Het einde van het materialisme/fysicalisme: een nieuwe Copernicaanse revolutie?

Civis Mundi Digitaal #118

door Jim van der Heijden

Alweer enige tijd geleden zat ik op een avond te denken over mijn NDE en andere eigen ervaringen, over wat het mentale allemaal vermag en over het primaat dat de kwantumfysica legt bij het bewustzijn.

Denken en tekenen

Onder dit beperkte aantal woorden gaan zowel een veelheid als een eenheid schuil. Hoe zou ik alle stukjes van de puzzel zo kunnen leggen dat één beeld naar voren komt? Wat een beeld zal zijn dat het alledaagse ervaren van wat echt wordt geacht wegdrukt. Want wat wij voor echt aannemen, is niet de volledige werkelijkheid. Misschien is het zelfs helemaal niet echt. En als het dit wel is, dan is het slechts een klein facet van een imposante werkelijkheid die niet wordt gezien.  

Nadat ik in gedachten de puzzel min of meer klaar had leek een tekening de beste manier om het vast te leggen. Maar jammer genoeg ben ik geen tekenaar. Of beter, geen tekenaar meer. In mijn jeugd kon ik aardig tekenen, maar nu laat de motoriek het afweten en belemmert artrose in mijn vingers het vaardig hanteren van het tekenpotlood.

Gelukkig bood het tekstverwerkingsprogramma uitkomst, daarmee bleek het mogelijk te zijn om plaatjes te maken. Met beperkingen, dat wel, maar het was beter dan niets. En waar het mijn bedoelingen niet voldoende helder zou kunnen maken zou een begeleidende tekst de tekening kunnen verduidelijken.

Model

Zo kwam de volgende afbeelding tot stand:

Wat ik hiermee wil laten zien is dat alles is, voortkomt uit en gebeurt binnen het Albewustzijn (Het Al, Ene, Eenbewustzijn, Kosmisch bewustzijn, Universeel bewustzijn, Algeest, Geest, etc., het heeft veel namen). In de tekening is het Albewustzijn afgebeeld als een blauwe bol.

Hier liep ik al direct aan tegen een beperking van het zo te tekenen. Want natuurlijk is het Albewustzijn niet begrensd door de buitenzijde van een bol met een bepaalde grootte. Het is oneindig. Het bestaan van het Albewustzijn en het ’eerste oorzaak’ zijn is de grond waarop eeuwenoude levensbeschouwingen zijn gebouwd. Zo staat in de Taittirîya Upanishad:

“Toen al wat bestaat nog niet bestond, was dit alles het ongemanifesteerde Brahman. Daaruit kwam het gemanifesteerde voort. Dat Brahman schiep Zichzelf uit Zichzelf. Daarom wordt het genoemd de Schepper van Zichzelf, de oorzaakloze Oorzaak.”[i]

Nieuwe natuurkunde, oeroude wijsheid

In de voorbije eeuw is door natuurkundigen keer op keer een uitleg gegeven aan bepaalde bevindingen die binnen de kwantumfysica zijn gedaan, die aansluit op wat oeroude wijsheid zegt[ii]. Die houdt in dat zonder waarnemend bewustzijn er geen materie is. In tegenstelling tot het overheersende materialisme/fysicalisme dat stelt dat bewustzijn een bijverschijnsel is van de stof blijkt de stof gecreëerd te worden door - een uitdrukkingsvorm te zijn van - het bewustzijn.

Onder de natuurkundigen die thans en in de afgelopen eeuw aan het front van het onderzoek naar de ontrafeling van de materie werk(t)en, zijn er velen die deze ommekeer hebben onderschreven. Van hen noem ik hier slechts James Jeans, die opmerkte dat het universum meer lijkt op een grote gedachte dan op een grote machine en John Wheeler, die stelde dat het universum door bewuste waarneming zichzelf veroorzaakt, wat hij als volgt verbeeldde: 

Waarnemen en ervaren

Het Albewustzijn beperkt zich niet tot denken. Het is onbeperkt. Het heeft ontelbare mogelijkheden om het denken vorm te geven en de vormgeving te ervaren. Binnen zichzelf, want het is alles. Dit doet het door onbeperkt fragmenten bewustzijn, fragmenten van zichzelf, zelfstandige en toch verbonden waarnemende entiteiten (persoonlijkheden, ego’s) te laten zijn die gaan ervaren en stoffelijke structuren te scheppen waarbinnen en waarmee het ervaren kan gaan plaatsvinden.

