Amerika

Civis Mundi Digitaal #128

door Jan de Boer

Succes in het buitenland, maar zwaar onweer in het binnenland voor Lula, die op 1 januari 2023 als president van Brazilië in functie treedt. Hoewel zijn bezoek aan de COP27 in Egypte veel enthousiasme en hoop opwekte, wordt hij in Brazilië geconfronteerd met een regeringsovergang die veel moeilijker is dan gedacht werd. En daarbij stapelt hij de ene blunder op de ander.

Al gauw na zijn overwinning op Jair Bolsonaro zongen de « lullisten » al een toontje lager. Het is kennelijk een van de meest complexe regeringsoverdrachten sinds de val van de dictatuur in 1985. De ministeries staan niet te trappelen van ongeduld om aan de regeringsoverdracht mee te werken en sommige, in het bijzonder het ministerie van familie en mensenrechten, het bastion van radicale evangelisten, steekt maar al te graag een spaak in het wiel van dit proces.

Overigens staat de coalitie van Lula al onder hoge spanningen, die ik in een vorig artikeltje al aankondigde. Om een meerderheid in het Congres te verkrijgen, heeft Lula zijn coalitie nog verder moeten uitbreiden, waardoor er nu veertien politieke formaties deelnemen, van rechts tot extreem links. Deze coalitie zal naar mijn mening nooit standhouden. Het gevecht tussen deze coalitiegenoten voor het verkrijgen van toekomstige ministeries is op dit moment zeer hevig. En ook binnen de Arbeiderspartij (PT) van Lula heerst onrust, omdat daar gevreesd wordt dat de meest prestigieuze portefeuilles aan hun neus voorbijgaan.

Het eerste serieuze struikelblok bij de regeringsoverdracht betreft de begroting. Lula heeft aangekondigd van plan te zijn het principe van vaststelling van de bovengrens van de publieke uitgaven, dat in de Grondwet is opgenomen, los te laten. Het doel: onderhandelen met het Congres voor een aanvullend bedrag van 31 miljard euro om de herwaardering van de sociale minima te financieren.

De reactie van de markten liet niet op zich wachten: zij panikeerden en de Beurs van Sao Paulo verloor 3,35%, terwijl de Braziliaanse real wegzakte tegenover de dollar. Lula kreeg het onmiddellijk zwaar te verduren van zijn rechtse en centrum-coalitiegenoten, alsook van de pers. Het dagblad « Folha de S. Paulo » schreef in een hoofdartikel met als titel « Een slecht begin »: « Lula heeft de laagste demagogie omhelsd ». « Overdreven reacties », aldus Wellington Dias, senator van PT voor de deelstaat Piaui, die zichzelf graag als de komende minister van economie ziet. Maar hij wijst wel op de noodzaak om « dringende maatregelen te nemen om de inflatie te bestrijden » en spreekt schande van « de totale desorganisatie van de publieke rekeningen » nagelaten door het team van Bolsonaro, met « onbetaalde uitgaven voor 2023 en 2024 » die geschat worden op 71 miljard euro.

Maar voor Lula is de schadelijkste affaire zijn recente reis naar de COP27 in Egypte. In Brazilië werd zijn daar toegejuichte toespraak volledig overschaduwd door hoe hij naar Egypte reisde. Niet met een normale commerciële vlucht, maar met een privévliegtuig van de steenrijke Braziliaanse ondernemer José Seripieri Filho, de stichter van de privé-ziektekostenverzekering Qualicorp en boezemvriend van de gekozen president. Een desastreus symbool. Hij heeft allereerst zijn imago van milieuverdediger naar de Filistijnen geholpen door met een uiterst vervuilend vliegtuig te reizen. Maar ook en vooral dat van een gekozen president die de indruk geeft te profiteren van « cadeaus » en « aanbiedingen » van zijn rijke vrienden. Vergeet niet dat Lula, hoewel na een gevangenisstraf vrijgesproken van corruptie, ongetwijfeld geen brandschoon geweten heeft. De 55-jarige José Seripieri Filho bezit naar schatting 320 miljoen euro en heeft daarnaast een uiterst twijfelachtig verleden: in 2020 werd hij korte tijd gevangen gezet wegens illegale financiering van de verkiezingscampagne, maar uiteindelijk werd hij slechts veroordeeld tot een boete van 35 miljoen euro in ruil voor zijn bekentenis.

Duidelijk gegeneerd zeggen de « lullisten » dat de Braziliaanse wet nergens verbiedt dat een president een « lift » van een bevriende miljonair mag krijgen. Maar de affaire heeft het « anti-PT-gevoel » weer aangewakkerd bij een deel van het land dat links associeert met corruptie en steekpenningen. De situatie is werkelijk heel ernstig. Lula begaat veel blunders en stommiteiten, en dat in een tijd die zo direct na de verkiezingen een zegen voor hem zou kunnen zijn. Lula toont zich arrogant en geeft zich er geen rekenschap van dat zijn populariteit niet meer die van vroeger is. Hij heeft de presidentsverkiezing slechts met 50,9%van de uitgebrachte stemmen gewonnen.

Oog in oog met deze polemieken blijft Bolsonaro op dit moment verbazingwekkend stil. Hij laat niets van zich horen. In de pers beschrijven naaste medewerkers hem als « apathisch » en « depressief ». Deze zwijgzaamheid staat haaks op de acties van zijn laatste getrouwen, die bij de kazernes manifesteren en aan het leger vragen om in te grijpen. Tevergeefs, want de legerleiding heeft in een officieel rapport laten weten dat er bij deze verkiezingen geen onregelmatigheden zijn geconstateerd. Bolsonaro mag dan de presidentsverkiezingen verloren hebben, hij heeft wel de culturele strijd gewonnen: zijn ideeën zijn populair en vinden een ruime meerderheid in tal van regio’s, en hij kan hopen eens terug aan de macht te komen.

Nu helemaal alleen op het politieke toneel ziet Lula zijn minste gebaren en handelingen in de gaten gehouden en tot op het bot uitgeplozen. Brazilië blijft een zwaar onder spanning staand land, waarbij niet vergeten mag worden dat Bolsonaro met zijn getrouwen zijn meerderheid wat betreft belangrijke bestuurlijke posities, zoals gouverneurs van deelstaten, duidelijk heeft versterkt. De binnenlandse handelingsvrijheid van Lula is daardoor sterk beperkt. Ik ben er zeker van dat Lula elke vergissing, blunder, stommiteit heel duur gaat betalen.

Geschreven in november 2022