Afrika

Civis Mundi Digitaal #126

door Jan de Boer

Met name het Afrikaanse continent ondergaat de steeds ernstiger en elkaar sneller opvolgende gevolgen van de klimaatopwarming. In de Hoorn van Afrika hongert al maandenlang een historische droogte mensen en dieren uit. In het zuiden van Soedan, in Tsjaad en in heel West-Afrika veroorzaken stortregens dodelijke slachtoffers en ruïneren zij levens.

Het is bekend dat een klimaatramp een bevolking altijd harder treft als het inkomensniveau laag is. Volgens een rapport van de Wereldbank eind 2020 leeft in Afrika ten zuiden van de Sahara 55% van de bevolking tegelijkertijd in extreme armoede en in gebieden met een hoog overstromingsrisico. Volgens de ND-GAIN index, die het natuurlijke weerstandsvermogen tegen klimaatontregeling meet, zijn negen van de tien geclassificeerde kwetsbaarste landen Afrikaans. Een bittere constatering voor een continent dat minder dan 4% van het mondiale CO2 uitstoot, terwijl het bijna 17% van de wereldbevolking herbergt.

Zullen de Afrikaanse leiders er eindelijk in slagen om echt de aandacht van de geïndustrialiseerde landen te trekken voor hun problemen? « Omdat zij de belangrijkste vervuilers van deze planeet zijn, moeten zij ook de aanpassingen financieren, » zei de Senegalese president, Macky Sall, op 5 september op een topconferentie in Rotterdam gewijd aan de problemen van Afrika inzake de klimaatverandering. Als huidige president van de Afrikaanse Unie constateerde hij bovendien met de nodige bitterheid dat zijn confraters van de rijke landen volledig afwezig waren op deze op Europese bodem georganiseerde conferentie, waarvoor zij uitgenodigd waren. En dat voedt het proces van klimatologische onrechtvaardigheid bij de Afrikanen.

In feite nemen de ontwikkelde economieën weinig of geen echte initiatieven om hun uitstoot terug te brengen. Erger nog, onder meer de Verenigde Staten en Duitsland voeren nu hun olie- of steenkool productie op, terwijl zij in 2021 met een veertigtal andere grote donateurs, waaronder ook Frankrijk, afkondigden geen investeringsprojecten inzake fossiele energie in het buitenland meer te steunen. Een harde klap voor de Afrikanen die hun belangrijke gasbellen willen exploiteren en de 600 miljoen inwoners van het continent willen voorzien van elektriciteit waarvan zij nu verstoken zijn.

Bovendien worden de beloften aan de ontwikkelingslanden niet nagekomen. De overeen- gekomen klimaatfinanciering door de rijke landen aan de kwetsbare naties ter grootte van 100 miljard dollar per jaar – gezien de omvang van de problemen al een veel te laag bedrag – wordt niet eens gehaald.

Op de klimaatconferentie van de Verenigde Naties (COP27) in november in Sharm-el-Sheikh (Egypte) komt ook dit onderwerp weer aan de orde. Het is tevens een gelegenheid om duidelijk te maken dat het Afrikaanse continent geen liefdadigheid vraagt, maar dat het zelfs over een aantal sleutels beschikt om het klimaatprobleem aan te pakken. Zijn gigantische voorraden mineralen (zoals kobalt, bauxiet, lithium en uranium) zijn een essentiële schakel om de technologieën voor het verlagen van de uitstoot verder te ontwikkelen. Maar om dit potentieel te ontwikkelen of aanpassingsstrategieën te versterken is financiering noodzakelijk. Afrika hoopt, maar maakt zich na zoveel jaren weinig illusies meer.

Wat betreft de COP27 maak ik mij ook geen illusies. Antonio Guterres, de algemeen secretaris van de Verenigde Naties, liet in een videoboodschap weten dat « de klimaatverandering een nog nooit vertoond verwoestend karakter heeft bereikt. Zelfs nu de symptomen zeer snel verergeren, zijn wij ondanks alles ieder jaar meer verslaafd geraakt aan fossiele brandstoffen ». De uitstoot van broeikasgassen brak in 2021 alle records en neemt sindsdien nog steeds toe.

Een aantal landen heeft duidelijk afgehaakt in de strijd tegen de klimaatopwarming (en is daarmee ook mede verantwoordelijk voor de verwoesting van ecosystemen en biodiversiteit), en omdat voor de andere landen afspraken in verbanden als de COP27 geen bindend karakter hebben, is het eenvoudig om steeds weer fraaie beloften te doen die vervolgens niet nagekomen worden. Het algemene verschijnsel op alle COP’s: struisvogelpolitiek.

Dus gaat de klimaatopwarming gewoon verder, met alle gevolgen van dien. Niet voor niets toont wetenschappelijk onderzoek aan dat we ons in de beginfase van het zesde massale uitsterven (van mensen, dieren en planten) op deze planeet bevinden. John Tenner (van de nationale universiteit Australië): « Wij zijn te laat, wat wij ook doen, wij verdwijnen ».

Geschreven in september 2022