De entiteiten en de stoffelijke structuren staan natuurlijk niet los van het Albewustzijn, er is immers alleen het Albewustzijn waarbinnen alles gebeurt. Ook de lagerdimensionele werelden van materie en tijd, de blokuniversums, die de podia zijn waarop het niet-stoffelijke ervaart.[iii] Over blokuniversums en dimensies wijd ik hier niet uit, wie daar meer over wil weten kan dit vinden in mijn boek 5D en in Terugkeer24(3-4).       

Queesten

Ego’s, fragmenten Albewustzijn, verbinden zich met lagerdimensionale werelden, die blokuniversums zijn om daar waar te nemen en te ervaren in de stof. Die werelden worden gevormd en in stand gehouden door het bewust waarnemen ervan door fragmenten Albewustzijn. Zo maakt het Albewustzijn zowel de spelers als het toneel voor de queesten, de ervaringstochten, die zich zullen gaan ontwikkelen.

Aan het einde van een queeste verlaat het ego het blokuniversum, de stoffelijke wereld, en keert terug naar een niveau binnen het Albewustzijn waar ervaringen worden verwerkt en eventueel wordt voorbereid op een volgende ervaringstocht. De NDE, die een afgebroken terugkeer is, en herinneringen aan vorige levens en het tussenbestaan en andere bijzondere bewustzijnsstaten zijn nu verklaarbare gebeurtenissen geworden.

Onderbouwing

Onderbouwing van dit beeld van de werkelijkheid vind ik ook in mijn persoonlijke ervaringen, zie hiervoor mijn boek Onvergankelijk! En in het vele onderzoek dat is gedaan naar reïncarnatie, vooral dat van Stevenson en Tucker, en het tussenbestaan, dat Whitton en Newman hebben onderzocht en in hun boeken hebben beschreven. Deze besprak ik in Terugkeer naar Levenslicht 2(4)(Een feest van herkenning!) en in Terugkeer naar Levenslicht 3(4) (Op het bardo gestuit).[iv]

Vervolg

Toen ik zover was sloeg ik de afbeelding en mijn notities op om het op een later moment uit te werken. Vervolgens schreef ik Wordt de kwantumfysica misbruikt? voor Terugkeer naar Levenslicht 4 (3/4) waarbij ik gebruik maakte van het commentaar van Bernardo Kastrup op een artikel van Mroczkowski en Malozemoff in het Journal of Near-Death Studies. Dit wekte interesse bij Paul van Leeuwen[v], hij las Kastrup’s boek The Idea of the World en schreef daarover op zijn website[vi]. Daardoor kocht ik dit boek ook, ging lezen en werd blij verrast. Want wat komt Kastrup’s visie dicht bij mijn ideeën! Of liever, die worden overspoeld en aangevuld door zijn verhaal. Maar daarover straks meer.

Wie is Bernardo Kastrup?

Bernardo Kastrup is een in Nederland wonende Nederlander die in Rio de Janeiro werd geboren uit Portugees-Deense ouders. Hij heeft doctoraten in de computerwetenschappen en in de filosofie. Als wetenschapper werkte hij bij CERN (European Organization for Nuclear Research), Philips (Natuurkundig Laboratorium) en ASML. Thans is hij directeur van de Essentia Foundation[vii].

Kastrup raakte ervan overtuigd dat het overheersende materialisme/ fysicalisme een verkeerde kijk op de wereld is en ging filosofie (ontologie, filosofie van de geest) studeren. Ik ben wel meer ben tegengekomen, dat exacte wetenschappers zich met filosofie en/of oosterse levensbeschouwingen zijn gaan bezighouden, maar ik heb nooit heb gelezen over filosofen of andere niet-exactelingen die een exacte wetenschap zijn gaan studeren en daarin zijn gepromoveerd. Terwijl juist het combineren van kennis inzichten brengt die de mensheid vooruit brengen op het pad naar het kennen van waarheid en werkelijkheid.   

Door zijn promotie aan de Radboud Universteit in Nijmegen (Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen) en zijn eerdere studies en werkzaamheden is Kastrup goed toegerust voor zijn zelfopgelegde missie. Die is het ontwikkelen en bepleiten van een nieuw, idealistisch[viii], paradigma en het overtuigen van de (wetenschappelijke) wereld van de onjuistheid van het materialisme/fysicalisme. Dit doet hij door (vooral) binnen universiteiten gehoor te vragen. Daar geeft hij lezingen en voert er discussies. Zijn artikelen publiceert hij bij voorkeur in peer-reviewed wetenschappelijke bladen. En hij schrijft boeken waarin hij zijn visie uiteenzet.

Zijn strategie is dus het overtuigen van academische wetenschappers en filosofen opdat zijn ideeën bij hen ingang vinden waarna ze via hen de wereld bereiken. Het is geen eenvoudige taak die hij zich heeft opgelegd en waar hij hard aan werkt.  

