Amerika

Civis Mundi Digitaal #119

door Jan de Boer

Peru: oud-president Fujimori vervolgd voor gedwongen sterilisaties

Op dit moment speelt in Peru een proces tegen de vroegere, zeer autocratische president Alberto Fujimori, die aan de macht was van 1990 tot 2000. Met zijn 83 jaar is hij nu onder politiebewaking opgenomen in een ziekenhuis vanwege hartproblemen. Fujimori werd in 2009 tot 25 jaar gevangenisstraf veroordeeld voor massamoorden en het schenden van mensenrechten en wordt nu samen met zijn minister van volksgezondheid beschuldigd van gedwongen sterilisaties. Er zijn 1307 klachten tegen hem ingediend, voornamelijk van vrouwen die in de jaren 1990 onder dwang gesteriliseerd zijn.

Men schat dat in de tweede helft van de jaren 1990 rond de 350.000 vrouwen en 25.000 mannen gesteriliseerd zijn in het kader van een programma ter beheersing van het geboortecijfer. Het was een programma dat « vrijwillige chirurgische anticonceptie » aanprees, met als officieel doel de armoede te bestrijden en economische groei te bevorderen. Specialisten zijn van mening dat in twee jaar tijd (1996-1998) ten minste 180.000 mensen onder dwang zijn geopereerd, het merendeel arme vrouwen die alleen maar de taal Quechua spraken, of afkomstig waren uit het Amazonegebied. Volgens de officier van justitie een « racistisch en discriminerend beleid ».

Heel veel vrouwen werden met geweld gevangen genomen, geslagen, bedreigd en gechanteerd. Verschillende in de laatste jaren uitgebrachte rapporten – voorlopig onderzoek van justitie, onderzoek door universiteiten, verenigingen en parlementsleden – beschrijven het bestaan van « sterilisatie-festivals » in de dorpen van het Andesgebergte, waar medische teams de operaties aanmoedigden, zonder de consequenties ervan te vertellen, en daarbij voedsel en andere voordelen aanboden. De meestal analfabete vrouwen tekenden documenten die zij niet begrepen en waren onwetend wat betreft het onomkeerbare karakter van dergelijke operaties. Tegen hen die weigerden werd gedreigd met overlevering aan de politie of het stopzetten van alle sociale hulp. De operaties speelden zich overigens af onder de meest erbarmelijke hygiënecondities en zonder enige nazorg, dus waren er heel wat dodelijke slachtoffers. Dit beleid had een systematisch karakter, het was gepland en gericht op een specifieke bevolkingsgroep. Daarmee was het een totale schending van de mensenrechten, in feite een vorm van genocide. En zo zou bovendien de plundering van het Peruaanse Amazonegebied geen belemmeringen meer ondervinden.

De advocaten van Fujimori en consorten hebben er alles aan gedaan om het proces niet door te laten gaan. Nog voor kort hebben zij naar voren gebracht dat Fujimori – in 2007 door Chili uitgeleverd op verdenking van mensenrechtenschendingen en corruptie – niet vervolgd kan worden voor deze nieuwe beschuldigingen. De rechter Rafael Martinez besloot desalniettemin het juridisch vooronderzoek te beginnen, terwijl het uitleveringsverdrag werd uitgebreid.

De fase van het juridisch vooronderzoek moet honderdtwintig dagen duren en daarna kan het « mega-proces » plaatsvinden. Ik denk overigens dat het nodig is dat dit dossier behandeld wordt door gespecialiseerde rechters die gevormd worden/zijn in de thema’s van geslacht en mensenrechten, wat in het voorafgaande onderzoek gedurende zestien jaar niet het geval was.

Je moet er toch niet aan denken dat bij de laatste presidentsverkiezingen een paar maanden geleden de dochter van Fujimori, die in haar verkiezingscampagne beloofd had haar vader gratie te verlenen, deze verkiezingen zou hebben gewonnen. Prima dat het Westen zich (met name om geopolitieke redenen?) opwindt over de behandeling van de Oeigoeren in China, maar het zou het Westen sieren als ze ook hier hun stem verhieven. Maar ja, Peru… wie heeft daar nou belang bij?

Geschreven in januari 2022

De teloorgang van de democratie in Latijns-Amerika

Het jaar 2022 kondigt zich somber aan voor de mensenrechten en de democratie in Latijns-Amerika. Twee recente rapporten geven een uiterst triest beeld van de politieke, economische en sociale situatie in deze regio. De organisatie « Human Rights Watch » (HRW) en het « Centre d’études internationales de l’Université catholique du Chili » (CEIUC) trekken aan de bel inzake de moeilijkheden die talrijke landen in Latijns-Amerika te lijf moeten gaan: verval van de democratie, aantasting van de rechtsstaat en een migratiecrisis.

