volksgezondheid, gesponsord door Philip Morris en Pernod Ricard? Dat zou toch ondenkbaar zijn. De bescherming van het milieu was hier niet alleen het domein van loze kreten, het was ook dat van een bewust besloten aantasting van de grens tussen algemeen belang en particuliere belangen.

Waartoe heeft het UICN congres uiteindelijk gediend? Men had zich de moeite van vier pagina’s verklaringen met vrijblijvende beloften kunnen besparen, want het doodsimpele en ontmoedigende antwoord kan in vijf letters gegeven worden: niets!

Geschreven in september 2021