The Idea of the World

The Idea of the World bevat Kastrup’s keuze van artikelen die eerder verschenen in peer-reviewed wetenschappelijke tijdschriften uit verschillende wetenschappelijke disciplines. Zo laat hij zien dat hij over een breed front gehoor begint te krijgen voor zijn visie. Die houdt kort gezegd in dat de werkelijkheid bestaat uit bewustzijn dat zich omkleedt met vele en verschillende mantels. 

Kastrup toont ons zijn idealistische werkelijkheidsbeeld, legt het uit, komt met sterke aanwijzingen ervoor en vertelt waarom het heersende materialisme/fysicalisme[ix] verkeerd is en waarom we dit moeten loslaten. Daarbij is zijn uitgangspunt dat ervaring primair is, alles wat we van de wereld weten, weten we door wat we ervaren. Ervaringen verschijnen in ons bewustzijn en dat is wat voor ons werkelijk is. Of daarbuiten iets is dat aan onze ervaringen ten grondslag ligt is niet te bewijzen. Er is alleen de ervaring en dat zet de bijl in de aanname van een materialistisch/ fysicalistische werkelijkheid[x].

En, zegt Kastrup, waarom zou je van twee hypotheses uitgaan, zoals fysicalisten doen, die geest en materie nodig hebben, als één volstaat, te weten de geest. Ockhams scheermes[xi] is in Kastrup’s voordeel. Daarom moet de vraag niet zijn hoe stoffelijke hersenen bewustzijn produceren, maar hoe en waarom bewustzijn[xii], de geest, het schijnbeeld schept van het bestaan van een stoffelijke wereld[xiii].

Hersenactiviteit niet in de pas met ervaringen

Volgens fysicalisten komen niet-stoffelijke ervaringen voort uit de stoffelijke hersenen. Hoe weten ze niet, maar ze zijn ervan overtuigd dat ze dit eens wel zullen weten. John Eccles[xiv] noemde dit ironisch ’belovend materialisme’ en een ’povere en holle’ theorie die in werkelijkheid geen verklaring kan geven.

Kastrup voegt hieraan toe dat als ervaringen voortkomen uit hersenactiviteit dan daar een verband tussen moet kunnen worden gemeten. Dus: meer ervaring, meer hersensactiviteit en minder hersenactiviteit, minder ervaring. Echter, als op de rand van de dood wordt verkeerd en de hersenactiviteit gering of zelfs afwezig is dan wordt het tegengestelde van wat fysicalisten beweren gemeld. Dus: minder hersenactiviteit, meer ervaring.      

Universeel bewustzijn

Nu komen we waar ik echt blij van wordt, het punt waar Kastrup aansluit bij mijn bovengenoemde visie en hij vanuit de wetenschap en de filosofie onderzoekt, hoe zijn idealistische beeld van de werkelijkheid kan werken en uitlegt waarom zijn theorie waarschijnlijk is. Het is een traject waarop ik bewonderend meelift.  

Hij begint met de constatering dat er één universeel bewustzijn, het Albewustzijn[xv], is waarbinnen en waardoor we ervaren. Het is de wetenschappelijke herontdekking van oeroude wijsheid die nu door Kastrup gaat worden onderbouwd. Het instrumentarium dat hij hiervoor kiest vindt hij in de wiskunde, de systeemtheorie, de kwantumtheorie en de psychiatrie.

Dissociatie   

Gelijk aan wat ik hierboven stel gaat Kastrup ervan uit dat het ene universele bewustzijn, het Albewustzijn, vele individuele bewustzijnen omvat. Dat bewustzijn kan dissociëren weten we door de vele gevallen van dissociatieve identiteitsstoornis waarbij meerdere bewustzijnen en onafhankelijke persoonlijkheden in één lichaam huizen. En als een menselijk bewustzijn kan dissociëren dan kan het veel grotere Albewustzijn dit ook, redeneert Kastrup.

De vraag waarom het Albewustzijn dissocieert beantwoordt Kastrup hetzelfde als ik doe, ervaren verrijkt het Albewustzijn met wijsheid welke alleen door ervaring wordt verkregen. Ervaren gaat door waarnemen. Om waar te nemen moet er ogenschijnlijk iets zijn en dat gebeurt door te dissociëren.

Eilanden in de gedachtenoceaan

Mijn bewustzijn lijkt geen deel uit te maken van een ander, groter bewustzijn, het is mijn bewustzijn dat op zichzelf staat en dit is voor anderen ook zo. Ik en alle andere levende organismen zijn van het Albewustzijn afgescheiden entiteiten (persoonlijkheden). Wij zijn eilanden in de oceaan van gedachten van het Albewustzijn. De wereld die we om ons heen zien is de uitbeelding van deze gedachten, de stoffelijke verschijning van het geestelijke.

