Afrika

Civis Mundi Digitaal #138

door Jan de Boer

De laatste keer dat Ethiopië de noodtoestand uitriep en het land op het punt van een implosie stond, was in november 2021. Toen rukten de opstandelingen uit de deelstaat Tigré op naar de hoofdstad Addis-Abeba. Premier Abiy Ahmed, die – ik zeg het nogmaals – in 2019 nooit de Nobelprijs van de Vrede toegekend had moeten krijgen, voelde zich bedreigd, ging zelf naar het front en riep iedereen op hem te volgen. Tienduizenden Tigréers die ervan verdacht werden de opstand te steunen, werden gearresteerd. Abiy Ahmed kon daarbij rekenen op de militaire steun van de strijdkrachten uit de deelstaat Amhara: een buurstaat van Tigré, die op grensgebieden met Tigré aasde.

Terwijl Ethiopië nog steeds zijn wonden likt na twee jaar oorlog met Tigré, dat plat gebombardeerd en uitgehongerd werd, waarbij honderdduizenden Tigréers naar buurland Eritrea vluchtten of gedood werden, dreigt er een nieuw conflict, een nieuwe broedermoord, uit te barsten. Dit keer niet in Tigré, maar in de deelstaat Amhara, de tweede dichtbevolkte deelstaat met 25 miljoen inwoners. Op 4 augustus riep de Ethiopische regering voor zes maanden de noodtoestand uit en zette zij troepen in. Na maanden van spanning barstte begin augustus de oorlog tussen het federale leger en de nationalistische Amhara-militieleden (de Fano) openlijk uit.

 Om te proberen deze brand te blussen hebben de regeringsgetrouwe autoriteiten van Amhara – geleid door de Partij van de voorspoed van Abiy Ahmed – op 3 augustus met spoed een federale militaire interventie gevraagd. De president van de deelstaat, Yilkal Kefale: « Als de gevechten voortduren, leidt dat tot absolute anarchie ». De directeur van de Ethiopische inlichtingsdienst rechtvaardigde in een tv-uitzending deze « operatie van ordehandhaving » (terminologie die verdacht veel lijkt op die gebruikt werd tijdens de oorlog in Tigré): « Deze buiten de wet staande troepen hebben het gezag over een paar gebieden en steden in de deelstaat Amhara overgenomen, gevangenissen aangevallen en criminelen bevrijd. »

Deze crisis, die al sinds maanden broeit, vindt haar oorsprong in de oorlog met Tigré. De Amhara-nationalisten die tussen november 2020 en november 2022 zij aan zij met het federale leger vochten, beschuldigen nu de federale regering dat deze hun organisatie aan wil vallen. In april besloot Abiy Ahmed inderdaad de regionale Amhara-strijdkrachten te ontbinden om « een sterk en gecentraliseerd leger op te bouwen dat in staat is de soevereiniteit en de eenheid van het land te beschermen ». Deze ontbinding wordt door de Fano gezien als de vaste wil van Abyi Ahmed om iedereen aan zijn macht te onderwerpen.

In mei 2022 en april 2023 wond de deelstaat Amhara zich op over het wrede onderdrukken van onlusten. Tienduizenden tegenstanders werden in de gevangenis geworpen. Een algemene opstand werd voorbereid. Mehdi Labzaé, sociologe gespecialiseerd in Ethiopië, stelt ongerust dat « politiek gezien het debat sinds vorig jaar geen enkele ontwikkeling laat zien. Het is dus niet verwonderlijk deze terugkeer naar geweld te zien. »

De Fano, sterk vertegenwoordigd op het platteland, zou kunnen rekenen op tienduizenden strijders en daarbij op duizenden beroepsmilitairen die zich verborgen hebben en zich verzetten tegen het project van de ontbinding van de speciale strijdkrachten. De opstandelingen hebben in hun gelederen Eskinder Nega, een vroegere politieke oppositieleider. Na verscheidene jaren in de gevangenis te hebben gezeten, werd hij in januari 2022 vrijgelaten en richtte hij zijn eigen beweging op: het Volksfront Amhara.

Labzaé: « Op dit moment is de graad van coördinatie van de Amhaarse strijdkrachten tegenover de regering voor mij nog een vraagteken. Dat betreft ook de capaciteit van de regering om in haar eentje een eind aan de opstand te maken, zeker in het geval van een langdurige opstand in de rurale gebieden. »

In het geval dat het federale leger er niet in slaagt een einde aan de opstand te maken, zou het mijns inziens niet onmogelijk zijn dat de regering in Addis Abeba de hulp inroept van zijn vroegere vijanden: de defensie-strijdkrachten van Tigré. Als dat gebeurt, is het risico levensgroot dat Ethiopië opnieuw een burgeroorlog tegemoet gaat. Daarbij komt ook nog dat het ook broeit in andere deelstaten, die zich eveneens in de strijd tegen de federale regering in Addis Abeba zouden kunnen werpen.

De machtswellusteling Abiy Ahmed, die overal pronkt met zijn Nobelprijs voor de Vrede, zou er goed aan doen de gesprekken over autonomie van de deelstaten binnen het federale en zeer centralistische Ethiopië weer nieuw leven in te blazen. Maar dat zie ik nog niet gebeuren.

Geschreven in september 2023