Afrika

Civis Mundi Digitaal #115

door Jan de Boer

Even voor de Conferentie van de Verenigde Naties over het klimaat worden de verdedigers van het milieu volledig in beslag genomen door wat er in de Democratische Republiek Congo (DRC) staat te gebeuren. De regering heeft de opheffing aangekondigd van het moratorium op de uitgifte van nieuwe bosexploitatie-concessies, dat dateert van 2002. Voor Greenpeace en Rainforest Foundation UK, die spreken voor een coalitie van veertig internationale en lokale NGO’s, zal deze beslissing het grootste tropische oerwoud na Amazonië overleveren aan industriële exploitatie, met ernstige consequenties voor het klimaat, de biodiversiteit en de volkeren die ervan afhankelijk zijn.

De DRC bezit meer dan 60% van het oerwoud dat zich uitstrekt van Kameroen in het westen tot aan Rwanda in het oosten. Joe Eisen, directeur van Rainforest Foundation UK, liet mij weten dat « wij aan de vooravond van een historisch échec staan wat betreft de bescherming van één van de grootste tropische oerwouden van onze wereld, en misschien het laatste dat nog als « CO2-put » functioneert.

Het is niet de eerste keer dat de Congolese autoriteiten dit moratorium willen afschaffen, maar tot dusverre heeft internationale druk Kindhasa altijd terug doen krabbelen. Deze keer is de net benoemde minister van milieu, Eve Bazaiba, niet van plan weer voor internationale druk te wijken. « Het moratorium was een voorlopige maatregel die nu twintig jaar heeft geduurd. En dat zonder dat die het oerwoud beschermde. Integendeel, het is een onmetelijke puinhoop. Overal wordt het bos illegaal geëxploiteerd, ten nadele van de inkomsten van de staat, » argumenteert de minister, en zegt dat het wat haar betreft niet de bedoeling is om het bos aan grote exploitanten aan te bieden.

De DRC, met een geschatte bevolking van 90 miljoen inwoners, heeft in de laatste dertig jaar 20% van zijn vochtig oerwoud verloren. Bijna evenveel als Brazilië, volgens cijfers van het Europese Joint Research Center (JRC). In de buurlanden met mindere bevolkingsdruk heeft de ontbossing niet dezelfde weg afgelegd. In Gabon, met zijn 2 miljoen inwoners op een oppervlakte van 267.000 vierkante kilometer, voor bijna 90% bedekt met bossen, wordt het verlies aan oerwoud in diezelfde periode op 2,5% geschat. In tegenstelling tot Amazonië, steeds meer veranderd in sojavelden of weilanden voor vee, of Indonesië, het paradijs van oliepalmen, zijn hier bosexploitatie en industriële culturen niet de belangrijkste motors van de ontbossing. De « zwervende » landbouw op afgebrand terrein waar miljoenen boeren van afhankelijk zijn, en houtskool, dat voor de overgrote meerderheid van de Afrikanen de enige energiebron is, zijn hier de oorzaken. We kunnen hier dus spreken van « ontbossing door armoede ».

Met verschillende ambitieniveaus hebben de landen van Centraal-Azië zich geëngageerd om hun bossen te beschermen in het kader van het klimaatakkoord van Parijs (2015). Het oerwoud van het stroomgebied van de Congo en zijn veengebieden vertegenwoordigen een opslag van CO2 gelijkwaardig aan ongeveer tien jaar mondiale uitstoot. En het gaat hier ook over lokale en regionale evenwichten. De bossen beïnvloeden regenbuien tot aan de Sahara, en het oerwoud zelf draagt bij door in de atmosfeer alleen al meer dan de helft van de jaarlijkse regenbuien te injecteren.

De geïndustrialiseerde landen, die historisch verantwoordelijk zijn voor de klimaatontregeling, zijn nog altijd terughoudend om het noodzakelijke geld op te brengen voor het aanwenden van heldere, aan voorwaarden verbonden verplichtingen voor internationale financiering door Afrikaanse regeringen. Het in deze regio voortduren van regimes die mensenrechten met voeten treden en/of weinig scrupules kennen wat betreft het beheer van publiek geld moedigt de geïndustrialiseerde rijke landen ook niet erg aan. Dit wantrouwen vertaalt zich in een samenwerkingspolitiek die tot dusverre weinig resultaat heeft opgeleverd.

Zal het nieuwe financiële akkoord, dat nu klaargemaakt wordt voor ondertekening door kapitaalverschaffers met de DRC de mogelijkheid bieden om uit deze impasse te komen? Uiteindelijk houden de landen de beslissing om wel of niet hun bossen, in feite « een mondiaal publiek goed », te beschermen in eigen hand. Je kunt daarbij je hart vasthouden, zeker wat de DRC betreft.

Overigens gaat de laatste zin ook op voor het resultaat van de komende klimaattop in Glasgow: waarschijnlijk weer fraaie woorden en voornemens, want welke regering durft het aan om de bevolking bloed, zweet en tranen te beloven?

Geschreven in oktober 2021