« Het alarmerende verval van fundamentele vrijheden in Latijns-Amerika verplicht ons de democratische verworvenheden, waarvan wij dachten dat ze ingeworteld waren, te verdedigen, » zei Tamara Taraciuk Broner namens HRW in een communiqué ter gelegenheid van de publicatie op 13 januari van het mondiale rapport van de organisatie. « Zelfs de door democratische verkiezingen aan de macht gekomen leiders vallen de burgerlijke maatschappij, de persvrijheid en de rechterlijke onafhankelijkheid aan. » Zij citeert als voorbeeld Brazilië, waar president Jair Bolsonaro het democratische systeem van het land bedreigt door « te proberen het vertrouwen in het electorale systeem, de vrije meningsuiting en de rechterlijke onafhankelijkheid te ondergraven. »

« Ook heeft de coronapandemie enorme consequenties (gehad), » zegt het CEIUC in zijn rapport « Politieke risico’s in Latijns-Amerika 2022 »: « Twintig miljoen betaalde banen zijn verwoest, de informele sector heeft een enorme omvang bereikt en een derde van de bevolking leeft in armoede. » Een aantal regeringen gebruiken volgens beide organisaties de pandemie als voorwendsel om zich meer macht toe te eigenen, de persvrijheid te beperken en mensenrechten te schenden.

Het afgelopen jaar waren er in de regio veel verkiezingen, die lang niet altijd een voorbeeld waren van wat democratie is. In Nicaragua werden in november de meest elementaire rechtsregels overtreden bij de herverkiezing van de president Daniel Ortega – zonder enige oppositie. Zeven presidentskandidaten werden voor de verkiezingen gearresteerd en in de gevangenis geworpen. Ook op Cuba hadden arbitraire arrestaties plaats, zegt HRW: « Meer dan duizend personen werden gevangen genomen tijdens de protestmanifestaties in juli. De regering blijft praktisch iedere vorm van publieke kritiek onderdrukken ». Venezuela, waartegen het Internationale Strafhof in Den Haag in november 2021 een onderzoek opende naar mogelijke misdaden tegen de menselijkheid begaan onder Nicolas Maduro, blijft ook een bron van ongerustheid. Het rapport van HRW hekelt « het gebrek aan onafhankelijkheid van justitie en respect voor de rechtsstaat dat de transparantie en onpartijdigheid van de regionale en gemeentelijke verkiezingen van november 2021 heeft aangetast. »

De onafhankelijkheid van het justitiële apparaat is ook in tal van andere landen niet veilig, zoals Guatemala, Bolivia, of Salvador, waar « president Nayib Bukele en zijn medestanders in de volksvertegenwoordiging het systeem van democratisch tegenwicht ernstig hebben ondergraven ». Ook de aanvallen op de pers baren steeds meer zorgen, zoals in Nicaragua, Cuba, Guatemala, Honduras, Mexico… Het rapport van HRW onderstreept ook het voortgaan van politiegeweld in Colombia, waar gewapende groepen steeds vaker bloedbaden aanrichten. In 2021 zijn daar ten minste 58 verdedigers van mensenrechten vermoord.

Ten slotte Haïti. Dat land « was al ten prooi gevallen aan politieke instabiliteit en geweld van misdaadbendes, » preciseert het rapport van de HRW, « maar de coronapandemie en de daarmee verband houdende economische crisis, alsook de moord op president Jovenel Moïse in juli 2021 en de aardbeving in augustus, hebben de situatie verder verslechterd ». Duizenden Haïtianen zijn voor het geweld gevlucht en hebben hun land verlaten. Het CEIUC laat weten dat migratie één van de moeilijkheden is die de regio in 2022 het hoofd moet bieden en noemt als voorbeeld Venezuela, waar meer dan zes miljoen inwoners het land al hebben verlaten.

Nee, de beroerde ontwikkelingen inzake de democratie in Latijns-Amerika, waarvan de bevolking, en met name de arme bevolking, altijd het slachtoffer is, zijn een complete ramp voor de hele regio.