Dit vraagt om ’iets’ dat elk stukje bewustzijn van het gedissocieerde Albewustzijn een begrenzing en daardoor individualiteit geeft. Daarvoor duikt Kastrup in de wiskunde en de systeemtheorie en constateert dat dit ’iets’ een ’Markov deken’[xvi] is.   

Markov deken

Dit is niet de plaats om de theorieën van Andrej Markov te behandelen. Om te begrijpen wat de Markov deken inhoudt, kunnen we eenvoudig volstaan met het maken van de vergelijking met een celmembraan dat het gebeuren binnen de cel scheidt van het gebeuren buiten de cel.

En zoals bij een cel het membraam communicatie van de inhoud met zijn omgeving moet toestaan, moet de grens van de Markov deken doorlatend zijn. Er moet informatie uitgewisseld kunnen worden tussen het afgescheiden, gedissocieerde, bewustzijn van een persoonlijkheid en het Albewustzijn. Bovendien moet de Markov deken actief filteren wat het Albewustzijn allemaal aanbiedt en dat in een vorm presenteren die het bewustzijn van de persoonlijkheid kan bevatten. De Markov deken schermt dus af van de buitenwereld en laat tevens selectief door. Zonder de Markov deken, de buffer tussen het gedissocieerde bewustzijn van ieder van ons en het Albewustzijn, zouden we ophouden te bestaan. Er zou dan immers alleen ongedissocieerd Albewustzijn zijn.

De stoffelijke wereld is de Markov deken

De Markov deken bevat al onze waarnemings- en communicatiemogelijkheden en daarmee alles wat we buiten ons (afgescheiden, innerlijke) bewustzijn ervaren. Wat we beschouwen als de stoffelijke wereld is de Markov deken zegt Kastrup, al het andere is niet-stoffelijke gedachte. Als voorbeeld, het bureau waaraan ik werk, is de presentatie van mijn Markov deken van het idee van dit bureau dat in het Albewustzijn bestaat[xvii].   

Als de scheiding vervaagt

We zagen al dat hersenactiviteit en ervaringen niet in de pas lopen. Dit past bij verzwakking van de Markov deken, waardoor meer van de externe werkelijkheid van het Albewustzijn het persoonlijke bewustzijn binnenkomt. Wat na NDE-en en andere bijzondere bewustzijnsstaten wordt gemeld vindt hierin een verklaring.

Vanzelfsprekend eindigt de dissociatie, de scheiding, wanneer de Markov deken volledig instort bij de dood. Kastrup zegt dat er dan een re-integratie van geheugen, identiteit en emotie zijn, die bij de geboorte verloren zijn gegaan. Dit betekent, zegt Kastrup, dat volgens het idealisme de lichamelijke dood samengaat met een expansie van ons identiteitsgevoel, toegang tot een groter bestand aan herinneringen en een verrijking van ons emotionele innerlijke leven.

Bernardo Kastrup eindigt zijn boek met deze woorden:

“Als het idealisme juist is houdt dit in dat bij de lichamelijke dood het bewuste innerlijke leven zich uitbreidt in plaats van verdwijnt, welke nieuwe fenomenaliteit deze uitbreiding ook mag inhouden. Deze voorspelling wordt indirect maar veelzeggend bevestigd in meldingen over NDE-en en psychedelische trances, die beide kunnen worden opgevat als een kijkje in de vroege stadia van het sterfproces.”[xviii]

Beschouwing

Wat ik op mijn manier heb gevonden komt overeen met wat Bernardo Kastrup via zijn weg heeft gevonden. En meer dan dat, hij onderbouwt, werkt uit en beargumenteert overtuigend dat zijn idealistische wereldbeeld sterker staat dan dat wat het materialisme/fysicalisme ons opdringt. Eenieder die hierin is geïnteresseerd kan The Idea of the World lezen en ik hoop dat dit artikel, wat een zeer beperkt inkijkje geeft, lezers hiertoe aanzet.  

De Copernicaanse revolutie veranderde de wijze waarop over de wereld en het universum werd gedacht volledig en opende daarmee de weg naar het tijdperk van de wetenschap. Deze ontwikkeling heeft echter ook de geest steeds verder weggedrukt, zover dat het binnen het heersende wereldbeeld geen plaats meer heeft. En van ons bestaan en dat van de wereld een zinloze toevalligheid heeft gemaakt.  

De Kastrupiaanse revolutie brengt geest en zin terug. Ons bestaan is geen toeval of ongeluk, ons bewustzijn is geen grap van stoffelijke hersenen en de dood stopt het bewustzijn niet maar bevrijdt het. Wie wil niet dat deze revolutie slaagt?