Circulair geld

Civis Mundi Digitaal #118

door Herman Hümmels

Stichting Stro (Social Trade Organization) timmert aan de weg met verschillende publicaties, waarvan dit er één is. Door een ander soort geld te propageren proberen zij een bijdrage te leveren aan een betere wereld. In dit ‘doorgeef’boekje legt Henk van Arkel uit hoe een ander soort geld (@nder geld) kan bijdragen aan minder ongelijkheid en meer lokale bedrijvigheid. In deze bespreking volg ik niet zozeer het boek maar probeer ik de kern van het verhaal weer te geven, die ook in zijn andere boeken naar voren gebracht wordt. De andere boeken zijn: ‘De koop lokaal booster’ en ‘Over een @nder soort geld’.

Cyclos
Henk van Arkel zet zich samen met Stichting Stro in om:

• de economie te bevrijden van de macht van de financiële markten;
• de economie dienend te maken voor lokale ondernemers;
• een circulaire economie tot stand te brengen.

Zij doen dit onder ander door het gebruik van een computerprogramma (Cyclos) te promoten en het gebruik te begeleiden. Het programma ontstond op grond van jarenlange ervaring in ontwikkelingslanden en later ook in de westerse wereld. Het werd finalist voor de E-pay Innovation Award 2014 van de Bill & Melinda Gates Foundation.
Het programma is ontwikkeld ter ondersteuning van een groep mensen (leden) die via het programma hun onderlinge betalingen willen regelen, waardoor het gebruik van een reguliere bank overbodig wordt. Er wordt geld gestort op een reguliere bankrekening; het beheer is in handen van de leden (bijvoorbeeld een stichting, een coöperatie, of zelfs een bedrijf…). Die bankrekening zorgt voor het contact met de ‘buitenwereld’ (bijvoorbeeld de euro) en is de garantie voor de kredietwaardigheid van het systeem. Voor Cyclos is het ‘t kapitaal dat in de vorm van @nder geld in kredieten uitgegeven wordt. @nder geld is digitaal geld. Het programma opent de mogelijkheid om het gebruik van @nder geld aan regels te binden die onderlinge transacties bevorderen. Hierdoor kan een lokale economie een boost krijgen en is een opleving van lokale gemeenschappen mogelijk (het kan ook om grote gemeenschappen gaan, tot een compleet land toe).

Waarom?
Transacties zijn in het normale economische verkeer afhankelijk van de financiële markt. Dit is een feitelijk wereldwijd opererende markt waarbij soevereine landen in principe hun eigen geldsysteem hebben dat als instrument door de plaatselijke overheid gebruikt kan worden om bij te sturen wat op economische gebied in het land gebeurt. Dit gebeurt door wetten, en door maatregelen van de centrale banken (in Nederland De Nederlandse Bank DNB). Dit globale neoliberale systeem is zo ingericht dat niemand bepaalt wat er gebeurt: vrijemarktwerking wordt dit genoemd. In Nederland hebben we de soevereiniteit (de zeggenschap) op dit gebied voor een deel overgegeven aan de Europese Centrale Bank (ECB).
Wat wereldwijd en in Europa of voor Europa goed is, kan lokaal minder goed uitpakken. Als een bepaalde groepering lokale belangen heeft, kan het die belangen soms verdedigen door een lokale munteenheid te creëren, zoals dit ook op het landelijke niveau gedaan is. Het is dan de bedoeling om het gebruik van het geld dusdanig naar eigen hand te zetten dat dit ten goede komt van de eigen economie. Door lokaal geld te gebruiken kan de lokale economie bevorderd worden. Dit kan alleen als de munt in eigen kring blijft circuleren. Als er dingen gekocht worden ‘van buiten’, met name op de globale markt, levert dit geen bijdrage aan de eigen economie. Het is dus zaak om geld dat al in de gemeenschap is, uitsluitend in eigen kring te gebruiken. Dit kan bij @nder geld niet anders, want daarbuiten is het waardeloos.