Geschreven in februari 2022

Toenemende criminaliteit in de Verenigde Staten

Geplukt van internet: twee politieagenten in New York gedood in een hinderlaag, een kassier doodgeschoten door een inbreker in een « Burger King » in Manhattan, een Aziatische veertigjarige voor de metro geduwd door een « verwarde » persoon in New York… het zijn moorden die de wereldpers en dus de mondiale emotie niet bereiken, in tegenstelling tot het bekende bloedbad in een school in Parkland, Florida (2018, 17 doden) of de dood door verstikking van de Afro-Amerikaan George Floyd door een politieagent in Minneapolis in mei 2020.

De Verenigde Staten ondergaan vandaag de dag een epidemie van geweld die herinnert aan die van de jaren 1990: een oorlog tussen « gangs » en drugs. Volgens officiële cijfers van de FBI kende het land in 2020 21.570 moorden: een toename van 30% in een jaar tijd. Dit cijfer moet nog verhoogd worden met meer dan 5% voor 2021. De Amerikanen is dit niet ontgaan, en volgens een peiling door Ipsos is criminaliteit hun grootste zorg geworden – ver voor extremisme, klimaatverandering of de staatsschuld. En dat met name bij de Democraten, met een toename van 39%.

Joe Biden heeft dat goed begrepen, terwijl de tussentijdse verkiezingen in november naderbij komen. Hij moet zich bevrijden van de beschuldiging aan het adres van de Democraten dat zij de financiering van de politie willen terugbrengen (« Defund the police »). Deze beweging had succes na de moord op George Floyd en werd gedragen door de beweging « Black Lives Matter » en radicaal links. Biden heeft dit initiatief nooit gesteund, maar de Republikeinen gebruiken het wel tegen hun tegenstanders, evenals de impact van de protestbeweging van de politie betreffende de criminaliteit, die steeds meer bijval krijgt.

De lockdown te wijten aan Covid-19 heeft de criminaliteit ook geen goed gedaan. De Amerikanen kochten in het begin van de pandemie een recordhoeveelheid wapens, zowel na de dood van George Floyd als na de bestorming van het Capitool door aanhangers van Donald Trump in januari 2021. Dit fenomeen dreigt nu nog verder uit de hand te lopen: in 2021 hebben nog eens zes staten (Arkansas, Iowa, Montana, Tennessee, Texas en Utah) het zonder (vrijwel) enige beperking dragen van wapens gelegaliseerd. De wet in New York die wapenbezit haast onmogelijk maakte, zal waarschijnlijk door het in meerderheid conservatieve Hooggerechtshof deels ongeldig verklaard worden.

De wind is gekeerd. De Amerikanen steunen geen vermindering van het budget van de ordetroepen meer. In Minneapolis, waar George Floyd door een politieagent vermoord werd, hebben de kiezers zich uitgesproken tegen een reorganisatie van de politie en een peiling toonde aan dat 55% van de kiezers tegen elke reductie van de politiesterkte is. De kunst is nu om dit onderwerp te behandelen zonder dat dit verlamd wordt door de kwestie van ras. En dat is moeilijk: zo vertegenwoordigt de zwarte bevolking 12% van de VS, maar een derde van de gevangenen. Daarbij zij wel opgemerkt dat volgens cijfers van de FBI het aantal zwarte veroordeelden tussen 2006 en 2018 met 39% is gedaald en dat 53% van de slachtoffers van criminaliteit Afro-Amerikanen waren.

De Republikeinen proberen de raciale kwestie uit de weg te gaan door alleen te praten over zwarte slachtoffers. Joe Biden, die in 1994 onder Clinton een wet steunde die leidde tot massale gevangenisstraffen voor Afro-Amerikanen, beweegt zich heel voorzichtig richting de nieuwe burgemeester van New York, Eric Adams. Deze laatste heeft het driedubbele voordeel van democraat, Afro-Amerikaan en oud-politie-agent te zijn. Adams: « Gewapend geweld is een publieke gezondheidscrisis ». Biden: « Het goede antwoord is niet onze straten te verlaten, maar ons te verenigen en vertrouwen tussen politie en gemeenschappen op te bouwen. Het goede antwoord is niet het verminderen van vertrouwen in de politie, maar hun goed gereedschap, opleiding en krediet te geven om hen zo tot echte partners, echte beschermers te maken ».

Helaas is de rol van de federale overheid in deze zaak heel klein. Het antwoord ligt in handen van lokale overheden, en met het zich steeds versterkende Trumpisme binnen de Republikeinse Partij zie ik hun antwoord niet met veel vreugde tegemoet.

Geschreven in februari 2022