Hoe?
Bedrijven kunnen vaak alleen goed functioneren als ze geld kunnen lenen. Lenen kost geld (op de normale financiële markt). Een centrale bank heeft de mogelijkheid om de hoogte van de rente te bepalen die bij leningen in rekening gebracht wordt. @nder geld maakt het mogelijk om kredieten tegen een lager of geen percentage uit te lenen. Het is daardoor aantrekkelijk om @nder geld te lenen. Er is wel een voorwaarde aan verbonden: je moet wel de mogelijkheid hebben om met dit geld weer andere spullen te kopen. Dit kan alleen bij bedrijven die dit @nder geld accepteren. Dit kan alleen als de kring van @nder geld gebruikers groot genoeg is. Maar dit nadeel is meteen een voordeel: het geld blijft in eigen kring, bijvoorbeeld een stad, regio of land. De bedrijven binnen die regio hebben een handelsvoordeel door dit goedkopere geld en verbeteren hun concurrentievoordeel ten opzicht van de bedrijven die het @nder geld niet gebruiken. Dit komt de hele regio ten goede omdat als bedrijven floreren, daar ook anderen van profiteren. Bijvoorbeeld doordat zich meer bedrijven in de regio vestigen, de bedrijven meer kunnen produceren en meer werknemers aannemen die meer geld uitgeven waar de middenstand van profiteert, scholen groter worden waar de kinderen van de werknemers geplaatst worden, enzovoort.

Regels
Het voorgaande is slechts een voorbeeld, in de praktijk komt er nogal het een en ander bij kijken. Stichting Stro begeleidt dit proces. Het bijzondere van @nder geld en Cyclos is de mogelijkheid om het geldverkeer aan eigen regels te binden. Uiteindelijk maakt @nder geld toch gewoon deel uit van het gewone (bredere) financiële systeem, omdat @nder geld bij Cyclos weer ingeleverd kan worden voor euro’s: dit werkt via de bankrekening die bij een gewone bank is afgesloten. Het is in principe zelfs mogelijk om @nder geld via de ‘moederbank’ te regelen als deze de dienstverlening faciliteert.

Voorbeelden
Henk van Arkel beschrijft veel voorbeelden waarbij @nder geld een rol gespeeld heeft bij het verbeteren van een plaatselijke economie: Sardinië, Bristol, Catalonië… Ook in Nederland wordt @nder geld gebruikt.

Social Trade Circuit (STC)
Het Social Trade Circuit is een Nederlands initiatief, opgezet samen met Stro. Het STC is een betaalnetwerk voor @nder geld. Hier kunnen bijvoorbeeld broodfondsen gebruik van maken. Stro regelt de software en hosting, leden kunnen bijvoorbeeld met een betaalpasje en een app betalen. Kopen en verkopen gaat via de Triodos bank, die ook als onafhankelijke instantie rapporteert over de dekking van het @nder geld. Het STC bevindt zich nog in de opbouwfase, zodat in de toekomst meer aspecten toegevoegd kunnen worden, zoals bijvoorbeeld belastingbetaling met @nder geld, en importheffingen voor regio’s waar het geld anders te snel zou wegvloeien.

Conclusie
Voor antiglobalisten en mensen die bedenkingen hebben tegen sommige aspecten van de (globale) neoliberale economie, biedt het door Stro geproclameerde gebruik van de Cyclos-software een mogelijkheid om met circulair geld een bijdrage aan een lokale economie te leveren. De in het boekje beschreven concrete voorbeelden bevestigen de mogelijkheden van het gebruik van @nder geld. Er is reeds op gewezen dat er ook beperkingen zijn en dat @nder geld afhankelijk blijft van het nationale en mondiale geldsysteem dat oppermachtig blijft, maar door dit soort initiatieven beter afgestemd kan worden op lokale voordelen.